Kalendari historik kombëtar

[Lina]

Më 21 qershor të vitit 1943 u vra Ramiz Aranitasi, luftëtar partizan, Hero i popullit. U lind në Aranitas të Mallakastrës, i biri i Qazim Aranitasit. Pasi mbaroi shkollën fillore të fshatit, Aranitas, i dha formimin fillestar të karakterit të tij, që sa vjen e rritet kur Ramizi vazhdon shkollën e mesme teknike në Tiranë, në Kavajë e në Korçë. Më 4 nëntor 1942 prefekti i Gjirokastrës kërkonte arrestimin e familjarëve të Ramizit, sepse përflitej si vrasës i kuestorit, Skënder Çami. Më 13 korrik 1943 Drejtoria e Përgjithshme e Policisë njoftonte Ministrinë e Punëve të Brendshme se Ramiz Aranitasi nga Ballshi, i cili akuzohej për vrasja e kuestorit të Korçës, Skënder Çami. Më 21 qershor të viti 1943 u vra për gjakmarrje nga xhandari, Ali Kajmaku.

Më 21 qershor të vitit 1999 kanë rënë dëshmorë luftëtarë e lirisë: Osman Adem Krasniqi dhe Sami Gashi së bashku me dy ushtarë anglez, me rastin e shpërthimit të minave që i kishin vendosur forcat serbe gjatë ikjes në Kosova, te shkolla e fshatit Arllat, në Drenicë. Me këtë rast nga shpërthimi i minave ka humbur jetën edhe, Milazim Gashi.

Më 21 qershor të vitit 1999, Radio-Kosova e lirë ka përmbyllur transmetimin në Malet e Berishës, ku kishte transmetuar program prej 4 janarit të atij viti. Me lajmin kryesor të ditës lidhur me dëbimin e të gjitha forcave policore e ushtarake serbe nga Kosova, ishte përmbyllur me sukses transmetimi i kohës së luftës, ndërsa Radioja kishte paralajmëruar rifillimin e transmetimit në Prishtinë, në kushte dhe rrethana të reja. Misioni i kësaj Radioje ka qenë i lidhur ngushtë me luftën çlirimtare që është zhvilluar në Kosovë që nga nëntori i vitit 1997 e deri në fund të luftës. Ndërprerja e programit nga zonat e luftës, pikërisht në ditën e largimit zyrtar dhe definitiv të serbëve nga Kosova kishte simbolikën e vet domethënëse. Paralajmërimi i fitores qysh më 4 janar kishte qenë një hap tejet i guximshëm, por tani i bërë realitet. Radio “Kosova e lirë”, ka filluar transmetimin e emisioneve, më 4 janar të vitit 1999.

Në stafin e Redaksisë së Radios-Kosova e Lirë gjatë luftës kanë punuar: Ahmet Qeriqi, përgjegjës i radios, redaktor dhe hartues i shkrimeve të ndryshme tematike. Nezir Myrtaj, analist, hartues dhe redaktor i rubrikës ditore informative. Martin Çuni, gazetar, redaktor dhe realizues i programit ditor. Nusret Pllana, spiker, zgjedhës i muzikës dhe pjesëmarrës në realizimin e programit ditor. Habib Zogaj, Gazetar, bashkëpunëtor nga terreni. Valdet Hoti, teknik i zërit dhe realizues i programit ditor. Rizah Berisha, teknik, vozitës dhe furnizues. Fatmir Dugolli, teknik i radios dhe mirëmbajtës i pajisjeve elektronike. Gazmend Elshani, kameraman dhe luftëtar i lirisë, Milaim Berisha dhe Mentor Hoti punëtorë teknikë. Gjatë luftës kanë bashkëpunuar me këtë Radio shumë reporterë e gazetarë nga të gjitha zonat e luftës. Gjatë gjithë kohës së funksionimit të deritanishëm, ekipi i radios ka qëndruar në fshatin Berishë. Stabilimentet e transmetimit, antenat, transmetuesit, po ashtu kanë qenë të vendosura në pikat strategjike malore të këtij fshati.

Për Radion-Kosova e Lirë dhe Agjencinë Kosovapress gjatë luftës së UÇK-së kanë raportuar:

Zona Operative e Drenicës: Gani Koci, Murat Musliu, Tahir Desku, Destan Bajraktari.

Zona Operative e Pashtrikut: Ismet Sopi, Besim Baraliu, Ilaz Kadolli, Xhavit Bajraktari (dëshmor i kombit), Selatin Qeriqi, Naim Imeri, Fadil Bajraktari, Ajete Zogaj, Arbanë Qeriqi etj.

Zona Operative e Dukagjinit: Fitnete Ramosaj, Hyrie Veliu, Faton Mehmetaj, Salih Lajçi, Ali Geci, Remzie Zeqiraj.

Zona Operative e Shalës: Sabit Gashi.

Zona Operative e Llapit: Ismet Cakiqi, Muharrem Mahmutaj.

Zona Operative e Neredimes: Ruzhdi Jashari, Ali Uka, Hyrë Emini (dëshmore)

Zona Operative e Karadakut: Ahmet Isufi, Shemsi Syla Ismet Sylejmani

Stafin e gazetarëve dhe reporterëve gjatë luftës në Zvicër e ka udhëhequr Skënder Krasniqi.



Më 22 qershor 1942 kanë rënë duke luftuar në një rrethim të forcave italiane, heronjtë e Shkodrës: Perlat Rexhepi, partizan gjatë LANÇ-së, Heroi i Popullit. Po atë ditë kanë rënë edhe Branko Kadia, ndërsa u ekzekutua me varje, Jordan Misja.

Më 22 qershor të vitit 1956 në fshatin Broliq u lind Salih Çekaj . Shkollimin fillor e kreu në Isniq në vitin 1971, ndërsa të mesmen në Gjimnazin “Vëllezërit Frashëri” në Deçan me 1975. Ai ishte i dhënë pas profesionit të oficerit ushtarak, prandaj u regjistrua Akademinë Ushtarake në Beograd, por për shkak të “pa përshtatshmërisë politike” por me arsyetimin se nuk e njeh gjuhen serbo-kroate u përjashtua nga Akademia. Në vitet 90-të Policia sekrete dhe organet e ndjekjes tentuan ta arrestojnë por me ndihmën e miqve arriti që të shmangej dhe u strehua, në Pejë. Pas shumë konsultimesh me autoritetet me të larta shtetërore të Shqipërisë, Sali Çekaj, arrin që të marr pëlqimin për hapjen e një kampi stërvitor, për luftëtarët e lirisë së Kosovës, në Malin e Dajtit. Në kuadër të këtyre grupeve bënin pjesë edhe Adem Jashari e Zahir Pajaziti, si dhe shumë djem tjerë të cilët kishin vetëm një qëllim, çlirimin e Kosovës. Sali Çekaj gjatë periudhës 1994-1997, hyri disa here në Kosovë. Salihu së bashku me Agim Ramadanin, Rrustem Berishen, Anton Çunin, Hysen Berishen dhe vajza e djem, oficerë e ushtarë të Brigadës 138 do të mbesin përjetësisht në historinë e thyerjes së kufirit të ndarjes midis shqiptarëve. Ka rënë heroikisht me 19 prill 1999, tek vendi i quajtur Rrasa e Koshares.

22 qershor të vitit 1999 ka rënë dëshmor, Florim Imeri, luftëtar i UÇK-së.

22 qershor të vitit 2001, në radhët e Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare ka rënë dëshmorë Beqir Sadik Beqa



Më 23 qershor të vitit 2002 vdiq atdhetari demokrat, burri i madh i Kosovës Hysen Tërpeza. Ai lindi më 10 qershor të vitit 1910, në fshatin Tërpezë të Vitisë. Ishte luftëtar popullor, nacionalist në radhët e Lëvizjes Nacional-demokratike shqiptare dhe njëri ndër ideatorët e saj. Në vjeshtë të vitit 1945, me disa të afërm dhe krerë të LNDSH-së me një grup prej 150 luftëtarësh arrin të arratiset për në Greqi, ku nuk mirëpriten nga regjimi grek, por megjithatë marrin strehim politik. Grekët në një kamp strehimi në Iraklion i kishin vrarë 15 bashkëluftëtarë të tij, ndërsa Hysen Tërpeza largohet nga Greqia dhe merr azil politik në Turqi. Pastaj shkon në Gjermani dhe në Amerikë. Qëndroi i pathyeshëm në planin kombëtar dhe nuk lejoi që bashkëluftëtarët e tij të merrnin pjesë në bandat diversive, që dërgonin shtetet e perëndimit për ta rrëzuar Qeverinë në Tiranë. Për këtë qëndrim atdhetar e kishin etiketuar si komunist. Janë antologjike fjalët e tij. “Për 5oo vjet mesi e krijuam një Shqipëri të Vogël dhe tani po kërkoni ta zhbëjmë edhe atë, vetëm sepse në Qeveri janë komunistë. Unë nuk jam komunist por jam shqiptar që e dua atdheun tim”. Familja Tërpeza ka qenë ndër familjet nacionaliste më të përndjekura dhe më të keqtrajtuar në Kosovës, pas Luftës së Dytë Botërore.

Më 23 qershor të vitit 1937 u lind në Korçë, Viktor Gjika. Studimet e larta i kreu në Institutin Kinematografik në Moskë, për operator filmi. Është regjisor i shumë filmave të njohur shqiptarë, mes të cilëve përmenden “Horizonte të hapura”, “I teti në bronz”, “Yjet e netëve të gjata”, “Rrugë të bardha”, “Rezistencë”, “Gjeneral gramafoni” “Nëntori i dytë”, “Njeriu me top”, “Komisari i dritës”, “Përballimi”, “Në çdo stinë”, “Vjeshtë e nxehtë e ’41-it”, “Njerëz në rrymë”, dokumentarët “Unë jam Ismail Qemali”, “Kur ikin korbat (Kosovë)”, “Gjuhë që nuk vdes”, “Arti shqiptar në shekuj”, “Enver Hoxha tungjatjeta”, “Rron o rron nuk vdes Fan Noli” etj. Gjatë gjithë karrierës realizoi rreth 15 filma artistikë dhe 25 dokumentarë. Në vitin 1977 i jepet titulli “Artist i Merituar” dhe në 1985 “Artist i Popullit”. Vdiq më 3 mars të vitit 2009.



Më 24 qershor të vitit 1911 u lind Ernesto Sabato, shkrimtar i madh argjentinas me prejardhje arbëreshe. U lind në Rojas, provincë në Buenos Aires, në Argjentinë. Nëna e tij, Juana Maria Ferrari rridhte nga një familje arbëreshe e Italisë, ndërsa babai i tij, Franciso Sabato, po ashtu ishte nga Italia. Ata kishin njëmbëdhjetë fëmijë, të gjithë djem. Ernesto ishte fëmija i dhjetë i familjes Sábato. Ditën që lindi, vëllau më i madh vdiq dhe e ëma e pagëzoi, Ernesto sipas vëllait të tij. Kreu shkollën e mesme më 1928 dhe u regjistrua në Universidad de La Plata, ku studioi fizikë dhe matematikë. Në vitin 1930 ai iu bashkua partisë komuniste. Në vitin 1935 ai kthehet në Argjentinë ku martohet me Matilden dhe vazhdon studimet në Universidad de La Plata. Në vitin 1938 doktoron në fizikë dhe fiton bursë për të hulumtuar rrezatimin atomik në Laboratorin Kurie në Paris. Roman i tij i parë Tuneli botohet më 1948. Në vitin 1995 shkon në Shqipëri merr titullin Ismail Kadare, të ndarë nga fondacioni Velija. Vdiq në shtëpinë e tij në Argjentinë, më 30 Prill 2011 në moshën 99 vjeçare. Romanet e tij janë të përkthyera në shumë gjuhë të botës dhe radhitet në mesin e shkrimtarëve më të mëdhenj të shekullit 2o.

Më 24 qershor të vitit 1996 vdiq Beqir Musliu. U lind në Gjilan, në vitin 1945. Shkollën fillore dhe të mesme i kreu në Gjilan, ndërsa fakultetin filozofik drejtimi i gjuhës dhe letërsisë shqipe në Prishtinë. Gjenerata e Beqir Musliut në Gjilan patën për ideolog të shkrimeve dhe të jetës politike, Rexhep Elmazin, andaj që në shkollë të mesme u mor në biseda informative dhe u burgos. Po në këtë kohë Beqir Musliu filloi të merret edhe me shkrime letrare. Në fillim me poezi e pastaj edhe me tregime, romane, drama e kritika letrare dhe dramaturgjike. Mënyra e të shkruarit dhe metaforat e simbolet e përdorura në shkrimet e tij, atë menjëherë e renditën në rangun e shkrimtarëve me një perspektivë të theksuar. Punimi i parë iu botua në revistën letrare “Jeta e Re” të cilën e udhëhiqte Esat Mekuli. Po kjo revistë, tri vite më vonë, në vitin 1965, ia botoi edhe librin e parë. Rima të shqetësuara, pastaj Lulëkuqet e gjakut, Skënderbeu ose shqiponja e maleve- kurorë sonetesh, Bukuria e zezë, Sezamet e vepra të tjera.

Më 24 qershor të vitit 1998 ka rënë Arben Xhemajl Januzaj, luftëtar i UÇK-së



Më 25 qershor të vitit 1936 lindi Rexhep Qosja, shkrimtar, kritik letrar, studiues dhe njëri ndër personalitetet më të rëndësishme të popullit shqiptar. Konsiderohet Rilindësi i fundit dhe mendja e pena më e ndritur shqiptare. Ka shkruar dhe ka botuar rreth 40 libra në mesin e tyre veprat letrare artistike, kritika letrare dhe publicistikë.

U lind në Vuthaj, ku kreu shkollën fillore kurse gjysmëmaturën në Guci. Më 1959 mbaroi Shkollën Normale në Prishtinë, ndërsa më 1960 u regjistrua në Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë Shqipe të Fakultetit Filozofik të Universitetit të Prishtinës, ku u diplomua më 1964. Në vitin 1967 u pranua asistent në Institutin Albanologjik të Prishtinës dhe gjatë viteve 1967/1968 specializoi shkencën e letërsisë në studimet e shkallës së tretë në Fakultetin Filologjik të Universitetit të Beogradit. Në vitin 1971 mbrojti tezën e doktoratës mbi jetën dhe krijimtarinë e Asdrenit me punimin “Asdreni, jeta dhe vepra e tij”. Pas doktorimit, më 1972, u zgjodh, një herë bashkëpunëtor i lartë e pastaj, këshilltar shkencor në Institutin Albanologjik, si dhe profesor në Fakultetin Filozofik të Prishtinës. Ishte drejtor i Institutit Albanologjik prej vitit 1972 deri më 1981, kur u përjashtua për shkak se përkrahu demonstratat e protestat e marsit dhe prillit të atij viti. Ka shef shumëvjeçar i Degës së Letërsisë dhe të Gjuhës Shqipe të Fakultetit Filozofik. Është autor i mbi 40 librave me studime për letërsinë dhe kritikë letrare, prozë artistike, tregime, romane dhe drama, publicistikë e shkrime polemike.

Më 25 qershor të vitit 2011, vdiq Alqi Kareco një prej themeluesve të Estradës së Varietesë së Tiranës. Në karrierën e tij mbi 40-vjeçar në fushën e muzikës, Kareco ka orkestruar më shumë se 5000 këngë të muzikës së lehtë. Ai ka marrë pjesë në Festivalet e Këngës në RTSH, që nga krijimi i këtij festivali.

25 qershor të vitit 1998 kanë rënë dëshmorët Mehmet Ramë Dizdari

Më 25 qershor të vitit 2016 polici serbomaqedonas, Boban Iliq ndoqi dhe mbyti qëllimshëm duke shkelur me veturë Almir Aliun, fëmijë katërvjeçar nga Kumanova, pas një zënke që pati me babanë e tij. Shkelja barbare me veturë e fëmijës 4-vjeç ngjalli një zemërim te popullata shqiptare, lidhur me këtë krim barbar mbi baza të urrejtjes kombëtare. Vrasësi i fëmijës 4-vjeçar, Boban Iliq ishte dënuar vetëm me gjashtë vjet burg.

 

[Lina]

Më 26 qershor të vitit 1917 në fshatin Tupallë, komuna e Medvegjës, u lind Idriz Ajeti, albanolog i njohur, ligjërues, studiues, drejtor i Insitutit Albanologjik, Kryetari i Akademisë së shkencave dhe politikan. Idriz Ajeti ka dhënë një kontribut të jashtëzakonshëm albanologjisë, duke ndjekur rrugën dhe metodën e Eqrem Çabejt dhe albanologëve të tjerë të njohur. Shkollën fillore e mbaroi në Banjën e Sijarinës më 1930, shkollimin e mesëm e ndoqi në Medresenë e Shkupit më 1938. Po atë vit u regjistrua në Fakultetin e Filozofisë të Universitetit të Zagrebit – në Degën e romanistikës. Studimet i mbaroi pas luftës, në vitin 1949 në Fakultetin e Filozofisë të Beogradit. Që atëherë e deri në vitin 1953, me cilësi profesori të gjuhës shqipe, punoi në Gjimnazin e Prishtinës. Në vitin 1958 mbrojti disertacionin e doktoratës me temën: Zhvillimi historik i së folmes gege të shqiptarëve të Zarës së Dalmacisë. Që nga viti 1960, dha mësim në Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë Shqipe të Fakultetit të Filozofisë të Prishtinës. Me nismën e tij, pas hapjes së Fakultetit të Prishtinës, u nxor revista shkencore Gjurmime albanologjike, në vitin 1962. Në vitin 1974 u organizua Seminari i Kulturës Shqiptare për albanologë të huaj. Gjatë vitit 1969-1971 ishte drejtor i Institutit Albanologjik, më 1971-73 ishte dekan i Fakultetit Filozofik, në vitet 1973-75 rektor i Universitetit të Prishtinës. Vdiq më 13 shkurt të vitit 2019, në moshën 102 vjeçare.

26 qershor të vitit 1998, duke luftuar përballë forcave ushtarake e policore serbe kanë rënë dëshmorët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Qazim Hazir Dautaj dhe Arif Shpend Dautaj

Më 26 qershor të vitit 2019 vdiq veprimtari dhe luftëtari i lirisë, Rilind Bytyçi. Ai u lind në vitin 1939 në fshatin Studençan të Therandës. Në moshën 24 vjeçare ishte larguar nga vendlindja dhe ishte vendosur, në Melburn të Australisë ku edhe filloi aktivitetin e tij kombëtar në Shoqërinë, “Bajram Curri”, Për 27 vjet me radhë ishte sekretar i kësaj shoqërie dhe u shqua në organizimin e protestave kundër regjimit serb, duke kërkuar të drejtat e shqiptarëve të robëruar në ish Jugosllavinë e asaj kohe. Në muajin prill të vitit 1999, niset nga Australia dhe vjen në Shqipëri, me qëllim për të luftuar lundër regjimit gjakatar serbe dhe për çlirimin e Kosovës nga robëria shekullore. Fillimisht vendoset në Qendrën Stërvitore në Feken të Dajtit, më pas në Majen e Pashtrikut, në Operacionin “Shigjeta” në Drejtimin taktik nr. 2. Pas çlirimit të Kosovës, disa muaj më vonë ai u kthye në Australi për ta marrë familjen dhe u kthye në vendlindjen e tij, në Studenqan, ku edhe ndërtoi një shtëpi për familjen në Kosovën e lirë, për të cilën ishte angazhuar gjatë tërë jetës.



Më 27 qershor të vitit 1944 shënohet Dita e gjenocidit ndaj shqiptarëve të Çamërisë. Në këtë ditë, forcat barbare mizore, fashiste të Napoleon Zervës vranë, pushkatuan dhunuan gra e fëmijë e më pas i pushkatuan mijëra shqiptarë të krahinës së Çamërisë, me qëllim për ta spastruar etnikisht një trevë të tërë shqiptare. Gjatë atij aksioni të shëmtuar dhe barbar grekët vranë 2300 shqiptarë ndërsa 230 konsideroheshin të zhdukur. Kanë dëbuar për në Shqipëri rreth 20.000 çamë, u kishin djegur të gjitha shtëpitë dhe kishin zhdukur fshatra të tëra të shqiptarëve. Fashistët grekë nuk kishin kursyer as fëmijët as foshnjë në bark apo në gji të nënave shqiptare. Pjesa shqiptare e mbetur në Çamëri u dëbua përfundimisht në vitin 1948. Kompozitori Prenk Jakova, tragjedisë së Çamërisë i ka kushtuar operën e parë shqiptare të titulluar “ Mrika”.

Më 27 qershor të vitit 1917, në Shkodër u lind Prenk Jakova. Ka qenë arsimtar, muzikant, kompozitor dhe autori i operës së parë shqiptare titulluar Mrika. U lind në një familje qytetare me prejardhje nga Gjakova. Ndoqi shkollën fillore në vitet 1924-1929 në shkollën Skenderbeg. Kur qe 18 vjeç u caktua drejtor artistik i bandës së shkollës, ku luanin asokohe të vegjlit Çesk Zadeja, Tish Daija, Tonin Harapi, Simon Gjoni dhe kompozitorë të tjerë të ardhshëm shqiptarë. Fundi i vitit 1944 e gjeti Jakovën mësues po prapë në Shkodër, më tej e morën për të ndihmuar në aktivitetet që bënte kori i Brigadës tç Parët Sulmuese në Shtëpinë e Rinisë, ku Jakova u caktua përgjegjës. Vepra “Mrika” ishte opera e parë në historinë e artit muzikor shqiptar, të cilën Prenk Jakova e shkroi në bashkëpunim me libretistin Llazar Siliqi dhe regjisorin e njohur shkodran Andrea Skanjeti. Opera e dytë e Prenk Jakovës, “Gjergj Kastrioti-Skënderbeu”, pati sukses të madh, e Prenka pati përgëzime edhe nga Enver Hoxha, peripecitë për realizimin e saj lanë gjurmë të thella në gjendjen shpirtërore të Prenkës. Më 16 shtator të vitit 1969, Prenk Jakova i dha fund jetës së tij në mënyrë tragjike, duke u hedhur nga kati i dytë i Shtëpisë së Kulturës.

27 qershor të vitit 1998 ra dëshmor, Naser Hajriz Lani nga fshati Llaushë i Drenicës, Ishte ndër dëshmorët e parë të kësaj ane i cili ra në luftime kundër forcave serbe në vendlindjen e tij.



Më 28 qershor të vitit 1919 u mbajt Konferenca e paqes në Paris, e cila legjitimoi aneksimin e trojeve shqiptare nga Serbia, Mali i Zi Bullgaria dhe Greqia, që kishte ndodhur në Konferencën e Versajës, një vit më parë. Atë ditë në konferencë, zërin e fuqishëm të protestës e kishte shprehur Homeri i shqiptarëve, At Gjergj Fishta i cili diplomatëve evropianë të kohës ua kishte përplasur në fytyrë të gjitha të ligat, mizoritë, vrasjet masive të shqiptarë gjatë Luftërave Ballkanike dhe Luftës së Parë Botërore duke i akuzuar hapur se ata i kishin lejuar forcat serbe, bullgare e greke dhe me bekimin e tyre kishin varë e masakruar qindra mijëra shqiptarë, ndërsa kishin dëbuar për në Turqi qindra e mijëra të tjerë.

Më 28 qershor të vitit 1949 u vra në pritë, Avdyl Dura, luftëtar popullor i Malësisë së Kaçanikut. Ai u lind në vitin 1893 në fshatin Duraj, Nga viti 1926-1937 ishte Kryetar i Komunës së Sllatinës së Kaçanikut. Që nga viti 1918 e deri në rënien e tij luftoi me pushkë kundër pushtuesve serbë dhe bullgarë. Familja e tij u burgos disa herë, ndërsa shtëpia iu dogj herë nga pushtuesit serbë. Ishte tri here i dënuar me pushkatim bashkë me tre vëllezërit e tij, por tri herë arriti ta thyejë burgun e armikut dhe të dalë ne malet e Sharrit. Me 28 qershor 1949, u rrethua nga forca te mëdha policore dhe ushtarake ne fshatin Rakaj te Ferizajt dhe bashkë me shokun e luftës Ramë Beka ra në një luftë kret të pabarabartë.

Më 28 qershor të vitit 1969 vdiq Ferit bej Vokopola. U lind më 18 gusht të vitit 1887 në Durrës, Ka qenë sheh i tarikatit Rufaii dhe firmëtari më i ri i Aktit të Pavarësisë, organizator i Kongresit të Lushnjes, ndër themeluesit e Medresesë së Tiranës. Në vitin 1912 mori pjesë në Kuvendin e Vlorës, ku u caktua kryesekretar i Ministrisë së Financave në qeverinë e Ismail Qemalit, Në vitin 1914 qe kryesekretar i Ministrisë së Punëve Botore në qeverinë e Turhan pashë Përmetit. Më 1925 u shpreh në parlament për Tiranën kryeqytet. Në fushën e legjislacionit Vokopola u shqua si një nga ligjbërësit kryesorë të Parlamentit të viteve ‘20-‘30. Ai së bashku me deputetë të tjerë përgatitën dhe miratuan në parlament Kodin Civil të viteve ’30. Në bashkëpunim me Sali Vuçiternin e të tjerë, ai bëhet një nga organizatorët kryesorë për themelimin e Komunitetit Mysliman shqiptar. Pas çlirimit të Shqipërisë, duke qenë njohës i gjuhëve orientale, ai iu ofrua Institutit të Historisë si bashkëpunëtor, si përkthyes i dokumenteve historike nga osmanishtja.



Më 29 qershor të vitit 1444 – U zhvillu Beteja e Torviollit, sot Fusha e Domosdovës, në veri të Peshkopisë, Ishte ndeshja e parë ushtarake e ushtrisë shqiptare nën udhëheqjen e Skenderbeut me ushtrinë otomane, së cilës i printe Ali Pasha. Skënderbeu doli fitues në betejë.

Më 29 qershor të vitit 1892 vdiq në Bejrut, Pashko Vasa. U lind në Shkodër, më 17 shtator të vitit 1825. Ishte nëpunës i konsullatës britanike në Shkodër, oficer kalorësie në Bolonjë, revolucionar i Risorgjimento-s, në Itali nëpunës i Perandorisë Osmane dhe veprimtar i Rilindjes Kombëtare Shqiptare. Më 1847 vajti në Itali, ku ziente lufta kryengritëse për liri, ku mori pjesë gjallërisht në radhët e forcave kryengritëse italiane. Më 1850 u punësua pa pagesë në Zyrën e Përkthimit të Sarajit Perandorak. Një vit më pas u emërua me rrogë nëpunës përkthimi në zyrën e shëndetësisë. Në vitin 1856 kaloi në Shkodër si përkthyes në shërbim të administratës lokale. Gjatë luftës me Malin e Zi më 1860-61 kreu detyrën e sekretarit dhe përkthyesit të Ahmet Xhevdet Pashës. Më 1876 u caktua nëpunës për borxhet tek zyra e valiut të vilajetit të Manastirit dhe në gusht të 1877 këshilltar i Vilajetit të Kosovës. Në shtator të vitit 1879 u emërua këshilltar i Vilajetit të Edernes, ku punonte edhe Ismail Qemali.Më 10 korrik 1883 me titullin vezir, u emërua mytesarif i Malit të Libanit me qendër në Beirut, post që e mbajti derisa ndërroi jetë më 29 qershor 1892. Është autor i romaneve të para nga jeta shqiptare, si Burgu im dhe Bardha e Temalit e të tjera si dhe i poezisë epope, o moj Shqipni e mjera Shqipni që u bë program shpirtëror i Rilindjes Kombëtare shqiptare. Më 1978, me rastin e një qind vjetorit të Lidhjes së Prizrenit, eshtrat e tij u atdhesuan dhe tani prehen në varrezat e dëshmorëve të Shkodrës.

Më 29 qershor të vitit 1995 Shqipëria u pranua anëtare e Këshillit të Evropës.

Më 29 qershor 29 të vitit 1998 kanë rënë dëshmorë: Ismet Salih Uka, Xhemajl Ahmet Mehmeti, Feriz Idriz Bibaj, Mentor Osman Dervishaj

29 qershor 2001 në radhët e Ushtrisë Çlirimtare kombëtare kanë rënë dëshmorë Skerdilajd Bardhyl Llagami, Lefter Koxha, Pajtim Roci, dhe Ndriçim Koxhaj.

Më 29 qershor të vitit 2011 vdiq në Prishtinë, Teki Dervishi. Lindi më 16 Janar 1943 në Gjakovë. Ishte shkrimtar dhe publicist shqiptar nga Kosova. Pas shkollimit fillor ai i ra në sy regjimit serb të asaj kohe dhe u burgos e u dënua që në moshën 17 vjeçare, ku vuajti dënimin disavjeçar në burgjet serbe. Teki Dërvishi është ndër të burgosurit më të rinj shqiptar që vuajti në burgun famëkeq jugsollav të Goli Otokut. Ai gjatë gjithë jetës së tij u mor me shkrime letrare e publicistike. Është autor i rreth 90 veprave letrare artistike, romane, poezi, drama. Është autor i romaneve: Pirgu i Lartë, Padrona, Skedarët, Herezia e Dervish Mallutës, Palimpsest për Dush Kusarin e shumë veprave të tjera.



Më 30 qershor të vitit 1932 në Lushnjë u lind, Kujtim Spahivogli. Studimet e larta për teatër i kryen shkëlqyeshëm në Moskë në vitin 1956. Ishte një ndër studentët e shkëlqyer të ardhur nga Bashkimi Sovjetik. Në vitin 1956 emërohet aktor në Teatrin Popullor. Roli i tij i parë në skenën e Teatrit ishte Xherxhinski në dramën “Orët e Kremlinit”, dhe më pas vijnë një sërë rolesh në dramat “Majlinda”, “Dragoi i Dragobisë”, “Hamleti”, etj. Por më shumë ka punuar dhe u shqua si regjisor në Teatrin Popullor dhe si pedagog në Institutin e Lartë të Arteve. Ka vënë në skenë pjesët: “I Çuditshmi”, “Gratë gazmore të Uindsorit”, “Në tufan”, “Shtëpia në bulevard”, “Drita”, “Karnavalet e Korçës”, “Qielli i kuq”, etj. Kujtimi qe në të njëjtë kohë edhe dramaturg. Drama e tij “Një shok i klasës sonë” pati një sukses të madh. Ai shkroi edhe poezi , artikuj e ese. Vdiq në vitin 1987. Pas vdekjes, në vitet ’90 iu dha titulli “Artist i Popullit”.

Më 30 Qershor të vitit 1906 në fshatin malor të Picarit në Gjirokastër u lind, Shefeqet Peçi, atdhetar, revolucionar, komandant partizan. Në vitin 1924 luftoi në Revolucionin Demokratik të drejtuar nga Fan Noli. Në vitin 1937 behet një nga krerët ushtarakë kundër monarkisë fashiste prandaj dhe u burgos. Dy vjet më vonë, Shefqet Peçi mori pjesë në luftën antifashiste si drejtues i lëvizjes studentore të qytetit Elbasan. Qe në muajt e parë të vitit 1942 vihet në krye të formacioneve luftarake partizane dhe behet anëtar i Partisë Komuniste. Shefqet Peçi ishte i ngarkuar me detyrën e komandantit të shtabit të forcave të Ushtrisë Nacional-çlirimtare për Kosovën dhe Rrafshin e Dukagjinit. Ndërkohe pas çlirimit të Gjakovës dhe Prizrenit, ai ngarkohet me detyrën e Komandantit të Korparmatës së Tretë Sulmuese. Me gjithë punën e tji të ngjeshur dhe intensive, Shefqet Peçi ka shkruar disa libra me teme nga Lufta si edhe poezi të panumërta. Në një moshë pothuaj shekullore, në vitin 1996 regjimi i Berishës e akuzoi dhe e burgosi, Pas 12 ditësh burg ai mbylli sytë si trimat, duke ngelur i pavdekshëm në zemrën e popullit. Varrimi i tij u bë me madhështi, sipas meritave për kombin e atdheun

 

[Lina]

Kalendari kombëtar Muajit Korrik​

Më 1 korrik të vitit 1643, vdiq Frang Bardhi, ipeshkvi, shkrimtar, leksikograf, folklorist dhe etnograf shqiptar. U lind në vitin 1606 në Kallmet, në krahinën e Nënshatit të Zadrimës. Vinte nga një familje e klerike e Zadrimës. Studioi në Seminarin e Loretos në Itali. Frank Bardhi ishte ipeshkvit i Sapës. Ishte shkruesi i parë i një fjalori për gjuhën shqipe i cili fjalorë ka rreth 5000 fjalë të përkthyera nga latinishtja në shqip, si dhe numërorë, emra vendesh dhe një sasi fjalësh të urta e shprehjesh të mbledhura në krahina të ndryshme të Shqipërisë. Kjo e bënë që Bardhi të jetë leksikografi i parë i gjuhës shqipe dhe folkloristi e etnografi i parë shqiptar i njohur deri më tani. Vepra më e njohur e Bardhit është “Apologjia e Skënderbeut”, botuar latinisht në Venedik më 1636. Titulli i saj i plotë është: “Gjergj Kastrioti epirotas, i quajtur zakonisht Skënderbe, princ trim mbi trima dhe i pathyeshëm i shqiptareve, u kthehet bashkatdhetarëve dhe atdheut të tij”, Vepra në të vërtetë është një apologji (mbrojtje) që i bën autori Skënderbeut, si bir dhe hero i popullit shqiptar, prandaj edhe është quajtur Apologjia e Skënderbeut.

Më 1 korrik të vitit 1928, në Tiranë u lind Esma Agolli. “ Artiste e Merituar”. Ajo ka Interpretuar shume role ne skenën e Teatrit Kombëtar që në fillimet e tij si dhe disa role ne kinematografi. Ka luajtur role në filmat: Fëmijët e saj, Tana, Në shtëpinë tonë, Mysafiri, Përtej mureve të gurta, Fletë të bardha e filma të tjerë.
Më 1 korrik të vitit 1934 vdiq Sylejman Starova. U lind në Korçë në vitin 1874.
Mësimet e para i mori në vendlindje dhe në Manastir, pastaj shkoi në Stamboll, qytet ku mbaroi studimet e larta, në financë. Deri në fund të vitit 1912 punoi si bankier në Stamboll, më ndërmjetësinë e legatës frënge arrin të kthehet në atdhe. Më 1913-1920 punoi nëpunës finance i administratës shqiptare. Më 1920 filloi punë si këshilltar në Ministrinë e Financave. Në vitin 1921 iu dha portofoli i ministrit të Financave në qeverinë, Kosturi. Dhjetorin e vitit 1923 kandidoi si deputet i prefekturës së Korçës, u rizgjodh më 1925 dhe 1928. Pas vdekjes së tij fëmijët iu rritën dhe arsimuan dhe gjatë Luftës Nacional çlirimtare djali i tij i madh Petriti iu bashkua çetës së Partizanëve.

Më 2 korrik të vitit 156 para Epokës së Re ka lindur Leka i Madh, në historinë botërore dhe atë greke i njohur si Aleksandri i Maqedonisë, i cili kishte krijuar Perandorinë më të madhe të kohës, duke depërtuar deri në lindje deri në Indi ndërsa ne perëndim deti në Gjibraltar. Autorët e vjetër të letërsisë shqipe kanë zbuluar se Leka i Madh kishte lindur në Mat të Shqipërisë. Lidhur me origjinën e këtij strategu të madh ka shumë spekulime, por faktet historike janë të pamohueshme dhe bazohen në mijëra burime të lashta të Greqisë, Persisë e shteteve të tjera.

Më 2 korrik të vitit 1943 ka rënë, Asim Zeneli, komandant partizan. Hero i Popullit. Lindi më 3 maj të vitit 1916 në Progonat të krahinës së Kurveleshit, në një familje me tradita atdhetare. I ati, Zenel Mehmeti ishte nder atdhetarët e shquar të krahinës. Si anëtar i klubit patriotik “Arbëria” ai punoi për çështjen e shkollës dhe gjuhës shqipe. Asimi mbaroi shkollën fillore në Kuç të Vlorës. Vështirësitë ekonomike e detyruan që ende i ri të merret me punë të ndryshme. Më 1930 mundi të fillojë mësimet në shkollën e mesme ushtarake në Tiranë. Si student në kryeqytet, Asim Zeneli, u njoh me militantë të tjerë atdhetare si Qemal Stafa, Mustafa Matohiti. Nga fundi i vitit 1941, iu bashkua Batalionit “Dajti” i cili ndërmori sulme kundër forcave pushtuese në Shqipërinë e Jugut dhe atë të Mesme. Në këtë moment të jetës së tij politiko-ushtarake u bë dhe drejtues politik i çetës “Hajredin Tremishti”. Puna e tij i shkaktoi dëme të rënda pushtuesit dhe për këtë u vu në shënjestër të qarqeve pushtuese. Ai nuk u frikësua, por vazhdoi luftën e tij derisa më 1943 në Mezhgoran në një përleshje me nazistët ra dëshmor i kombit.

Më 2 korrik të vitit 1990 u miratua publikisht Deklarata Kushtetuese, e cila shpalli Kosovën republikë. Miratimi i kësaj deklarate ishte një akt me rëndësi politike për historinë më të re të Kosovës e të popullit shqiptar. Ky akt politiko-juridik ishte shprehje e aspiratave të popullit të Kosovës për liri dhe mëvetësi në rrethanat e reja që po krijoheshin asokohe ndër shqiptarët dhe në gjithë rajonin e Ballkanit. Shuarja e autonomisë po shënonte fillimin e serbizimit të Kosovës dhe në të njëjtën kohë paraqiste hyrje në një periudhë tepër të rëndë për shqiptarët të cilët po trajtoheshin, jo vetëm si qytetarë të rendit të dytë, por edhe po u nënshtroheshin torturave sistematike nga regjimi kriminal serb.
Më 2 korrik të vitit 1999, nga pakujdesia e forcave të KFOR-t, gjatë një manifestimi në qendër të Prishtinës kanë rënë dëshmorë Avni Dudi dhe Fahri Bici, pjesëtarë të luftës së UÇK-së.

Më 3 korrik të vitit 1601, në Teatrin e Londrës u shfaq premiera e dramës: “Historia e vërtetë e të madhit Skënderbe”, vepër e dramaturgut të madhe anglez, Kristofor Marlou, i cili ka vdekur në vitit 1593.

Më 3 korrik të vitit 1927 Shote Galica u vendos në Shqipëri, ku vdiq në Fushë Krujë e braktisur nga qeveria e Zogut. Shote Galica, apo Qerime Halil Radisheva, lindi më 4 tetor të vitit 1895 në fshatin Radishevë të Drenicës. Ishte bashkëshortja dhe bashkëluftëtarja e prijësit të çetave çlirimtare të Drenicës e Kosovës, Azem Bejtë Galica. Mori pjesë në më shumë se 40 aksione të rëndësishme kundër armikut. Kundërshtoi fuqishëm politikën e dhunës e të terrorit të regjimit shovinist të Beogradit kundër popullsisë shqiptare. Më 1919 mori pjesë në Kryengritjen e Rrafshit të Dukagjinit, ndërsa më 1922-1923 luftoi për mbrojtjen e Zonës Neutrale të Junikut, e cila shërbente si bazë për kryengritjen e Kosovës e të Malësisë. Në korrik 1924 mori pjesë në mbrojtjen e zonës së lirë të Drenicës (Arbërisë së Vogël). Në korrik 1924 pas rënies së Azem Galicës vazhdoi luftimet në krye të çetës së tij. Së bashku me qindra luftëtarë të Kosovës në dhjetor të 1924 luftoi kundër ushtrive serbe e bjellogardiste dhe forcave të Ahmet Zogut. Regjimi kriminal i mbretërisë serbe i kishte vrarë 22 anëtarë të familjes së saj. Ajo vdiq e braktisur nga regjimi i Zogut, meqë së bashku me burrin Azem Galica ishte kundërshtare e atij regjimi despotik.

Më 3 korrik të vitit 1881, vdiq Hasan Tahsini atdhetar, rilindës, filozof,
matematikan, psikolog. U lind në Ninat të Sarandës në vitin 1811. Mësimet dhe studimet e larta i mbaroi në Stamboll. Ishte rektor i Universitetit të Stambollit për shumë vite. Me kohë kishte hartuar një alfabet të gjuhës shqipe me 38 shkronja. Hasan Tahsini mori pjesë në Komisionin, i cili e hartoi Alfabetin shqip të Stambollit.

Më 3 korrik të vitit 1968 në Gllogjan, afër Deçanit, u lind Ramush Haradinaj. Është politikan dhe ish-komandant i Zonës Operative të Dukagjinit të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Prej datës 3 dhjetor 2004 deri më 8 mars 2005 ka qenë Kryeministër i Kosovës dhe që nga data 9 shtator 2017, është zgjedhur përsëri Kryeministër i Republikës së Kosovës. Ramush Haradinaj ishte komandant në Zonën Operative të Dukagjinit të UÇK-së. Pas luftës me transformimin e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës në Trupat Mbrojtëse të Kosovës (TMK) ai emërohet zëvendëskomandant i TMK-së. Në prill të vitit 2000 largohet nga jeta ushtarake dhe themelon partinë Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK), Kryetar i së cilës është edhe sot. Më 3 dhjetor 2004 në parlamentin e Kosovës u zgjodh kryeministër me shumicë votash. Dy herë ka qenë i akuzuar për krime lufte nga Tribubali i Hagës, por është liruar dhe është shpallur i pafajshëm.

Më 4 korrik Shtetet e Bashkuara të Amerikës festojnë sot Ditën e Pavarësisë. 4 Korriku shënon 241-vjetorin e shpalljes së pavarësisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Shpallja e Pavarësisë së Amerikës shënoi shkëputjen e kolonive nga Britania e Madhe 241 vjet më parë, por ajo ishte vetëm fillimi i vendosjes së lirisë në këtë vend, pasi në atë kohë në shumë koloni praktikohej skllavëria, gratë nuk gëzonin të gjitha të drejtat për të cilat bëhej thirrje në Shpalljen e Pavarësisë dhe fatkeqësisht indiano-amerikanët vendas u detyruan të shpërnguleshin nga toka e tyre, ndërkohë që kolonët e ri kishin filluar të vendoseshin anë e mbanë vendit.

më 4 korrik të vitit 1962 u lind aktorja, Anisa Makarian një shqiptare me origjinë armene . Me profesion mjeke, por aktore dhe skenariste e talentuar. Jeton dhe punon në Francë që prej vitit 1991, si mjeke. Ka interpretuar në disa filma ku ka fituar dhe çmime kombëtare. Ka botuar poezi, tregime e novela, dhe librin “Sënduku i kujtimeve”.
Ka luajtur role me rëndësi në filmat: Ngjyrat e moshës, Pranvera s’erdhi vetëm, Në çdo stinë. Vajzat me kordele të kuqe, Është nderuar me kupën e Festivalit de IV te Filmit si aktorja me e mire ne rol kryesor.

Më 4 korrik të vitit 1922 në Tepelenë u lind Viktor Gjoka. Vdiq me 26 tetor 2007, është aktor i njohur shqiptar. Aktivitetin e tij artistik e filloi që në rininë e tij. Në Teatrin Kombëtar u pranua në vitin 1946 dhe punoi deri në vitin 1971. Ndër rolet e tij më të suksesshme përmendim pjesët “Revizori”, “Gratë gazmore të Uindsorit”, “Fytyra e dytë”, “Karnavalet e Korçës”, etj. Shquhej për humorin e hollë dhe interpretimin e shkëlqyer të roleve. Në vitin 1959 merr një bursë për studime në BS, ku studion për dy vjet dhe me ndërprejrjen e marrëdhënieve në vitin 1961 kthehet në Tiranë dhe i vazhdon ato në Konservatorin e Tiranës. Në Teatrin Kombëtar rikthehet në vitin 1991, pas një mungese të gjatë prej më shumë se dy dekadash, ku fillimisht e shohim në rolin e Spirakes në komedinë rumune “Valsi i Titanikut” dhe më pas në komedinë “Revizori”, me regji të vetë Viktorit. Veprimtaria e tij artistike është e suksesshme sidomos në Estradën e Tiranës. Edhe në filmin artistik ka interpretuar disa role. Filmat e tij kryesore janë: Babai i studentit Zëvendësi i grave, Historiani dhe kameleonet, Kush është vrasësi. Vdiq me 26 tetor të vitit 2007.


Më 5 korrik të vitit 1987 vdiq Vexhi Buharaja, studiues, orientalist dhe përkthyes i njohur. U lind në Berat më 12 maj të vitit 1920. Ka përkthyer veprat e Naim Frashërit nga gjuha persiane, por ashtu edhe vepra të Sami Frashërit dhe shkrimtarëve të mëdhenj të lindjes.

Më 5 korrik të vitit 1949, u vra Shkurte Cara, aktiviste e ndërtimit socialist të vendit, Heroinë e popullit. U vra në pritë nga një bandë mercenarësh e akuzuar se po luftonte për emancipimin dhe barazinë e femrës.

Më 5 korrik të vitit 1998, në luftë kundër forcave ushtarake e policore serbe kanë rënë heroikisht dëshmorët e UÇK-së, Burim Hamza dheDaut Pllana.

Më 5 korrik të vitit 1979, në fshatin Tërbovc (Malishtë), të komunës së Lipjanit, u lind Zylfije Gashi, dëshmore e kombit. Shtëpia e saj u shndërrua në bazë të sigurt të ushtarëve të lirisë të anëve të ndryshme të Kosovës, prej nga mbaheshin lidhje e koordinoheshin aksione nga Drenica, Nerodimja, Karadaku, Llapi e Gollaku. Në verë të vitit 1998, e tërë familja Gashi ishte vënë në shërbim të UÇK-së. Vëllai i madh i Zylfijes, Mustafa, i punësuar prej vitesh në Gjermani, po ndihmonte pa kursim fondin “Vendlindja Thërret”. Vëllai tjetër, Agroni, po ndihmonte në fushën e logjistikës dhe u inkuadrua në radhët e UÇK-së, për të marrë pjesë në shumë fronte të luftës kundër forcave pushtuese serbe, deri në kapitullimin dhe tërheqjen e tyre nga Kosova. Më 16 prill të vitit 1999, në orët e para ditës, Zylfije Gashi ishte përjetësuar në altarin e lirisë.

 

[Lina]

Më 6 korrik të vitit 1914 u vra në pritë nga bandat e Esad Pashë Toptanit, atdhetari i njohur shqiptar, Menduh Zavalani. Ai kishte lindur në vitin 1889, në Korçë, Babai i tij, Mehmet Zavalani, ishte shqiptar bektashian dhe nëna e tij ishte, Hedije Luarasi. Babai i Menduh ishte një kushëri i parë i Abdyl, Naim dhe Sami Frashërit, tre nga ideologët kryesorë të Rilindjes Kombëtare, ndërsa nënat e tyre Fatime dhe Emine Myteveli ishin motra nga Panarit. Pas mbarimit të mësimeve në qytetin e tij të lindjes, në vitin 1905 Menduhu shkoi në Manastir për të vazhduar arsimin e mesëm. Ai formoi grupin e vet revolucionar dhe ishte njëri nga udhëheqësit që çliroi Përmetin dhe rrethinat nga Perandoria Osmane. Menduh ishte delegat i emëruar nga Korça në Kongresin Kombëtar Shqiptar që shpalli Pavarësinë e Shqipërisë. Në nivelin intelektual Menduh u shënua për përkthimin e dramës Vilhelm Tell të Shilerit, në gjuhën shqipe Ai u vra në një moshë shumë të re pranë Pogradecit, nga një grup i forcave të Esad pashë Toptanit së bashku me forcat serbe me të cilat ai bashkëpunonte.

Më 6 korrik të vitit 1943 u vranë nga forcat fashiste, Kristaq Tutulani dhe Margarita Tutulani, dëshmorë të Luftës Antifashiste, heronj të popullit. E lindur në Berat, Margarita Tutulani ishte mbesa e Dhimitër Tutulanit, politikan shqiptar dhe një prej firmëtarëve të Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë, Ishte bija e Miltiadh Tutulanit, që shërbeu si Ministër Finance në vitin 1930. Nga ana e nënës, ajo ishte mbesa e Sotir Kolesë, një folklorist, diplomat dhe aktivist i Rilindjes Kombëtare. Kristaqi, 24 vjeç dhe Margarita, 19 vjeç, lanë studimet jashtë vendit dhe u kthyen për të luftuar për çlirimin e atdheut. Motër e vëlla ranë dëshmor më 6 korrik të vitit 1943, në Gosë të Kavajës.

Më 6 korrik të vitit 1946 vdiq i helmuar në spitalin e Prizrenit atdhetari i shquar shqiptar, Bedri Pejani. Ka qenë nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë, publicist, diplomat dhe atdhetar i njohur. Lindi më 10 tetor të vitit 1885 në Pejë, në familjen e Abdi Pejës. Shkollën e Mesme e kreu në “Kolegjin Robert” dhe studimet e larta nё Degën e Historisë në Universitetin e Stambollit. Ishte delegat në Kongresin e Manastirit në vitin 1908, pastaj organizator dhe kryetar i Kongresit të Dytë të Manastirit dhe sekretar i Komitetit i Komitetit të Kosovës, në vitet 1918-1924. Në nëntor 1912, u zgjodh përfaqësues i Plavës, Gucisë, Gjakovës dhe Pejës, firmoi aktin e pavarësisë me 28 Nandor 1912 me singlën ‘Bedri Pejan”. Më 1920 bëhet redaktor i gazetës Populli me qendër në Shkodër. Përkthen “Kujtimet” e Hasan Prishtinës nga frëngjishtja. Gjatë viteve 1921-1923 është Kryetar i Partisë Popullore. Nga janari deri nё mes tё qershorit të vitit 1944 ishte kryetar i Lidhjes sё Dytё tё Prizrenit. Pas luftës u arrestua nga komunistët jugosllavë dhe u helmua në një siptal.

Më 6 korrik të vitit 1998 kanë rënë duke luftuar kundër forcave serbe: Arsen Mazrekaj dhe Rrustem Bruçi, luftëtarë të njohur të luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

Më 7 korrik të vitit 1911 lindi Antoni Athanas, atdhetar dhe personalitet me rëndësi shqiptaro-amerikan. U lind në Korçë dhe në moshën 4-vjeçare së bashku me familjen ishte shpërngulur për në Amerikë. Fillimisht punoi në rrugë duke shitur pemë e perime, pastaj u njoh me Fan Noli, Faik Konicën dhe atdhetarë të tjerë nga Shqipëria. Pastaj kishte hapur një restorant dhe me kohë ishte radhitur në mesin e biznesmenëve të njohur. Restoranti i tij për 15 vjet ishte shpallur restoranti më i mirë i vitit, ku kanë frekuentuar edhe personalitetet më të larta amerikane deri edhe Xhon Kenedi. I kanë shprehur mirënjohje për punën dhe angazhimin edhe kryetarët e Amerikës si Riçard Nikson dhe Bill Klinton.

Më 7 korrik të vitit 1920 u lind në Durrës, aktori i njohur shqiptar, Prokop Mima. Ai shquhej për diksionin e tij dhe ishte një mjeshtër i pasionuar i gjuhës shqipe, një aktor brilant i karaktereve. Që i ri ishte i dhënë pas recitimeve. Veprimtarinë e tij në skenë e ka filluar që në vitin 1945, me krijimin e Teatrit Popullor. Roli i tiji i parë është në dramën “Topazi” e më vonë në dhjetëra role të suksesshëm. Deri në vitin 1982 ai interpretoi mbi 70 role. Ka interpretuar disa role të spikatura edhe në filmin artistik shqiptar. Është nderuar me titullin “Artist i merituar”. Ishte daja i aktores Anisa Markarian dhe kunat i përkthyesit, Robert Shvarc. Vdiq më 18 gusht të vitit 1986 në Tiranë.

Më 7 korrik të vitit 1987, vdiq aktor i njohur shqiptar, Kujtim Spahivogli. Lindi më 30 korrik të vitit 1932. Studimet e larta për teatër i kryen shkëlqyeshëm në Moskë në vitin 1956. Ishte një ndër studentët brilant të ardhur nga Bashkimi Sovjetik. Në vitin 1956 emërohet aktor në Teatrin Kombëtar. Roli i tij i parë në skenën e Teatrit Kombëtar ishte Xherxhinski në dramën “Orët e kremlinit”, dhe më pas vijnë një sërë rolesh në dramat “Majlinda”, “Në anën tjetër”, “Dragoi i Dragobisë”, “Hamleti”, etj. Por më shumë ka punuar dhe u shqua si regjisor në Teatrin Popullor dhe si pedagog në Institutin e Lartë të Arteve. Ka vënë në skenë pjeset: “I Çuditshmi”, “Gratë gazmore të Uindsorit”, “Në tufan”, “Shtëpia në bulevard”, “Drita”, “Karnavalet e Korçës”, “Qielli i kuq”, etj. Kujtim Spahivogli është themeluesi i Fjalës artistike. Kujtimi qe në të njëjtë kohë edhe dramaturg. Drama e tij “Një shok i klasës sonë” pati një sukses të madh: Ai shkroi edhe poezi , artikuj e ese.

Më 8 korrik të vitit 1869, u lind, Fejzi bej Alizoti. Ishte i biri i Hasan bej Alizotit dhe Zybejde hanëmit nga familja e njohur Kokaj e Delvinës. Mësimet e para i mori në qytetin e lindjes, ndërsa shkollën e mesme në Janinë, shkollimet e larta i vijoi në Shkollën Civile e Administratës Mbretërore për ekonomi dhe administratë civile më 1891. Dërgohet me shërbim administrativ në dhe Bejrut, Më 1897-1899 nisi punën si kajmekam ndër provincat arabe, ndërsa më pas më 1899-1903 në sanxhaqet e Vilajetit të Selanikut. Ishte sekretar i përgjithshëm i Ejaletit të Tripolitanisë, mytesarif i Prizrenit. Më 1 qershor të vitit 1943 u emërua anëtar i Këshillit Qendror të Ekonomisë Korporative, ndërkohë që më 16 maj 1943 qe kryetar i Këshillit të Epërm Korporativ Fashist, deri më 4 gusht 1943. U arrestua nëntor të 1944, u dënua me vdekje nga Gjyqi Special partizan, në vitin 1945 nën akuzën e sabotatorit të luftës kundër pushtuesit”. E kishin pushkatuar në Tiranë, më 13 prill 1945.

Më 8 korrik të vitit 1935 – Vdiq Lazër Mjeda. U lind në Shkodër në vitin 1869, u shugurua prift katolik në vitin 1891. Ka shërbyer si ipeshkëv i Sapas, pastaj si arkipeshkëv i Shkupit, më 1921 kthehet në Shkodër si arkipeshkëv. Lazër Mjeda ishte vëllai i poetit Ndre Mjeda; gjatë kohës së shërbimit në Shkup dhe Prizren, ishte dëshmitar i krimeve serbe ndaj shqiptarëve dhe i dërgoi Vatikanit një raport të hollësishëm. Raporti i Lazër Mjedës do t’i shërbente publicistit vjenez, Leo Frojndlih për librin “Golgota e Shqipërisë”, botuar në vitin 1913. Pas publikimit të librit Frojndlih, pati kontaktet e para me Shqipërinë, si ushtar me forcat austro-hungareze në Luftën e Parë Botërore.

Më 8 korrik të vitit 1944 u vra luftëtari i njohur partizan pjesëtar i luftës Antifashiste Myslim Shyri. Pas luftës ishte shpallur Heroi i Popullit.

Më 8 korrik 1944 ka rënë në luftën Antifashiste, Penelopa Pirro, partizane, Heroinë e Popullit.

Më 8 korrik 1998, në frontet e luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës kanë rënë dëshmorët: Agim Mazrekaj, Arben Ukshini, Nezir Elezaj, Sylejman Avdyli, Ymer Bytyçi dhe Blerim Ukshini dhe Fatmir Doçi.

Më 9 korrik të vitit 1900 vdiq në Athinë, Jani Vreto, rilindës i shquar shqiptar. U lind në vitin 1822. Ishte shkrimtar, botues, figurë e rëndësishme e Rilindjes Kombëtare. Lindi në Postenan, pranë Leskovikut, në Vilajetin e Janinës më 14 janar 1822. Mësimet i ndoqi në një shkollë greke në Vurban afër Konicës, kurse nga 1843 deri 1847 ndoqi gjimnazin e mirënjohur “Zosimea” në Janinë. Më 1854 u shpërngul në Konstantinopojë. Në fillimin e viteve shtatëdhjetë ishte njohur e lidhur me figurat udhëheqëse të lëvizjes kombëtare shqiptare: Hasan Tahsini, Sami Frashëri, Pashko Vasa dhe Ferid pashë Vlora. Gjithashtu mbante letërkëmbim me figura të shquara shqiptare në Egjipt si Thimi Mitko, Spiro Dine dhe Thimi Thoma Kreji si dhe me Dhimitër Kamardën dhe Jeronim De Radën në Itali. Në vjeshtën e vitit 1877 u bë anëtar themelues i Komitetit qendror për mbrojtjen e të drejtave të kombësisë shqiptare, Në maj 1878, botoi veprën “Apologjia” në greqishte, në të cilën shtjellon prejardhjen e shqiptarëve, gjuhën, trevat e banuara prej tyre e të drejtat e tyre. Në fillim të vitit 1879 u caktua anëtar i komisionit të ngritur nga Komiteti qendror për të vendosur për alfabetin përfundimtar të shqipes. Më 12 tetor 1879 mori pjesë në themelimin e Shoqëri e të shtypurit shkronja shqip, e cila do t’ia kushtonte energjitë e veta botimit të librave shqip, sidomos të teksteve shkollore, si dhe hapjes së shkollave në gjuhën shqipe. Pikërisht në këtë kohë ai u shkishërua nga mitropoliti ortodoks i Gjirokastrës. Pas kthimit në Stamboll, Vretoja punoi me energji për botimin e organit periodik “Drita”, që më pas mori emrin “Dituria”, e cila doli në Konstantinopojë nga gushti 1884 deri në korrik 1885.

Më 9 korrik të vitit 1924, lindi në Ferizaj, Nikollë Mini prift dhe veprimtar i njohur . Ishte më i vogli ndër katër fëmijët e Kolë Minit dhe Monika Kajtazit. Shumë shpejt mbeti jetim dhe iu desh të strehohej në dyert e të afërmve. Gjatë shkollimit vëmendjen e meshtarëve vendas, që e përcollën në seminarin e Prizrenit e pastaj në Seminarin e Shkodrës e të Zagrebit, ku kreu studimet filozofike e teologjike.U shugurua meshtar njëherësh me Don Milorad Defarin, misionar kroat i mirënjohur ndërmjet shqiptarëve me emrin Dom Mila, në vitin 1950. Nisi menjëherë shërbimin kudo e kërkoi Kisha: nga Shenjtnorja e Zojës së Crnagorës në Letnicë, në Novoselë të Gjakovës, në Bec, Zym, Velezhë e në katedralen e Prizrendit, ku mbylli sytë më 15 maj 1992 në elter, ndërsa kremtonte Meshën shenjte, duke vulosur kështu përkushtimin themelor ndaj Kishës, për të cilën ishte përpjekur gjithë jetën. U dallua si Meshtar, si ndërtues kishash, organizator i rinisë katolike, mjeshtër i korit kishtar. Vdiq në vitin 2007.

Më 9 korrik 1943 u mbajt Kuvendi i Poçemit ku fillimisht 2000 burra të armatosur u betuan për të luftuar kundër fashizmit dhe për çlirimin e vendit.

Më 9 korrik të vitit 1998 ka rënë në altarin e Atdheut luftëtari i UÇK-së, Kolë Mirdita.

Më 10 korrik të vitit 1821 ka vdekur Engjëll Mashi, studiues i njohur arbresh. U lind në vitin 1758 në Kalabri. Pasi kreu studimet e larta në Napuli në vitin 1807, boti në italisht librin: “Ligjëratë mbi prejardhjen, traditat dhe gjendjen aktuale të kombit shqiptar”. Vepra pati ndikim pozitiv tek arbëreshët e Italisë dhe rilindësit shqiptarë. Botimi i parë i saj u përkthye frëngjisht nga gjeografi i njohur Maltebrun duke i bërë të njohur shqiptarët në botën e jashtme.

Më 10 korrik 2005 vdiq, Iliaz Fishta. Lindi në Shkodër më 26 maj të vitit 1926 , ku edhe kreu studimet e mesme, ndërsa studimet e larta i kreu në Universitetin e Shën Peterburgut për Ekonomi Financë. Pas kthimit në vendlindje, ai kreu një sërë detyrash të rëndësishme administrative shtetërore. Veprat e tija shkencore janë autentike dhe të argumentuara nga burimet dokumentare. Gjatë jetës së tij shkencore Ilaz Fishta shkroi mbi 13 000 faqe me vepra shkencore, 13 monografi dhe botime tjera dhe 135 artikuj shkencorë, referate dhe punime tjera që kanë të bëjnë me lëmin e ekonomisë. Studimet kryesore të tij kanë të bëjnë me tri fusha kryesore : Teorinë e Ekonomisë, Politikën Ekonomike të Shtetit dhe Historinë e Ekonomisë së Shqipërisë nga fundi i shek. XIX deri në vitin 2005. Pas monografisë “Sistemi Monetar dhe i Kreditit në Shqipëri (1925-1944)”, shkroi trilogjinë mbi kapitalin e huaj në Shqipëri e cila merret si vepra kryesore e tij. Në vitet e fundit të jetës së tij shkroi vëllimin “Historia e Ekonomisë së Shqipërisë”. Prof. Fishta është dekoruar dy herë me urdhrin “Naim Frashëri” (Klasi I e II) pastaj me “Çmimi i Republikës.

Më 10 korrik të vitit 1943 në Labinot të Elbasanit i krijua Shtabi i Përgjithshëm i UNÇSH-së i përbërë nga 13 anëtarë. Komandant ishte zgjedhur, Spiro Mojsiu, ndërsa komisar politik, Enver Hoxha.

Më 10 korrik të vitit 1930 u lind në Durrës Kozma Lara. Është kompozitor i mirënjohur shqiptar, autor i shumë krijimeve muzikore, si kuartete, trio, romanca, rapsodi, etj, dhe i shumë këngëve për fëmijë. Ka qenë President i Shoqatës muzikore “Tonin Harapi”, i Festivalit të Romancës Shqiptare, si dhe anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve, Artistëve dhe Kompozitorëve të Shqipërisë. U nda nga jeta më 18 janar 2019. Mësimet e para në piano i merr nga prof. Tonin Guraziu. Në vitet 1946-1949 mbaron shkollën e mesme të përgjithshme “16 Shtatori” në Durrës. Ndjek liceun artistik “Jordan Misja” në Tiranë, ku dhe diplomohet në degën e pianos me prof. Tonin Guraziu në vitin 1954. Gjatë viteve 1972-1978 ka qenë inspektor, specialist për Muzikën në Ministrinë e Arsimit dhe Kulturës, Tiranë. Në vitin 1979 ka qenë mësues i Harmonisë, Analizës dhe Orkestracionit pranë shkollës së mesme të muzikës “Jan Kukuzeli”, Durrës. U nda nga jeta më 18 janar 2019.

 

[Lina]

Më 11 korrik të vitit 1811 ka lindur albanologu më i njohur i kohës, diplomati austriak, Georg Von Jahhanes Hahn. Ishte konsull i Austrisë në Janinë. Është i njohur për veprën e tij në disa vëllime “Studime shqiptare”, pastaj veprat studimore “Udhëtim nëpër viset e Drinit dhe të Vardarit”. “Udhëtim prej Beogradit në Selanik etj; Hahni ishte albanologu i parë i cili kishte vërejtur dhe kishte konfirmura shkencërisht se motivet shqiptare në këngë, etnologji, kulturë, art, leksik ishin më të vjetra se të të gjithë popujve të Ballkanit.

Më 11 korrik të vitit 1930 vdiq Andon Zako Çajupi, poet, dramaturg, atdhetar dhe veprimtar i Rilindjes Kombëtare. U lind më 26 mars të vitit 1866 në Sheper të Zagorisë. I ati Harito Zakos, ishte një tregtari duhani i cili punonte në Kavallë dhe në Egjipt. Andon Zako, i njohur më vonë me emrin letrar, Çajupi, nga emri i një mali në krahinën e Zagorisë. Mësimet fillore i mori në shkollën greke në Nivan të Zagorisë. Më 1882 u vendos në Aleksandri, ku studioi frëngjisht për pesë vite. Gjatë qëndrimit të tij në Aleksandri u takua me mjaft avoketër të huaj, që i dhanë bindjen të vazhdonte studimet për jurisprudencë në Zvicër, ku Çajupi shkoi më 1887 dhe vazhdoi studimet për pesë vite në këtë disiplinë. Atje takoi bashkëshorten e tij të ardhshme, Eugjeninë, me të cilën pati një djalë, Stefanin. Nga viti 1892 vdiq Eugjenia, që për të qe humbje tragjike. Në historinë e letërsisë shqiptare Çajupi zuri vend edhe si dramaturg. Rëndësi të veçantë kanë sidomos komeditë e tij: Përralle nga e kaluara dhe Pas vdekjes, shkruar më 1910, botuar më 1937. Pas vdekjes është një komedi politike. Penës së Çajupi i përket edhe tragjedia Burri i dheut (botuar më 1937, pastaj poema epope Baba Musa Lakuriq dhe shumë vepra të tjera.

Më 11 korrik të vitit 1946, në Mitrovicë u lind, Musa Hoti. Qe në fëmijëri, i edukuar me frymë dhe ndjenjë kombëtare nga babai, Daut Hoti, ish-luftëtar i brigadës së Shaban Polluzhës dhe më vonë i burgosur politik si dhe nga gjyshja Nurie, mbesë e Shaban Polluzhës. Pasi kreu studimet për një kohë punoi në arsim. Por krahas mësimdhënies merrej edhe me veprimtari praktike atdhetare. Që herët Musa Hoti që në demonstratat e vitit 1968 shquhet për tiparet e një lideri politik i nivelit shumë të lartë. Prandaj në Drenas qeveria e asaj kohe e kualifikoi atë si person të papërshtatshëm politikisht. Iku nga Kosova dhe u vendos në Bruksel, si emigrant politik, vijoi veprimtarinë, duke u organizuar në Lëvizjen Kombëtare për Republikën e Kosovës. Më 4 gusht të vitit 1981, në rrethana të vetëmbrojtjes qëlloi kundër të të dërguarve të UDB-së famëkeqe, duke vrarë njërin prej tyre, dhe plagosi dy të tjerë. UDB-ja me të dërguarit e Beogradit dhe spiunët e saj e ndoq këmba këmbës Musa Hotin derisa më 16 janar 2004 kur e vranë në Bruksel, duke e përjetësuar si një hero të kauzës kombëtare. Musa Hoti u varros me nderime të posaçme dhe ceremoni shtetërore në varrezat e dëshmorëve të Prishtinës.

Më 12 korrik të vitit 1874 u lind, Shtjefen Gjeçovi, veprimtar, atdhetar, studiues, mbledhës dhe sistemues i veprës madhore, kombëtare: “Kanuni i Lekë Dukagjinit”. U lind në Janjevë afër Lypjanit në Rrafshit të Kosovës. Në vitin 1920 mori pjesë në luftën e Vlorës kundër pushtimi italian. Ishte atdhetar, arsimues, shkrimtar dhe klerik. Ka shkruar drama dhe vepra të tjera si: Dashuria e Atdheut, Jeta e Shën Luçisë, Agimi i Qytetnisë e të tjera. Vepra e tij kryesore në të cilën ka punuar mbi 30 vjet është “Kanuni i Lekë Dukagjinit” botuar në Shkodër në vitin 1933. Më 13 tetor të vitit 1929 bandat vrastare të Nikolla Pashiqit i kishin organizuar një pritë dhe e kishin vrarë në Zym të Gjakovës, për shkak të aktivitetit të tij kombëtar.

Më 12 korrik të vitit 1912, u vra nga bandat andarte greke Kadri Gjata, atdhetar i njohur, kryetar i Klubit shqiptar të Janinës.

Më 12 korrik të vitit 1923 vdiq arsimuesi, studiuesi, poeti dhe shkrimtari arbresh, Leondaro De Martino. U lind në vitin 1830 në krahinën e Puljes, në një familje arbëreshe. Në vitin 1865 erdhi nga Italia në Shqipëri dhe filloi aktivitetin e tij arsimor e fetar. Ishte mësues i Ndre Mjedës, Gjergj Fishtës, Luigj Gurakuqit dhe ai atdhetarëve e shkrimtarëve të tjerë shqiptarë. Boti përmbledhjen “ Harpa e një italo-shqiptari”, “Mundimi i Jezu Krishtit”. Arbënorëve të krishterë të grishun festuer” e vepra të tjera. Vdiq në Napuli të Italisë

Më 12 korrik të vitit 1952 vdiq, Hafiz Ibrahim Dalliu, atdhetar klerik islam dhe arsimues. U lind në Tiranë në vitin 1878. Studimet e larta i mbaroi në Turqi. Mori pjesë në Kongresin e Elbasanit, në vitin 19o9 ku u vendos të hapet Normalja e Elbasanit, ku ishte edhe mësimdhënës. Ndihmoi në hapjen e shkollë së parë për vajzat shqiptare në vitin 1906. Pushteti turk i kohës e ndoqi dhe e burgosi për aktivitetin e tij atdhetar. Me ndërhyrjen e deputetëve shqiptarë në Parlamentin e Turqisë ishte liruar nga burgu. Në vitin 1924 mor pjesë në Revolucionin e Qershorit së bashku me Fan Nolin, Luigj Gurakuqin e të tjerë. Ishte dënuar me shumë vjet burg nga regjimi i Zogut si kundërshtar politik. Ka shkruar veprat: “Partiotizma në Tiranë”, Kreshniku i Atdheut, Avni Rrustemi, “Dokrrat e hinit”. Ka përkthyer edhe pjesë të Kuranit në gjuhën shqipe. Ka lënë 15 vepra të botuara dhe në dorëshkrim.

Më 12 korrik të vitit 1927 u lind këngëtari i mirënjohur, Xhevdet Hafizi. Me krijimin e Ansamblit të Shtetit mori pjesë në të gjitha koncertet brenda dhe jashtë Atdheut. Janë shumë të njohura dhe vazhdimisht të dëgjuara këngët e tij: Ndrec Ndue Gjoka, Ali Pashë Tepelena, Bajram Curri, Dedë Gjo Luli e shumë këngë të tjera, epike, lirike, këngë të trimërisë dhe historike.

Më 13 korrik të vitit 1878 u nënshkrua Traktati i Berlinit, dokumenti i Kongresit të Berlinit, që përbëhej nga shtatë shtetet më të mëdha të kohës, Gjermania, Anglia, Austro-Hunagaria, Rusia, Franca, Italia dhe Turqia. Me këtë traktat famëkeq u “legjitimua” copëtimi i trojeve shqiptare. Në mbrojtje të trojeve shqiptare u ngrit populli shqiptar i katër Vilajeteve dhe u formua Lidhja Shqiptare e Prizrenit, e cila në programin e vet parashihte bashkim e katër vilajeteve në një të vetëm, me qëllim për të mbrojtur trojet etnike.

Më 13 korrik 1908 lindi, Bedri Spahiu, atdhetar, politikan, veprimtar dhe i persekutuar nga të gjitha regjimet e kohës. Mësimet e para i mori në Gjirokastrës, vijoi studimet në Stamboll. U arrestua nga regjimi i Zogut si mbështetës i kryengritjes së Fierit. Më vonë iu bashkua Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare dhe ishte kuadër i lartë i shtetit. Ka kryer detyra me rëndësi në Shqipërinë komuniste deri në vitin 1958 e dënua me 25 vjet burg nga regjimi për shkak të ideve të tij liberale. Në vitin 1990 u lirua nga burgu. Vdiq më 12 janar 1998.

Më 13 korrik të vitit 2013, në Florida të Amerikës vdiq shkrimtari i njohur shqiptaro-amerikan, Sotir Lashova. Ai u lind në vitin 1931 në fshatin Lashovë të rrethit të Kolonjës në një familje me taban të hershëm atdhetar. Edhe pse i vogël në moshë, ai i kontribuoi luftës për çlirimin e Atdheut nga nazifashistët. Mbas çlirimit te vendit nga te huajt, Sotiri shërbeu me përkushtim atdhetar ne radhët e Ushtrisë. Disa vite pat punuar korrespondent i gazetës “Luftëtari”, organ shtypi i ish Ministrisë së Mbrojtjes.

Që nga viti 1960 ka qenë anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë. Ka shumë vëllime në prozë e në poezi, por më shumë është shquar si fabulist. Midis vëllimeve të shumta me humor e satirë shquhen “Korbi i varrim – zhvarrimeve”, “Gomari që desh të bëhej mbret”, “Dhelpra në grevë urie”, “Hija nuk matet në mëngjes”, “Stafi i bishave”, “Kacafytje” etj., etj. Me shumë interes ka qënë edhe libri i tij më i fundit “Pellazgët”.

Më 13 korrik të vitit 1998, kanë rënë dëshmorët e UÇK-së Artan Qorraj dhe Rexhë Qorraj

Më 14 korrik, 1867, lindi, Murat Toptani, atdhetar, poet skulptor dhe veprimtar kombëtar. Ishte martuar me bijën e Naim Frashërit në Stamboll. Në vitin 1897 Qeveria turke e burgosi për shkak të ideve të tij atdhetare. Iku nga burgu dhe u vendos në Brindizi. Ka botuar broshurën “Shqipëria e shqiptarëve”, veprën, “Shpata e Skënderbeut” e vepra të tjera. Në nëntor të vitit 1912 priti në Durrës Ismail Qemalin dhe mori pjesë në Kuvendin Kombëtar të Vlorës. Në vitin 1914, kushëriri i tij famëkeqi Esad pashë Toptani ia dogji shtëpinë, bibliotekën dhe tërë literaturën dhe dokumentacionin me vlerë historike kombëtare që e kishte grumbulluar gjatë jetës së tij. Ishte poliglot ndër më të dalluari dhe zotëronte shumë gjuhë të botës. Është e njohur skulptura e tij për Skënderbeun. Vdiq në Tiranë më 20 shkurt të vitit 1918.

Më 14 korrik të vitit 1925 vdiq luftëtari popullor, Mehmet Konjuhi. Ishte luftëtar dhe prijës i shquar i luftës së armatosur kundër sundimit serb në vitet 1918-1925. Ushtria dhe xhandarmëria serbe i masakroi shtatë pjesëtarë të familjes. Për shkak të ndjekjeve të vazhdueshme u detyrua të shpërngulet në Turqi, ku vdiq i helmuar nga agjentët serbë.

14 korrik të vitit 2018 vdiq Stan Dragoti, shqiptaro amerikan i njohur. U lind në Nju Jork më 4 tetor të vitit 1932. Është vlerësuar nga Shqipëria me titullin e lartë “Nderi i Kombit”. Në kohën e luftës së Kosovës, Stan Dragoti ishte një nga intelektualët shqiptaro-amerikanë më aktiv në mbrojtjen e të drejtave të kombit të tij. Stan Dragoti është me origjinë nga Dragoti i Tepelenës. Ai është i biri i Asllan Dragotit, veprimtarit të shquar të Vatrës, mbështetësit të Fan Nolit. Rrënojat e shtëpisë së tij janë ende në fshatin tepelenas të origjinës. Stan Dragoti vdiq dje më 14 korrik në moshën 86 vjeçare në Los Angeles.

Më 14 korrik 1998 ka rënë dëshmori i UÇK-së, Enver Avdimetaj

Më 15 korrik të vitit 1915 u kap tradhtisht dhe u vra pabesisht në një pritë nga forcat malazeze e serbe, Çerçiz Topulli, atdhetar, komandant i çetave kryengritëse në jug dhe veri të Shqipërisë, “heroi i Popullit”. U lind në Gjirokastër në vitit 1880. Së bashku me vëllanë e tij Bajo Topulli, atdhetar dhe intelektual i njohur u bashkua në luftë për çlirimin dhe bashkimin e trojeve shqiptare. Mori pjesë në Komitetin Për lirinë e Shqipërisë. U vra nga malazezët, në fushën e shtojit në Shkodër ku kishte shkuar të luftonte kundër pushtimit të Shkodës nga sllavët. Po atë ditë ishte vrarë edhe Muço Çulli dhe Mehmet Shpendi.

Më 15 korrik të vitit 1915 u vra në pritë nga malazezët, Mehmet Shpendi. U lind në Pacaj në vitin 1851. Ishte bashkëthemeluesi dhe udhëheqësi kryesor i Djelmnisë së Shalës, përfaqësues i Shalës në kryengritjen e përgjithshme të Malësisë së Madhe, udhëhoqi çetat e luftëtarëve trima kundër forcave Turke dhe Malazeze. Mehmet Shpendi, rrjedhë nga fisi kryengritës i Shalës, nga një familje e dalluar me tradita të larta Atdhetarie, e respektuar jo vetëm në fshatin ku jetonte, por në të gjithë krahinën e Dukagjinit dhe tanë Malësinë kreshnike. Burri heroik i Shalës, i cili u shqua në shumë luftëra për trimëri dhe qëndresë të vendosur Kombëtare, duke mos pushuar së luftuari për liri dhe Atdhe deri në vdekje. Ishte gjithashtu pinjoll i njërit nga 7-të Heronjtë e paharruar të Shalës (Shtatë Shaljanët), si pasardhës i denjë i trimave të tillë legjendar.

Më 15 korrik të vitit 1915 u vra në pritë Mustafa Hilmiu, i njohur si Muço Qulli. U lind në Leskovik, në vitin 1887. Ka qenë veprimtar i dallura i çështjes kombëtar, gazetar dhe botues. U pushkatua me Çerçiz Topullin nga malazezët kur administronin qytetin gjatë Luftës së Parë Botërore. Kreu studimet ne Stamboll në Shkollën Ushtarake e Mjekesise Veterinare dhe në Shkollën e Drejtësisë. Në vitet 1911-1912 botoi gazetën Drita në Manastir. Më 4 prill 1914 nxori gazetën Populli në Vlorë, të cilën më pas nisi ta botonte në Shkodër, njëherë si Drita e Popullit dhe sërish Populli. U arrestua nga autoritetet ushtarake malazeze më 15 korrik 1915 dhe së bashku me Çerciz Topullin u pushkatuan në fushën e Shtojit, pranë fshatit Golem të Shkodrës. Mustafa Qulli u shpall Dëshmor i Atdheut ne vitin 2012.

Më 15 korrik të vitit 1998 ka rënë për çlirimin e Kosovës nga barbaria pushtuese serbe, Miftar Bajraktaraj

 

[Lina]

Më 16 korrik të vitit 1943 u vra Reshit Çollaku, ndër komandantët e parët të LANÇ-it. U lind në Poradec në vitin 1914. Ka studiuar në Itali por me rastin e pushtimit të Shqipërisë nga Italia u kthye në atdhe dhe organizoi rezistencën kundër pushtimit të vendit deri në rënien e tij heroike.

Më 16 korrik të vitit 1966, vdiq në Tiranë, Loro Kovaçi. U lind më 30 gusht të vitit 1903 në Shkodër. Ishte një ndër aktorët e parë shqiptar dhe për veprimtarinë e tij artistike është vlerësuar me titullin “Artist i Popullit”. Aktivitetin teatror e filloi që nga viti 1920. Pas një përvoje të gjatë në teatrin amator,më 1 shtator 1946, së bashku me Pjetër Gjokën e të tjerë, vjen në teatrin e Ushtrisë. Më 1 shtator 1947 kalon pranë Teatrit Popullor të Tiranës si aktor profesionist. Roli i tij i parë ishte në komedinë “Prefekti”. Interpreton më vonë në pjesët “Rrënjët e thella”,”Skenderbeu”, “Guvernatori i Provincës”, “Karakteri moskovit”, “Otello”, “Revizori”, “Intrigë dhe dashuri”, “Orët e Kremlinit”, “Hamleti”, “Mbreti Lir”, “Trimi i mirë me shokë shumë”, etj. Roli i fundit në skenën e Teatrit Kombëtar ishte roli i kolonelit italian në dramën “Tri të shtëna pushke”, të cilin ai e interpretoi vetëm dy herë. Ka marrë pjesë në disa filma artistikë shqiptarë, duke filluar nga “Skënderbeu”.

Më 16 korrik të 1932 u lind në Tepelenë, Pandeli Cina. Qysh në moshë të vogël ka jetuar në Berat. Ishte djalë i një farmacisti të njohur. Pasi kreu Politeknikumin Mjekësor në Tiranë, u dërgua për studimet e larta në Akademinë Mjekësore të Varshavës. Atje kreu specializim për kardiologji. Pasi mbaroi studimet u kthye në Shqipëri dhe punoi si kardiolog. Në vitin 1960 u transferua në Berat ku dha një kontribut të shquar për të sëmurët me zemër. Nga viti 1976 e deri në vitin 2001 me ndonjë shkëputje përsëri në Berat ka shërbyer në Tiranë, si pedagog në Fakultetin e Mjekësisë në Universitetin e Tiranës dhe në spital. Aftësitë profesionale të tij, tashmë ishin bërë të njohura. Profesor Pandeli Çina ka dhënë kontribut me vlerë në ngritjen e Laboratorit të Elektro-fiziologjisë, në vitin 1986. Ka marrë gradat shkencore, Profesor dhe Doktor i Shkencave Mjekësore. Ka botime të njohura në fushën e kardiologjisë. Ka shkruar dhe ka botuar shumë poezi dhe ka shqipëruar nga krijimtaria e poetëve të shquar francezë e polakë. Ka përkthyer në polonisht edhe poezi të Migjenit dhe të poetëve të tjerë.

Më 17 korrik të vitit 1924, pas një beteje të përgjakshme kundër mijëra forcave serbe pushtuese serbe të Nikolla Pashiqit, pas një lufte heroike u plagos për vdekje, Azem Bejtë Galica, luftëtari popullor, i cili me trimat e trimëreshat e tij për 12 vjet i rezistoi pushtimit serb të Kosovës. Ka qenë kryekomandant i forcave guerile të Kosovës e më gjerë. Luftëtari më i njohur dhe më i përkushtuar i çlirimit të Kosovës, i cili padrejtësisht u etiketuar si kaçak jo vetëm nga regjimi kriminal i Serbisë, por edhe nga historianët vasalë të regjimit serb. Nga shumë historianë edhe sot e kësaj dite vazhdon të trajtohet kaçak. Është ndër kryengritësit e vetëm që ka luftuar kundër Serbisë, Austro-Hungarisë dhe pushtimit bullgar të viseve të Kosovës. U lind në Galicë të Drenicës në vitin 1889. Ishte në ballë të luftëtarëve të lirisë, jo vetëm në trojet e mbetura nën pushtimin serb, por edhe në Shqipëri kundër forcave esadite e zogiste. Ka qenë përkrahës i Bajram Currit, Fan Nolit, Hasan Prishtinës dhe kreut përparimtar demokratik të kohës. Pas vdekjes, bashkëluftëtarët e kishin varrosur tinës në një shpellë, në fshatin Gllarevë, me qëllim që regjimi serb të mos e zbulonte trupin e tij.

Më 17 korrik 1942 ka rënë në luftën partizane, Muzafer Asqeriu, “Heroi i Popullit”.

Më 17 korrik 1944 forcat fashiste gjermane ekzekutuan luftëtaret e lirisë, Bule Naipi dhe Persefoni Kokëdhima. Paraprakisht ata i kishin torturuar në mënyrë çnjerëzore me qëllim për t i detyruar që të dekonspironin luftëtarët partizanë me të cilët ato kishin bashkëpunuar.

Më 17 korrik të vitit 1998, duke luftuar heroikisht përballë forcave ushtarake e policore serbe, kanë rënë dëshmorë në altarin e lirisë së Kosovës: Avdullah Bugari, Avdyl Hasanaj dhe Besim Bistrazhini.

Më 18 korrik të vitit 1913, vdiq në Krojmir të Drenicës, Azem Ramë Olluri, i njohur si Azem Efendija. Ishte djali i Azem Ramë Ollurit, një klerik islam i njohur i kohës. U lind në vitin 1825. Në moshën 18 vjeçare pasi kishte kryer me sukses mësimin fillor dhe të mesëm, me propozimin e Medresesë së Madhe të Prishtinës, dërgohet në Stamboll ku ka kryer studimet në drejtësi dhe në teologjinë islame. Në kohën e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Kishte lënë familjen në Turqi dhe ishte kthyer në Kosovë. Ka qenë pjesëmarrës i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Është ndër të parët që ka përhapur në Kosovë, poemën e Vaso Pashë Shkodranit, “O moj Shiqpni e mjera Shqipni”. Ka mbajtur qëndrim të moderuar në kërkesat e Lidhjes dhe me kohë kishte paraparë rrezikun e pushtimit sllav të trojeve shqiptare. Në decenien e fundit të sundimit osman në Kosovës ishte kryetar i Islihatit në Prishtinë, për rajonin e Drenicës jugore. Në bibliotekën e tij personale ka lënë rreth 80 libra në gjuhën arabe, turke e persiane, të cilat pas vdekjes familja e tij ia ka dhuruar, Mulla Emin Miftarit nga Krojmiri. Janë shënuar disa anekdota dhe fjalë të urta që ka lënë trashëgim, muderriz Azem Efendiu i Krojimirit.

Më 18 korrik të vitin 1998, në luftën e UÇK-së, duke luftuar përballë forcave vrastare e kriminale serbe kanë rënë dëshmorë: Agron Krasniqi, Gani Paqarizi, Tafil Zyberaj, Visar Thaçi dhe Agim Kelmendi

Më 18 korrik të vitit 2017, në moshën 64-vjeçare vdiq Qani Mehmedi. U lind në vitin 1953 në Dragomisht të Kërçovës ku mori edhe mësimet e para. Shquhej për mendim kritik, solidaritetin me kolegë dhe mbi të gjitha për përkushtimin e tij kombëtar e profesional.





Më 19 korrik të vitit 1900, u lind Çiprian Nika. Ishte frat françeskan, mësues dhe publicist shqiptar. U lind në Shkodër me emrin e pagëzimit Dedë, i biri i Mëhill Nikës dhe Prendës së Ali Mirashit nga fshati Celaj i Shoshit. Deda mbetet jetim nga e ëma kur qe pesë vjeç dhe një frat e afroi në Kuvendin e Françeskanëve në qytet. Përfundoi studimet e Larta Teologjike në Austri dhe më 26 korrik 1924, u shugurua meshtar në Romë, duke marrë emnin Çiprian, në Urdhnin e Fretënve të Vogjël. U kthye në Shkodër dhe u emërua profesor në liceun Ilyricum. I dhënë pas muzikës, nën drejtimin e Át Martin Gjokës mori pjesë në orkestrën frymore të Françeskanëve që përbëhej prej rreth 40 vetësh, ku i binte flautit. Më 1939 u ndodh në postin e Provincialit, më 1943 kur u zgjodh Mati Prennushi, Nika qishte guardian i provincës. Me hyrjen e regjimit komunist, Çiprian Nika u arrestua i akuzuar për fshehjen e armëve. At Çiprian Nika u pushkatua më 11 mars 1948, në Zallin e Kirit, në Shkodër.

Më 19 korrik të vitit 1998 ka filluar Beteja për Mbrojtjen e Rahavecit. Atë ditë komandanti, Agim Çelaj, i shoqëruar prej Agush Gjocajt e Sadik Shalës, me 16 shokë të tjerë, rreshton luftëtarët, në Rrasat e Rahavecit nëpër aksin e magjistrales Prishtinë-Rahavec. Por po atë ditë, forcat serbe depërtonin nëpër Shpatin e Shtavicës dhe breshërojnë aksin e magjistrales. Gjatë luftimeve përjetësohen në altarin e atdheut Agim Çelaj në krye të grupit e pranë bashkëluftëtarëve: Sadik Shala, Liman Gegaj, Faik Rama, Gëzim Hamza e Abdullah Bugari, ndërsa në vazhdën e këtyre luftimeve përreth Rahavecit përjetësohen edhe Gani Paçarizi, Hamdi Berisha, Afrim Krasniqi, Agim Kelmendi, Skender Jahë Kastrati, Tafil Zyberaj, Mizahir Isma, Arian Brahimi, Bekim Isma, Eshrafedin kastrati, Remzi Ukshini, Gëzim Mullabazi, Samir Nurkasa, Xhafer Nurkasa, Xhevat Kasapi, Habit Berisha, Ramadan Morina e Ruzhdi Xhuliqi. Kështu dhe në këto luftime në sajë të qëndresës dhe heroizmit të luftëtarëve të Fortesës, të Drinasit, të Krushës së Madhe, të Drenajt e të Llapushës, me një sakrificë të madhe e me gjakun e nëntëmbëdhjetë dëshmorëve, u shkrua edhe historia e marrjes së qytetit të Rahavecit dhe të mbajtjes së tij deri me 24 korrik të vitit 1998.

Më 19 korrik të vitit 1940 u lind, Frederik Rreshpja, poet lirik, eseist, publicist dhe botues shqiptar. Penda e tij është ndër më përfaqësueset e vargut shqip. U lind në Shkodër në një familje me origjinë nga Dukagjini. Fëmijërinë e kaloi në lagjen e Çakajve. Kreu shkollimin fillor dhe të mesëm pranë gjimnazit “29 nëntori”. Studimet universitare i ndoqi, në Tiranë me korrespondencë. Punoi në gjendjen civile ne Dajç të bregut të Bunës, më pas nëpunës si përgjegjës kulturor pranë Kombinatit të Drurit në Shkodër. Në vitin 1991 Frederiku u bë kryeredaktori i gazetës “Ora” të Partisë Socialiste të Shkodrës. Ai qe gjithashtu kandidat për deputet nga Partia Socialiste në zgjedhjet e marsit 1992. Nga vitin 1992 shpërngulet nga Shkodra në Tiranë, ku u bë themelues e pronar i shtypshkronjës dhe shtëpisë botuese “Europa” dhe drejtor i revistës kulturore-letrare me po të njëjtin emër. Pas vitit 2000 përjetoi një varfëri të skajshme, e më pas pësoi një hemorragji cerebrale më 2001. Vdiq më 17 shkurt të 2006 në Shkodër dhe varroset të nesërmen në varrezat e Rrëmajit.

Më 20 korrik të vitit 1621, kleriku dhe shkrimtari shqiptar, Pjetër Budi u emërua ipeshkëv i Sapës dhe i Sardës, ndërsa një vit më vonë e nisi misionin e tij ipeshkёvnor në Shqipëri, ku kryesisht zhvilloi aktivitete të natyrës atdhetare e politike. Në dhjetor të vitit 1622 duke kaluar lumin Drin, humbi jetën. Vdekja e tij tragjike mbetët një enigmë. Vepra e parë e ipeshkvit shqiptar Pjetër Budit qe “Doktrina e Krishterp” që është përkthim i katekizmit të Shën Boberto Bellarminit, botuar në Romë në vitin 1618. Disa prej poemave janë përkthim nga latinishtja ose italishtja mirëpo një pjesë e mirë janë origjinale.

Më 20 korrik të vitit 1927 vdiq, Qerime Halil Radisheva, e njohur si Shote Galica. Më 3 korrik të vitit 1927 ishte vendosur në Shqipëri, në Fushë Krujë, me gratë dhe fëmijët e plagosur të luftëtarëve të lirisë nga Kosova. Atë nuk e kishte ndihmuar qeveria e Zogut. Shote Galica, lindi më 4 tetor të vitit 1895 në fshatin Radishevë të Drenicës. Ishte bashkëshortja dhe bashkëluftëtarja e prijësit të çetave çlirimtare të Drenicës e Kosovës, Azem Bejtë Galica. Mori pjesë në shumë aksione të rëndësishme kundër armikut. Kundërshtoi fuqishëm politikën e dhunës e të terrorit të regjimit shovinist të Beogradit kundër popullsisë shqiptare. Më 1919 mori pjesë në Kryengritjen e Rrafshit të Dukagjinit, ndërsa më 1922-1923 luftoi për mbrojtjen e Zonës Neutrale të Junikut, e cila shërbente si bazë për kryengritjen e Kosovës e të Malësisë. Në korrik 1924 mori pjesë në mbrojtjen e zonës së lirë të Drenicës (Arbërisë së Vogël). Në korrik 1924 pas rënies së Azem Galicës vazhdoi luftimet në krye të çetës së tij. Së bashku me qindra luftëtarë të Kosovës në dhjetor të 1924 luftoi kundër ushtrive serbe e bjellogardiste dhe forcave të Ahmet Zogut. Regjimi kriminal i mbretërisë serbe i kishte vrarë 22 anëtarë të familjes së saj. Ajo vdiq e braktisur nga regjimi i Zogut, meqë së bashku me burrin Azem Galica ishte kundërshtare e atij regjimi despotik.

Më 20 korrik të vitit 1957, në Ersekë lindi, Shefki Hysa, shkrimtar bashkëkohor shqiptar. Shkollën fillore e tetëvjeçare i kreu në Shalës të Konispolit. Shkollën e mesme e përfundoi në vitin 1976 në Konispol të krahinës së Çamërisë. Pas shumë përpjekjesh, në vitin 1989, u diplomua për gjuhë-letërsi në Fakultetin e Historisë dhe Filologjisë të Universitetit të Tiranës. Ka kryer disa specializime në fushën e gazetarisë, botimeve dhe të marrëdhënieve publike e ndërkombëtare. Gjatë viteve 1991-97 ka punuar si gazetar në gazetën “Çamëria” dhe kryeredaktor në gazetat “Kombi” e “Dielli”. Ka drejtuar dhe vazhdon të drejtojë OJQ Shoqata Kulturore “Bilal Xhaferri” (Komuniteti Kulturor i Çamërisë) dhe institucionin Shtëpia Botuese “Bilal Xhaferri”. Që nga viti 1995 vazhdon të drejtojë si botues dhe si Kryeredaktor revistën e përmuajshme “Krahu i shqiponjës”.

 

[Lina]

Më 21 korrik 1925 lindi Martin Camaj, shkrimtar dhe studiues i njohur i gjuhës shqipe. U lind në Temal të Dukagjinit. Vdiq më 12 mars të vitit 1992 në Munhen të Gjermanisë. Kërkimet akademike të Camajt u përqendruan në gjuhën shqipe dhe dialektet, në veçanti të atyre në Italinë jugore. Veprimtaria e tij letrare në harkun 45 vjeçar ka disa shkallë zhvillimi. Ai e nisi me poezinë, zhanër mbas të cilit i mbeti besnik gjithë jetën, kurse gjatë viteve të fundit u përqendrua shumë tek proza. Vëllimi i tij i parë me varg klasik “Nji fyell ndër male”, Prishtinë 1953 (Një fyell ndër male), dhe “Kânga e vërrinit”, Prishtinë 1954 (Kënga e lëndinave), u frymëzuan nga banorët e zonave ku lindi, malësorët e veriut, mbas të cilëve qëndroj shumë i afërt shpirtërisht edhe mbas shumë e shumë viteve në mërgim dhe pamundësia për t’u kthyer.

Më 21 korrik të vitit 1936 në një familje me tradita muzikore u lind, Fiqiri Kraja. Pas studimeve të para në Liceun Artistik “Jordan Misja”, ai punoi si klarinetist pranë bandës së ushtrisë, e më pas në Ansamblin e Ushtrisë. Fiqiri Kraja është i pari instrumentist i perkusionit në Shqipëri, studimet mbi të cilin i mori në Konservatorin e Sofjes në Bullgari, për ti vijuar më pas në Konservatorin e Tiranës në klasën e dirigjentit, Mustafa Krantja. Nga viti 1966 deri në vitin 1980 ai ju dedikua me mish dhe me shpirt punës si dirigjent, për 14-të vjet me radhë. Kontributi i tij do të ishte i pashlyeshëm si pedagog pranë Institutit të Lartë të Arteve dhe dirigjent i orkestrës simfonike të këtij institucioni dhe njëkohësisht i orkestrës së Liceut Artistik. Vdiq Në Tiranë në moshën 81-vjeçare në vitin 2017.

Më 21 korrik të vitit 1973, në Ferizaj, u lind Hyrë Emini, dëshmore e kombit, pjesëtare e dy luftërave çlirimtare. Familja e saj ishte me prejardhje nga fshati Maçitevë i Therandës, por që u shpërngul me dhunë për në Turqi. Prej atje, rikthehet në Kosovë, për t’u vendosur përfundimisht, në Ferizaj. Hyrë Emini Ishte profesoreshë e gjuhës shqipe. Gjatë luftës ka raportuar për Radion Kosova e Lirë nga Zona e Neredimes. Më 29 korrik të vitit 20o1 në një aksion ushtarak, Hyrë Emini bie në krye të detyrës, në Kuk Zabel të Gostivarit. Në këtë rast bien edhe bashkëluftëtarët e pandashëm të saj, Komandanti në tri luftërave çlirimtare, Tahir Sinani, pjesëmarrësi në katër luftëra çlirimtare, Naser Ademi nga Gostivari, pastaj Brahim Ademi, nga Kosharja e Ferizajt dhe Hisa Fazliu, po nga Gostivari, ndërsa plagosen: Vjollca Hamiti nga Prelezi i Ferizajt dhe Hajrullah Fejzulli nga Gostivari.


Më 22 korrik të vitit 1571 vdiq në Stamboll Hajredin Pashë Barbarosa kryekomandant i flotës detare turke. U lind në ujdhesën, Lezbos në vitin 1478, në një familje shqiptare, arvanitase. Fitoret e shumta detare të Barbarosës siguruan dominimin e Perandorisë Osmane mbi Mesdheun gjatë shekullit të 16-të, duke filluar nga Beteja e Prevezës e vitit 1538 deri në Betejën e Lepantos të vitin 1571. Mbiemrin Barbarosa ia kishte dhënë Sulltan Sylejmani. Me këtë emër u bë i njohur në Evropë. Mbiemrin Barbarosa e trashëgoi edhe vëllai i tij më i madh Oruç Reis pasi u vra në një betejë me spanjollët, në Algjeri.

Më 22 korrik 1944 në luftë kundër forcave fashiste gjermane u vra, Zonja Çure, partizane, Heroinë e Popullit. Ajo lindi në vitin 1920 në Tragjas të Vlorës. U vra në Qafshkallë të Klosit, në Mat. Qysh në vitin 1942 ishte përgjegjëse për të rejat antifashiste të fshatit. Në janar të vitit 1944 ne kulmin e Operacionit të Dimrit rreshtohet në radhët e Brigadës së Pestë Sulmuese.

Më 22 korrik të vitit 1998, është parë për herë të fundit, luftëtari i lirisë dëshmori i UÇK-së, Remzi Ukshini. Në luftimet për mbrojtjen e Rahavecit prej 19 korrikut të atij viti kishin rënë edhe komandanti, Agim Çela me 18 dëshmorë. Remzi Ukshini dhe Arian Brahimi nga Shkodra konsiderohen të zhdukur meqë prej 22 korrikut të vitit 1998 ende nuk janë zbuluar trupat e tyre.


Më 22 korrik të vitit 2012, vdiq në qytetin Lodve të Francës, poeti Ali Podrimja. U lind më 28 gusht të vitit 1942, në Gjakovë. Është autor i më shumë se dhjetë vëllimeve me poezi. Ndër veprat më të njohura të tij janë: “Thirrje”, “Dhimbë e bukur”, “Sampo”, “Torzo”, “Folja” , “Credo”, “Sampo 2”, “Drejtpeshimi” e të tjera.


Më 23 korrik të vitit 1649 u lind Gjon Françesk Albani, apo Papa Klementi i Nëntë, i mbiquajtur Albani. Vdiq më 19 mars 1721 në Romë. Ai ishte Papa i 243 i Kishës Katolike. Shërbeu si papë nga 23 nëntori i 1700-ës deri më 19 mars 1721. Papa Klementi XI-Albani e drejtoi kishën katolike për 21 vjet dhe rreshtohet i katërti për nga vitet mbas Shën Pjetrit me 35 vjet, Papa Piut me 31 vjet, Papa Gjon Palit me 26 vjet. Në vitin 1660-të pas kryerjes së shkollës fillore ai shkoi në Romë, për të ndjekur kolegjin romak. Aty studioi gjuhë të vjetra dhe drejtësi. Në vitin 1668 diplomohet në drejtësi. Dhe në vitin 1670 fillon karrierën kishtare. Nga Papa Inoçenti do të emërohet si sekretar i dekreteve papnore dhe në shkurt 1690 do emërohet kardinal. Më 9 tetor 1700 zgjidhet papë i kishës katolike. Ndihmesa ndaj Shqipërisë, shpresa e vazhdueshme e papës me origjinë shqiptare Klementit të Nëntë, për të bashkuar Krishterimin, dha rezultate të gjëra në Shqipëri. I përket asaj periudhe mbajtja e “këshillit fetar të parë kombëtar shqiptar” të vitit 1703, i njohur si Kuvendi i Arbrit, i cili shënoi ndryshimet rrënjësore në linjën e veprimit të klerit për çështjet dogmatike, morale, kanunore dhe ipeshkvore. Priftërinj të shumtë ortodoksë nga Shqipëria, i kishin drejtuar Papës kërkesa ndihme për mbështetje politike duke sjellë edhe një afrim fetar.

Më 23 korrik të vitit 1880 u mbajt Kuvendi i Gjirokastrës, i kryesuar nga Avdyl Frashëri. Kuvendi kërkoi autonomi për trojet e Shqipërisë dhe vendosi që me armë në dorë të mbroheshin viset shqiptare të Çamërisë, Ulqinit, Plavës e Gucisë.

Më 23 korrik të vitit 2001 ka rënë dëshmori i Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare, Murtezan Etemi. Ai ishte mesin e luftëtarëve të radhëve të para të Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare. U lindi më 29 korrik të vitit 1962, në fshatin Sllatinë të rrethit të Tetovës. Shkollën fillore, Murtezani e kishte kryer në vendlindje. Murtezani ka qenë luftëtar në radhët e Brigadës 122 “Mujdin Aliu”. Gjatë luftimeve më 23 korrik 2001 Murtezani ka rënë në luftë kundër forcave policore sllavomaqedone.

Më 24 korrik 1930 vdiq, Bajo Topulli, atdhetar veprimtari i Rilindjes Kombëtare, luftëtar dhe vëlla i heroit të kombit, Çerçiz Topulli. U lind në Gjirokastër në vitin 1868. Pas aktivitetit në Jug të Shqipërisë dhe vrasjes së Dhespotit të Korçës, për të larë gjakun e Papa Kristo Negovanit, Bajo Topulli e pati shumë të vështirë qëndrimin në Shqipëri, ndaj dhe në fund të nëntorit, Bajo i shoqëruar nga Çerçizi dhe Zeman Haskua udhëtojnë drejt Sofjes, ku e priti një grup shqiptarësh me në krye Shahin Kolonjën. Atje u njohën edhe me Mihal Gramenon, i cili ndikoi në formimin dhe idetë e veprimtarit Çerçiz Topulli deri në fund. Bajo ndërmerr një udhëtim të gjatë në kryeqendra të Evropës dhe në Amerikë, ku u shoqërua nga Fan Noli, për të gjetur mbështetje për çështjen shqiptare. Mori pjesë në Kongresin e Manastirit, madje ai u zgjodh në komisionin e ngushtë të Alfabetit, prej 11 vetësh, ku ndër të tjerë bënin pjesë edhe At Fishta, Dom Mjeda, Mit’hat Frashëri, Sotir Peci, etj. Bajo Topulli ishte përkrahës i variantit të alfabetit me shkronja latine, i cili u pranua si një nga dy variantet, bashkë me alfabetin e Stambollit, që të përdoreshin mes shqiptarëve. Kjo ngjarje e madhe u pasua me hapjen e shkollave dhe klubeve të gjuhës shqipe.

Më 24 korrik 1916, u lind Jashar Bunguri agronom, veprimtar. U lind në Grevë, një fshat pranë Peshkopisë. Në vitin 1925-1926, u regjistrua në shkollën fillore të fshatit, ku jepte mësim një mësues nga Kosova. Në vitin 1933, për arsye të një grindjeje së bashku me një shok tjetër me një nga profesorët, u përjashtuan një vit nga shkolla. Me disa ndërmjetësime u arrit të vazhdonte mësimin në Shkollën Bujqësore Shqiptaro Amerikane të Kavajës. Në vitin 1942 kontakton me partizanët Nazmi Rushiti, Stefan Luarasi, doktor Toma Harito etj. Në këtë kohë pat rastin të binte në kontakt edhe me Haxhi Lleshin, në fshatin Grevë. Për merita lufte, për kontributin e madh në mbështetje të lëvizjes, si mase represive, iu dogj dy herë shtëpia. Me 1 janar 1957, me vendim të partisë u emërua agronom i rrethit e që më vonë, për 14 muaj u emërua e punoi Drejtor i Ndërmarrjes Lokale Bujqësore Peshkopi. Mori medaljen e trimërisë e të kujtimit si dhe medalje të tjera dhe mori pensionin shtesë si veteran lufte deri në fund.

Më 24 korrik të viti 1998 në Betejën për Mbrojtjen e Rahavecit kanë rënë dëshmorët e UÇK-së: Gëzim Mullabazi, Habib Berisha, Samir Nurkasa, Xhafer Nurkasa, Xhevat Kasapi.

Më 25 korrik 1921 në Gjirokastër u formua Organizata e Arsimtarëve të Shqipërisë, e quajtur “Lidhja e mësuesit”. Ishte organizata e parë arsimor në Shqipëri që merrej me aktivitet arsimor, edukativ e pedagogjik.

Më 25 korrik të vitit 1946, në Blinajë, ish Lypovicë, komuna e Lypjanit, u mbajt Kongresi i Lipovicës, Kongresi i Pestë i Lëvizjes Nacional Demokratike Shqiptare. Atë ditë ishte shpalosur programi atdhetar demokratik i “Organizatës Nacional Demokratike Shqiptare”. Ky orientim i forcave të vërteta atdhetare sfidonte regjimin komunist, i cili nuk pranonte konkurrencë në ndarjen e pushtetit, edhe pse gjatë luftës ata kishin premtuar se pas fitores do ta lejonin përcaktimin e lirë e demokratik të qytetarëve. Ideologët e kësaj Lëvizjeje të re, e cila nuk ishte komprometuar as në përkrahje të forcave nazi-fashiste, por as në forcat partizane komuniste, pretendonte barazinë, lirinë dhe marrjen e pushtetit me ndihmën e forcave anglo-amerikane dhe vendosjen e rendit demokratik. Më këtë rast përkujtojmë ideatorët dhe luftëtarët më të shquar të kësaj date me rëndësi të luftës për çlirim dhe bashkim kombëtar.

Më 25 korrik të vitit 1946, në Kongresin e Lipovicës kanë marrë pjesë rreth 150 luftëtarë nga shumë vise shqiptare që strehoheshin në male, në përpjekje për ta luftuar regjimin titist, i cili kishte aplikuar masa shafaronjëse kundër shqiptarëve, duke i etiketuar si ballistë, me qëllim për t i dënuar si bashkëpunëtorë të fashizmit. Më 25 korrik 1946 në Kongresin e Lypovicës kanë marrë pjesë: Gjon Serreçi, Ajet Gërguri, Arif Shala, Osman Bunjaku, Hilmi Zariqi, Jetullah Rezalla, Ahmet Selaci, Mulla Ramë Govori, Azem Jashanica, Osman Bunjaku, Shaban Bunjaku, Ahmet Selaci, Kadri Bebë Ribari, Mustafë Kadri Beba, Salih Rexhë Ribari, Rexhep Salihu, Sadri Duhla, Ali Gashi, Shemsi Gashi nga Mramori dhe shumë luftëtarë të tjera nga të gjitha viset e Kosovës

Më 25 dhe 26 korrik të vitit 1998, forcat ushtarake e policore serbe kishin filluar ofensivën e parë të verës kundër gjitha pikave dhe bazave të Ushtrisë çlirimtare të Kosovës. Forca të shumta të artilerisë e këmbësorisë armike në orën 4 të mëngjesit kishin nisr bombardimet nga Pishat e Shtimet në drejtim të Carralecës e Zborcit, pastaj nga Postblloku i Komaranit kishte filluar sulmi kundër Grykës së Llapushnikut e cila ishte zënë nga luftëtarët e lirisë qysh me 9 maj të tij viti. Po atë ditë kishte filluar edhe sulmi nga vendqëndrimi serb, në Duhle kundër fshatrave të Llapushës, duke filluar nga fshati Bllacë e deri në Malishevë e fshatra të tjera të kësaj ane ku kishte qindra pjesëtarë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Për ofensivën që zgjati dy ditë ditën e shtunë dhe të diel të 25 dhe 26 korrikut, Kreu politik dhe ushtarak i Serbisë kishte marrë edhe lejen e ndërkombëtare, sepse asokohe lufta e UÇK-së konsiderohej terroriste.

 

[Lina]

Më 26 korrik të vitit 2018 vdiq, Adem Demaçi. U lind në maj të viti 1935, por zyrtarisht babai i tij Zeqiri e regjistroi më 26. 02. 1936. Që pas mbarimit të shkollës Demaçi ishte pjesë e organizatave, të cilat kundërshtonin shpërnguljen masive nën dhunë të shqiptarëve për në Turqi dhe diskriminimin e tyre. Ai dënoi publikisht aksionin e mbledhjes së armëve vetëm të shqiptarëve, aksion represiv që ishte ushtruar në dimrin e viteve 1955 – 1956, në Kosovë. Në pranverën e vitit 1958, në revistën letrare me emër “Jeta e re“ falë guximit dhe përkujdesjes së poetit Esad Mekuli, në dy numra, u botua romani i tij “Gjarpinjtë e gjakut”. Më 19. 11. 1958, u arrestua nga UDB-ja në Prishtinë, dhe pas disa muajsh në hetuesi, doli para Gjyqit të Qarkut, ku u dënua 5 vjet burg. Në vitin 1963 themeli organizatën, “Lëvizja Revolucionare për Bashkimin e Shqiptarëve”, e cila kishte shtritë aktivitetin në Kosovë, Maqedoni e Mal të Zi. Në vitin 1964 u burgos dhe u dënua 15 vjet burg. Në vitin 1974 u dënua për herë të tretë, 15 vjet burg. Pas daljes nga burgu ku ishte mbajtur 28 vite, në vitet 90 u zgjodh kryetar i Këshillit për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut, me qendër në Prishtinë. Gjatë luftës së UÇK-së ishte zëdhënës i Përgjithshëm i UÇK-së.

Adem Demaçi është nderuar me çmimet:

“Urdhëri hero i Kosovës” në vitin 2010.

Çmimi Saharov për Lirinë e Mendimit, në vitin 1991

Çmimi për të Drejtat e Njeriut në Universitetin e Oslos, 1995.

Adem Demaçi ka qenë edhe shkrimtar, poet e publicist i njohur. Në vitin 2012, në Prishtinë u botua kompleti veprave të tij në 10 vëllime.

Më 26 korrik të vitit 1915 lindi Dhimitër Shuteriqi, shkrimtar, poet dhe studiues i letërsisë. Ishte pjesëmarrës i luftës Antifashiste nacionalçlirimtare. Pas luftës ishte deputet në Kuvendin popullor dhe kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë. Vdiq më 22 korrik 2003. Veprat e tij kryesore janë: “Këngët e rinisë së parë” romani, Çlirimtarët, Përmbledhje me tregime, Gurneçka, pastaj Fyelli i Marisiasit e të tjera . Ka botuar edhe vëllime të shumta tekstesh mësimore sidomos ato të Historisë së Letërsisë shqipe për shkollat e mesme.

Më 26 korrik të vitit 1998 në luftë për Mbrojtjen e Grykës së Llapushnikut kanë rënë, komandanti i pikës luftarake, Imer Alushani dhe luftëtarët, Ali Zogaj e Sylë Morina.

Më 26 korrik 1998, në mbrojte të pozicioneve të UÇK-së në Zborc, afër Carralevës ka rënë dëshmor, Ruzhdi Salihu.

Më 27 korrik të vitit 1959, vdiq në burgun e Burrelit, Xhevat Korça. Ai u lind më 10 janar të vitit 1893 në Korçë. Ishte ka qenë mësues, historian dhe ministër Arsimi i qeverisë Kruja. Që i ri iu bashkua çetave e Themistokli Gërmenjit dhe Spiro Ballkamenit. Për këtë aktivitet atdhetar u dënua me vdekje si prej autoriteteve osmane dhe grekëve. Ndoqi gjimnazin e Janinës, Zosimean. Me interesimin e Gërmenjit dhe përkrahjen e Bajram Currit, administrata shqiptare gjatë pushtim-administrimit austro-hungarez dërgoi Xhevatin së bashku me disa djem të tjerë me studime në Vjenë. Ndoqi studimet në Fakultetin e Filozofisë, dega histori. Me 15 dhjetor të vitit 1918 së bashku me studentët Jani Basho, Remzi Baçi, Nush Bushati, Raqi Buda, Fuad Asllani, Gjovalin Gjadri, Luigj Kakarriqi i paraqitën presidentit amerikan Wilson një lutje ku i kërkojnë “në emër të djelmërisë shqiptare e të kombit shqiptar të merrni këtë komb fatkeq nën mbrojtjen re tij.

Në prill të vitit 1945 Korça doli para Gjyqit Special, të kryesuar prej Bedri Spahiut dhe Koçi Xoxes. U dënua me vdekje, por më vonë me burgim të përjetshëm. Në vitin 1949 Xhevati ndodhej i shtruar në spitalin e burgut. Del nga spitali pa marrë asnjë mjekim, dhe vijoi dënimin në Burgun e Burrelit, ku pas njëfarë kohe vdiq në grevë urie më 27 korrik 1959.

Më 27 korrik 1913 lindi Koçë Pandeli Gllozheni, obsterër gjinekolog. Ka studiuar në Greqi dhe në Francë. Në veprimtarin e tij shkencore numërohen mbi një mijë artikuj shkencorë nga mjekësia.

Më 27 korrik 1919 Fan Noli u emërua peshkop i Kishës Ortodokse Shqiptare në Amerikë, që tashmë ishte dioqezë e pavarur. Një vit më pas, duke pasur parasysh rritjen e figurës së Nolit si udhëheqës politik e fetar i bashkësisë shqiptare dhe si shkrimtar, orator dhe komentator politik i talentuar, ishte e logjikshme që ai të zgjidhej kryetar i delegacionit shqiptar në Lidhjen e Kombeve në Gjenevë, ku arriti ta anëtarësonte Shqipërinë, më 17 dhjetor 1920.

Më 27 korrik të vitit 1998 kanë rënë luftëtarët e UÇK-së, Shaban Golaj dhe Fetah Krasniqi.

Më 28 korrik të vitit 1914 ka filluar Lufta e Parë Botërore. Austro-Hungaria i shpalli luftë Serbisë për shkak se atentatorët serbë, një muaj më parë kishin vrarë, prijësin e Austro-Hungarisë në Sarajevë, Franc Ferdinand. Lufta e Parë botërore ka marrë jetën e rreth 40 milionë njerëzve nga radhët e palëve ndërluftuese. Gjatë kësaj lufte edhe pse Shqipëria neutrale, forcat ndërluftuese vranë masakruan dhe dëbuan nga trojet e tyre dhjetëra mijëra shqiptarë

Më 28 korrik të vitit 1922 u vendosen marrëdhëniet diplomatik në mes të Shqipërisë dhe Shteteve të bashkuara të Amerikës, shteti i cili nuk kishte lejuar gllabërimin e Shqipërisë nga Greqia dhe Jugosllavia.

Më 28 korrik të vitit 1920 lindi në Shkodër, Arshi Pipa. Ka qenë arsimtar, publicist, poet, gjuhëtar, kritik letrar, përkthyes dhe pedagog shqiptar. Ishte i biri Mustafa Nuriut dhe nënë Hatixhesë, me prejardhje nga Libohova por ishin vendosur në Shkodër. Mësimet fillore dhe të mesme i mori në vendlindje, të parat te Kolegji Saverian e më tej për 8 vjet në Gjimnazin e Shkodrës në degën klasike, që e përfundoi më 1938. Me përkujdesjen e të atit për edukatën fetare, ndiqte mësime në medrese pasditeve. Më pas studioi Letërsi e Filozofi në Universitetin e Firences. U kthye në Shqipëri dhe nga viti 1941 dhe deri në fund të vitit 1944 dha lëndën e filozofisë në Licetë Shtetërorë të Tiranës, Shkodrës dhe të Durrësit. Burgoset nga Pushteti Popullor për veprimtari antishtetërore. Lirohet më 26 prill 1956 dhe një natë të verës së 1957 arratiset bashkë me të motrën, Fehimen. Vendoset në Sarajevë gjer më 1959 e më pas në Amerikë ku ka jetuar një kohë të gjatë. Vdiq në Uashington, më 20 korrik të vitit 1997.

Më 28 korrik të vitit 1998 në fronte të ndryshme të luftës së UÇK-së kanë rënë dëshmorë: Muharrem Hoxhaj, Avdul Jasiqi, Isuf Sadikaj, Mirsad Idrizaj, Rizah Salihaj, Shkelzen Gacaferri, Alush Berisha, Arif Gjocaj e luftëtarë të tjerë.

Më 29 korrik të vitit 1913, përfundoi punimet Konferenca e Ambasadorëve i filloi në dhjetor të vitit 1912. Ajo mund të ketë qenë përcaktuese e së ardhmes së Shqipërisë mbi pavarësinë e vendit, por siç dihet nga këtu Shqipëria doli e përgjysmuar në kufijtë e saj.

Kjo konferencë u diktua prej shpërthimit të luftës së parë ballkanike. Morën pjesë fuqitë e mëdha të Evropës, përfaqësuesi i perandorisë osmane dhe përfaqësues të fuqive ballkanike, me përjashtim të Shqipërisë, që nuk njihej si shtet dhe të Greqisë që nuk e kishte nënshkruar armëpushimin. Nga kjo konferencë doli Traktati i Londrës, mbi ndarjen e territoreve që dolën jashtë perandorisë osmane prej fuqive të mëdha dhe aleatëve të tyre. Ky Traktat mbeti i fshehtë deri në Konferencën e Versajës në vitin 1918. Në këtë konferencë Shqipëria u njoh si principatë, që do të thoshte se forma e qeverisjes do të ishte monarkike, pushteti i trashëgueshëm, ndërsa pavarësia e kushtëzuar, sepse principata nuk arrin deri tek e drejta e shtetësisë.

Më 29 korrik të vitit 1911 në Orman Çiflig, në luftë kundër forcave turke kanë rënë gjashtë dëshmorë, nga radhët e çetës çlirimtare të Bajazit Rehovës. Luftëtarë të lirisë që ranë në moshë fare të re në luftë me forcat osmane. Kishin kryer shkollën shqipe në Korçë, kishin qenë anëtarë të shoqërisë patriotike «Vëllazëria” të qytetit ose të shoqërive patriotike të mërgimit, si edhe propagandistë të flaktë të arsimit në gjuhën amtare. U rreshtuan në radhët e çetës së Qamil Panaritit dhe të asaj të Spiro Bellkamenit. E para u ndesh me forcat osmane në Orman Çiflig më 29.30 korrik ku ranë Bajazit Rehova, Odhise Kota dhe Kostaq Kosturi. E dyta u ndesh në afërsi të Pojanit ku ranë Kristaq Furxhiu, Tushi Krastafillaku dhe Nuçi Lapi. Të gjashtë këta luftëtarë të rinj hynë në histori si «Dëshmorët e Orman Çifilikut».

Më 29 korrik të vitit 1913 Konferenca e Ambasadorëve në Londër e njohur Shqipërisë si shtet të pavarur nën kontrollin e shtatë Fuqive të Mëdha, por dy të tretat e territorit të Shqipërisë etnike ia dha Greqisë, Bullgarisë, Serbisë dhe Malit të ZI.

Më 29 korrik të vitit 1944 u vra Nimete Progonati, partizane, heroinë e popullit. U lind në Luz të Tepelenës më 26 korrik të vitit 1929.

Më 29 korrik të vitit 2001, në rajonin e Malësisë së Gostivarit ka rënë Komandanti i tri luftërave çlirimtare, Tahir Sinani dhe bashkëluftëtarët e tij, Naser Ademi po ashtu pjesëmarrës në katër luftëra çlirimtare në Kroaci, Bosnje, Kosovë dhe në Maqedoni, pastaj profesoresha, Hyrë Emini luftëtare e tri luftërave çlirimtare, Hyrë Emini, po ashtu edhe luftëtari i tri luftërave çlirimtare, Brahim Ademi dhe Hisa Fazliu.

Më 30 korrik të vitit 1520, vdiq Angjelina Aranit Komneni. Ajo rridhte nga një familje fisnike shqiptare dhe ishte kunatë e Skënderbeut. Për jetën e saj të devotshme ajo është shpallur shenjtore dhe nderohet si e tillë nga Kisha ortodokse.

Angjelina Aranit Komneni u lind në Berat, në kohën kur shumica e shqiptarëve ishin të krishterë ortodoksë. Ishte bija e gjashtë e fisnikut Gjergj Arianit Komneni. Ajo Angjelina ishte e motra e Donika Kastriotit, e cila ishte gruaja e Gjergj Kastrioti Skënderbeut. Ajo u martua me udhëheqësin serb Stefan Brankoviq. Njohja e saj me Stefanin e verbër, djalin e Despotit të Sërbisë, ndodhi më 1460 kur ai erdhi për vizitë tek Skënderbeu. Zonja Angjelina dhe despoti Brankoviç u larguan për në territoret e Lidhjes së Lezhës dhe më pas në Friuli, Itali, kur Despotati serb dhe territoret e Lidhjes u pushtuan nga Perandoria osmane. Territori i despotatit që nga viti 1459 ishte nën pushtimin osman. Angjelina gjatë gjithë jetës u përpoq të ndihmojë të varfërit. Ajo shkroi një hagiografi të njohur si Hagiografia e Nënë Angjelinës.

Më 30 korrik të vitit 1898 vdiq kancelari gjerman, Otto von Bismark. Në historinë e popullit shqiptar njihet si mohues i kombit dhe i vendit të Shqiptarëve. Në Kongresin e Berlinit që u mbajt më 13 qershor të vitit 1878 ai kishte mohuar se ekzistonte fare çështja shqiptare dhe ishte shprehur në mënyrë injoruese se Shqipëria nuk ekziston, ajo është vetëm në shprehje gjeografike.

Më 30 korrik, të viti 2018 vdiq Luan Hajradaga, pedagog dhe ministër i shtetit shqiptar.

Lindi në Tiranë më 2 gusht 1948. Gjatë viteve 1966 – 1970 ndoqi Fakultetin e Psikologjisë në Universitetin e Bukureshtit në Rumani. Gjatë viteve 1973 – 1985 qe punonjës shkencor, dhe më pas drejtor i Institutit të Studimeve Pedagogjike deri më 1992. Më 1992 u zgjodh deputet i Partisë Socialiste, më pas kandidoi po ashtu për kryetar bashkie në Tiranë. Më 1992 – 1996 qe anëtar i Kryesisë së PS-së, ndërsa në vitet 1993 – 1996 nënkryetar i partisë. Në vitet 1998 – 2000 u emërua ministër i Mbrojtjes, ndërsa në vitet 2001 – 2005 qe zëvendësministër i Punëve të Jashtme.

Më 30 korrik të viti 2018 ndërroi vdiq regjisori Bekim Lumi në moshën 51 vjeçare.

U lind më 17 dhjetor të vitit 1966 në Therandë, ish Suharekë. Gjatë viteve 1987 – 1991 ka studiuar Gjuhë dhe Letërsi Shqipe në Fakultetin Filologjik të Univerzitetit të Prishtinës. Kurse gjat viteve 1992 – 1996 ka mbaruar studimet për Regji Teatri, në Akademinë e Arteve të Bukura në Tiranë, në klasën e profesor Agim Qirjaqit. Në të njëjtin univerzitet, me 2010 ka mbaruar edhe studimet e magjistraturës. Nga viti 2002 deri në vitin 2008 ka punuar si gazetar i fushës së kulturës në radion “Evropa e Lirë”. Përgjatë këtyre viteve, ai ka punuar si regjisor i pavarur, në Teatrin Kombëtar të Kosovës, në Teatrin “Dodona” si dhe ka realizuar projekte teatrore me kompaninë e tij teatrore “Loja”. Me shfaqjet e tija, ai ka qenë pjesmarrës në dhjetra festivale të rëndësishme kombëtare e ndërkombëtare, në Zvicër, Gjermani, Itali, Greqi, Rumani, Bosnjë e Hercegovinë e në vende të tjera. Nga viti 2013 ka punuar si profesor në Fakultetin e Arteve, dega e regjisë së Teatrit.


Më 31 korrik të vitit 1948 kanë vdekur nga torturat, dom Aleksandër Sirdani dhe dom Pjetër Çuni dy figura të shquara, jo vetëm të Kishës katolike, por edhe të kulturës, sidomos dom Sirdani, njëri nga emrat më të njohur, që botoi në shumë organe të shtypit të kohës, veçanërisht në revistën e jezuitëve ‘LEKA’. Dom Lekë Sirdani, u lind në Bogë në vitin 1891, i bëri studimet e para në Seminarin shqiptar e teologjinë në Insbruk, në Austri. U shugurua meshtar më 24 prill 1916. Ka punuar për fe e për atdhe. Kreu shërbimin në famullitë e maleve të kryeipeshkvisë së Shkodrës.

Më 31 korrik të vitit 1948 vdiq pas torturash, Dom Pjetër Çuni. Ai lindi në Shkodër, më 9 korrik të vitit 1914. Shkollën fillore dhe liceun e kreu në Seminarin Papnor të Shkodrës, kurse teologjinë në Kongregatën Propaganda Fide në Romë. U shugurua meshtar më 23 mars 1940. Shërbeu në famullitë e maleve përreth Shkodrës: Reç e Lohe (Shkrel). U arrestua për veprimati armiqësore në Rrjol më 27 korrik 1948. Vdiq pas torturave më 31 korrik 1948.

Më 31 korrik të vitit 1998, ka rënë heroikisht dëshmori i luftë së UÇK-së Faik Tefik Mjeku nga fshati Grabovc. Dëshmori i kombit Faik Mjeku u lind në fshatin Grabovc i Epërm të Komunës së Kastriotit, (ish-Obiliq) nga prindërit Tefik e Havë Mjeku. Shkollën fillore e kreu në fshatin Shipitullë, ndërsa shkollimin e mesëm në Qendrën Shkollore Teknike në Kastriot. Në verë të vitit 1998 iu bashkua radhëve të luftëtarëve të lirisë. Asokohe në fshatrat Graboc, Shipitullë, Hade, Bardh ee fshtra të tjera vepronin bërthamat e para të armatosura, ku shquheshin Abedin Sogojeva, Ferid Curri, Enver Graiçevci, Bedri Berisha, Shaban Berisha, Fejzullah Graiçevci e shumë të tjerë.

Në mbrëmjen e 31 korrikut të vitit 1998 njësiti i UÇK-së, i kësaj zone mori aksion të furishëm kundër forcave serbe. Gjatë luftimeve, Faik Mjeku u plagos për vdekje dhe në rrugë për në spitalin ushtarak të Likocit mbylli sytë, duke ua lënë amanet bashkëluftëtarëve që ta vazhdojnë luftën deri në fund për lirinë e Kosovës.

 

[Lina]

Kalendari kombëtar Muaji Gusht​

Më 1 gusht të vitit 1942 vdiq, Abdi Toptani, atdhetar, veprimtar i njohur i periudhës së Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë. U lind në Tiranë në vitin 1864, në një familje të njohur atdhetare. Studimet e larta i kreu në Stamboll. Ishte në kontakt dhe vepronte me atdhetarin Murat Toptani. Ishte në mesin e intelektualëve shqiptarë që vepronin dhe përkrahnin alfabetin latin të gjuhës shqipe. Udhëhoqi forcat kryengritëse të Malësisë së Kurbinit dhe Shqipërisë së Mesme në kryengritjen e përgjithshme popullore të vitit 1912. Përkrahu Lëvizjen antizogiste dhe ishte në radhët e udhëheqësve popullorë si Elez Isufi, Bajram Curri, Hasan Prishtina e të tjerë. Në vitin 1920 mori pjesë në Kongresin e Lushnjës dhe u zgjodh anëtar i Këshillit të Lartë. Ishte dënuar me vdekje nga regjimi i Zogut por u lirua.
Më 1 gusht të vitit 1937 ka vdekur, Ndre Mjeda. U lind më 20 nëntor të vitit 1866 në Shkodër. Si i ri me intelekt të zhvilluar, i talentuar tërhoqi vëmendjen e jezuitëve, të cilët menduan ta bënin prift. Në edukimin e tij patën ndikim shkrimtari, Anton Xanoni dhe poeti françeskan Leonardo de Martino. Ai vazhdoi më pas studimet fetare në Spanjë, Itali e Poloni. Më 1883 e gjejmë në Kroaci, ku studion retorikë, latinisht dhe italisht. Nga 1884 deri në fillim të vitit 1887 u stërvit në një kolegj që drejtohej atje nga Universiteti Gregorian i Romës, kurse më 1887 u transferua në një kolegj Gregorian tjetër në Kieri. Më 1908 në Kongresin e Manastirit bashkë me At Fishtën, Luigj Gurakuqin, Hilë Mosin dhe Mati Logorecin si përfaqësues i Shkodrës dhe variantit të shkronjave latine. U zgjodh anëtar i Komisionit për hartimin e alfabetit të njësuar të shqipes dhe i anëtar i Komisisë Letrare Shqipe. Në periudhën e hovit të lëvizjes demokratike. Ndre Mjeda mori pjesë në jetën politike të kohës dhe u zgjodh deputet. Pas dështimit të Revolucionit Demokratiko-borgjez u tërhoq nga jeta politike dhe punoi si prift i thjeshtë në Kukël. Nga viti 1930 qe mësues i gjuhës dhe letërsisë shqiptare në kolegjin jezuit në Shkodër, ku edhe vdiq më 1 gusht të 1937. Mjeda ka qenë ndër poetët më të shquar të kohës. Ka shkruar vjersha dhe poema ndër më të arrirat e letërsisë shqipe.
Prej 1 deri më 3 gusht të vitit 1943 u mbajt “Mbledhja e Mukjës”, e cila kishte për qëllim bashkimin e të gjithë shqiptarëve në luftën Antifashiste Nacional Çlirimtare, një aleancë mes forcave të Ballit Kombëtar dhe forcave komuniste. Në delegacionin e Ballit Kombëtar morën pjesë, Hasan Dosti, Mit’hat Frashëri e të tjerë, nga Këshilli Nacional-Çlirimtar, Kolonel Jahja Çaçi, Myslim Peza e të tjerë. Në deklaratë kërkohej luftë të përbashkët dhe të menjëhershme përbri aleatëve më të mëdhenj, Anglisë, SHBA dhe Bashkimit Sovjetik si dhe popujve të shtypur kundra pushtuesit barbar.
Më 1 gusht të vitit 2001, në luftën e Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare ka rënë dëshmor, Rrahim Beqiri i njohur si Komandant Roki. Atë ditë mori plagë vdekjeprurëse në zonën e tij të luftimeve në Drenas të Tetovës. Rrahim Beqiri lindi më 1 janar të vitit 1957, në fshatin Kopërnicë të Kamenicës. Shkollën fillore e kreu në vendlindje, ndërsa shkollën e mesme e kreu në Dardanë, (Ish Kamenicë). Ka kryer studimet në Degën-Gjuhë dhe Letërsi Shqipe në Universitetin e Prishtinës, në vitin 1980. Ka qenë pjesëmarrës aktiv në demonstratat dhe protestat e vitit 1981, ku ishte afishuar kërkesa për krijimin e Republikës së Kosovës. Duke qenë me prejardhje nga familjet atdhetare, ishte i ndjekur, i burgosur dhe i persekutuar nga regjimi jugosllav i asaj kohe. Mori pjesë në luftën e UÇK-së, të UÇPMB-së dhe të Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare.

Më 2 gusht të vitit 1949 ushtria greke kishte ndërmarrë një sulm frontal kundër Shqipërisë duke përdorur mbi 70 mijë forca të armatosura, 50 avionë, 80 tanke dhe një skalion artilerie me afro 400 topa gjuajtës, ndërsa në vijën e mbrojtjes së Shqipërisë tonë u mobilizuan direkt në luftime rreth 10 mijë ushtarë, ndërkohë që u mbajtën rezervë në gatishmëri rreth 30 mijë trupa pranë vijës greke të sulmit. Nga trupat greke mbeten të vrarë në tokën shqiptare 300 ushtarë, 500 të plagosur dhe 270 robër. Sipas botimeve në shtyp, prej datës 2 gusht, deri në orën 12.00 të datës 15 gusht 1949, mbetën të vrarë 29 ushtarë dhe oficerë të ushtrisë shqiptarë dhe u plagosën 127 të tjerë. Në mesin e të vrarëve më 2 gusht ishte edhe Memo Bejko, Hero i Popullit shqiptar, i cili u vra gjatë një ndeshjeje më forcat shoviniste greke në postën kufitare të Vidohovë.
Më 2 gusht të vitit 1924 lindi, Panajot Kanaçi, koreograf, mjeshtër baleti, pedagog. U lind në Delvinë. Studimet e larta për balet i ndoqi në Bashkim Sovjetik. Ka realizuar baletet: Delina, Bija e peshkatarit, Shota dhe Azem Galica, Joniada etj. Vdiq në Tiranë më 14 korrik të vitit 1996.
Më 2 gusht të vitit 1997 vdiq Feim Ibrahimi, kompozitor, pedagog, Artist i Popullit. U lind në Gjirokastër më 26 tetor 1935. Ka kompozuar muzikën për shumë filma të Konostudios “Shqipëria e re”, si: “Ngadhënjim mbi Vdekjen”, “Balada Kurbinit, Poema Simfonike, “Tërë Shqipëria është bashkuar” dhe vepra të tjera.
Më 2 gusht të vitit 1998, ra në altarin e Atdheut dëshmori i UÇK-së, Rexhep Kadrijaj.

3 gusht të vitit 1859 lindi, Filip Shiroka, poet, atdhetar, veprimtar. Shkollimin e kreu në Shkodër. Gjatë Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, u dërgoi javë për javë artikuj gazetave italiane L’osservatore triestino dhe Il Piccolo, përmes së cilat tregonte për gjendjen e rëndë të shqiptarëve nga Perandoria turke. Shiroka ka bashkëpunuar me disa revista në gjuhën italiane. Më 1880, emigroi në Lindjen e Afërt, ku punoi inxhinier ndërtimi hekurudhash. Atje formoi familje me një grua të huaj dhe u trashëguan me djalë, të cilit i dha emrin e të atit, Engjëll dhe një vajzë, të quajtur, Alisa. Në vitin 1880 ishte në mërgim në Egjipt pastaj në Liban ku punoi inxhinier i hekurudhave. Ka shkruar poezi dhe i ka botuar në revistat: “Albania”, “Besa”, “Toska” etj. Ka shkruar me pseudonimin Gegë Postriba. Përmbledhja e tij letrare me titull: “Zani i zemrës” u botua në Tiranë, në vitin 1933, ku edhe qëndroi për pak kohë dhe nuk u kthye më. Ka vdekur në Bejrut në vitin 1935.
Më 3 gusht të vitit 1964, milicia dhe inspektorët e UDB-së arrestojnë, mësuesin atdhetar, Fazli Graiçevci. Pas dy javë torturash intensive, në burgun e Prishtinës, regjimi i kohës ia merr jetën mizorisht, më 17 gusht 1964, veprimtarit, mësuesit dhe poetit, Fazli Graiçevci. Mbytja të tortura e Fazli Graiçevcit, mbytja po ashtu, në burg, një vit më parë e Shaban Shalës, qëndrimi i palëkundur dhe tejet militant i Adem Demaçit, gjatë gjykimi por edhe në vuajtje të dënimeve, vdekja nga pasojat e dhunës fizike që kishte ushtruar UDB-ja kundër mësuesit, Ejup Uka nga Dobraja, në fillim të vitit 1965, vdekja nga pasojat e burgut e Hilmi Rakovicës, po ashtu mësues dhe poet, në vitin 1971, pak kohë pasi ishte liruar nga vuajtja e dënimit, degdisja dhe internimet e flamurtarëve të lirisë nëpër burgjet e Republikave jugosllave, kishin krijuar një atmosferë revolucionare, jo vetëm në Kosovë por kudo në trojet shqiptare nën okupimin jugosllav.
Më 3 gusht të vitit 1998, ka rënë dëshmor, luftëtari, Afrim Gashi. Po kështu më 3 gusht të vitit 1998, ka rënë dëshmore edhe heroina e luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Azë Brahimaj.


Më 4 gusht të vitit 1922, në qytetin e Shkodrës lindi, Loro Boriqi, futbollisti i madh shqiptar. Ai rridhte nga një familje e vjetër shkodrane dhe shumë e njohur në qytetin e Shkodrës. Familja përbëhej nga gjashtë fëmijë, tre djem, Marku, Loro e Pjerini, si dhe nga tri vajza, Angjelina, Margarita dhe Klarinda. Loro Boriçi vdiq në vitin 1984, në moshën 62-vjeçare, që për një sportist mund të quhet vdekje e parakohshme. Lorua ishte tip shumë i ndjeshëm dhe i përjetonte thellë si momentet e gëzimit, ashtu edhe ato të hidhërimit. Në fakt, për kurimin e tij jashtë vendit, gjë për të cilën në atë periudhë kërkohej leje speciale e rezervuar për shumë pak shqiptarë, ndërhyri vetë Ramiz Alia, i cili, si shkodran që ishte, dha urdhër që Loros t’i bëheshin të gjitha përkujdesjet e mundshme për përmirësimin e shëndetit. Por, megjithëse u dërgua jashtë për kurim, ai nuk mundi të shpëtonte dot.

Më 4 gusht të vitit 1981 vdiq kompozitori i njohur, Baki Kongoli. Lindi në Elbasan në vitin më 11 maj të citit 1913. Mbaroi Shkollën Normale dhe filloi të punojë si mësues në Fier. Gjatë Shkollës Normale mëson violinën dhe muzika kthehet në ëndrrën e tij duke bërë që në vitin 1937 të mbarojë konservatorin e Pavios në Torino për violinë. Krahas saj merr mësime për kompozicion, orkestër dhe histori arti. Emërohet pedagog në Shkollën Normale për muzikën. Ndërton dhe drejton orkestrën e njohur me violina dhe mandolina. Me pushtimin fashist të vendit, Baki Kongoli lidhet me lëvizjen nacionalçlirimtare dhe del partizan në vitin 1943. Pas çlirimit u rikthye mësues në Normale dhe më pas u emërua në Tiranë në pozicione me rëndësi. Baki Kongoli njihet si autor i shumë krijimeve muzikore, si: opereta “Vajza e Portokalleve”, e realizuar në skenën e qytetit të Elbasanit, “Tangoja Shqiptare” etj. Në vitin 1956 zgjidhet sekretar i Lidhjes së Shkrimtarëve.

Më 4 gusht të vitit 2018 vdiq aktori i njohur shqiptar, Sylejman Lokaj. Ai u lind më 28 qershor 1934 në fshatin Lëbushë të komunës së Deçanit. Nga viti 1964 la arsimin dhe u punësua ne teatrin profesionist të kombësive në Shkup ku gjatë 12 viteve që qëndroi atje luajti mbi 60 role teatrore e disa tjera filmike. Më 1976 ai ndërpreu punën në Shkup dhe kaloi ne teatrin popullor te Gjakovës ku luajti mbi 40 role deri kur u pensionua, me 1991. Sylejmani nuk ju nda as artit piktural duke hapur disa ekspozita.


Më 5 gusht të vitit 1752 vdiq Gjon Nikollë Kazazi klerik i njohur shqiptar. Gjon Nikollë Kazazi lindi në Gjakovë me 1 janar 1702. Mësimet e para i mori në vendlindje, ndërsa studimet teologjike i filloi në Kolegjit Ilirik te Shën Pjetrit dhe i vazhdoi në Kolegjin e Shën Palit në Fermo, ku arriti me 21 maj te vitit 1720. Qe nga muaji qershor i te njëjtit vit, ai kaloi në Loreto, në Kolegjin Ilirik te atjeshëm. Sipas dëshmisë se Feliks Mandinit, dëshmitarit zyrtar me rastin e emërimit te tij si krye ipeshkv te Shkupit me 1743, Kazazi atëherë ishte 41 vjeç dhe i kishte filluar studimet si djalë i ri në moshën 18 vjeçare. Në Kolegjin Ilirik te Loretos, studioi lendet gramatikore, duke i zëne vendin kandidatit te kryeipeshkvisë së Shkupit. Kazazi ishte në Rome në vitin 1750 për here te fundit dhe me atë rast beri personalisht vizitën “ad Limina” në Bazilikën e Shën Pjetrit me 2 prill te vitit 1750. Po te njëjtën dite ka vizituar edhe Bazilikën e Shën Palit në rrugën e Ostias. Gjon Nikollë Kazazi la gjurme te pashlyera në historinë e albanologjisë si zbuluesi i pare i Mesharit të Gjon Buzukut me te vjetër te shtypur, te njohur deri me sot. Vdiq me 5 gusht te vitit 1752 në qytetin e tij te lindjes në Gjakovë, ku edhe u varros ne Kodrën e Qabratit.

Më 5 gusht të vitit 1923 ka vdekur Pandeli Cale, atdhetar, veprimtar politik pjesëmarrës në formimin e Qeverisë së Parë Kombëtare të Ismail Qemelit më 28 nëntor 1912, kur edhe ishte emëruar, ministër i Drejtësisë. U lind më 28 mars të vitit 1874. Mori pjesë në mbledhjen e Bukureshtit me Ismail Qemalin. Ishte pjesëmarrës në të gjitha aktivitetet politike ndërkombëtare të Shqipërisë së kohës. Mori pjesë në luftën e Vlorës së vitit 1920. Ishte pjesëmarrës edhe në Kongresin e Lushnjës së po atij viti.

Më 5 gusht të vitit 2007 u nda nga jeta, Lec Shllaku. Ai u lind më 3 nëntor të vitit 1921 në qytetin e Shkodrës, Shkollën fillore e kreu në “Shkollën Fretnore” dhe të mesmen në gjimnazin “Illyricum”. Klasën e fundit dhe maturën e merr në shkollën “28 Nëntori”. Më pas përfundon shkëlqyeshëm institutin 2-vjeçar dhe studimet e larta në Universitetin e Tiranës në degën Gjuhë-Letërsi ne vitin 1966. Ishte i ati i aktorit, Bruno Shllaku dhe poetit e studiuesit, Primo Shllaku. Ne vitet 1945-1949 vuri ne skene me grupin e teatrit pranë Shtëpisë se Kulturës Shkodër disa pjese, si:” Agimi”,” Kopraci”,” Jeta fillon përseri”, “Shërbëtori i dy zotërinjve”, “Tirani i Padoves”. Se toku me regjisorin Andrea Skanjeti, u be nder artistet qe dhane nje ndihmese te madhe ne ngritjen dhe kualifikimin e aktorëve te ardhshëm profesioniste te teatrit “Migjeni”* te Shkodres. Lec Shllaku është shpallur “Artist i popullit”

Me datën 4 dhe 5 gusht të vitit 1945 u mbajt kuvendi i Dobërdolit, në Llugë të Dan Pjetrit, në rrethin e Klinëa, ku u mblodhën 2000 luftëtarë e prijës të çetave kryengritëse të rajoneve të ndryshme të Kosovës, nga Shqipëria e Veriut, Sanxhaku dhe Rozhaja. Aty gjendeshin krerët e lëvizjes për çlirimin e trojeve etnike shqiptare dhe bashkimin e tyre në një shtet si: Ukë Sadiku, prof. Ymer Berisha, Ndue Përlleshi, Qazim Bajraktari, Marije Shllaku, Mehmet Aga i Rashkocit, Alush Smajli, Dem Ali Pozhari, Prek Shyti nga Prizreni, Pashuk Biba, Shaban Boshnjaku nga Pazari i Ri, pastaj 800 luftëtarë, krerë nga Drenica, Llapi, Gollaku, Gjilani, Shala e Bajgorës, Ferizaj, Kaçaniku, Rugova, Podguri etj. Pranë Dardhës së Madhe valonte flamuri me shkabën dykrenare, tetë metra i gjatë, të cilën e kishte sjellë Alush Smajli i Llazicës. Kuvendin e siguronin luftëtarët e Ndue Përlleshit, Alush Smajlit dhe Qazim Bajraktarit, të udhëhequr nga Smajl Hajdari i Gjurgjevikut të Madh dhe vëllai i Ndue Përlleshit, Zef Përlleshi. Kuvendin e hapi Ukë Sadiku. Fjalën kryesore e mbajti Ymer Berishës. Proçes – verbalin e mbante Marije Shllaku. Komandant u zgjodh njëzëri Ukë Sadiku, ndërsa udhëheqës politik u zgjodh prof. Ymer Berisha. Po ashtu u zgjodhën komisarët e çetave kryengritëse, sipas territoreve dhe e tërë Kosova u nda në 12 sektorë luftarakë dhe për këtë arsye u quajtën “Dymbëdhjetë këshillat”.

 

[Lina]

Në 6 gusht të vitit 1993 vdiq poeti, publicisti dhe akademiku, Esad Mekuli. U lind më 17 dhjetor të vitit 1916, në Plavë. Ka qenë kryetari i parë i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës. Familja e tij, në Plavë ishin me prejardhje nga Nokshiqi. I ati i Esadit ishte hoxhë. Mësimet fillore i mori në Plavë, në gjuhën serbe. Shkollimin e mesëm e filloi në Pejë, ku i përfundoi studimet më 1936. Më pas u regjistrua në Fakultetin e Veterinarisë në Universitetin e Beogradit. Atje ra në kontakt me idetë marksiste dhe më pas mori pjesë në lëvizjen partizane të Luftës së Dytë Botërore. Në vitin 1949 themeloi revistën letrare “Jeta e re”, kryeredaktor i së cilës ishte deri më 1971. Kreu doktoraturën në Beograd më 1959. Si student përparimtar ai u burgos në vitin 1940 dhe qëndroi në burgun famëkeq “Gllavinjaqa”, prej nga u amnistua me 2 prill të vitit 1941. Ka qëndruar i burgosur në Kullën e Sheremetit. Pas lirimit, ai u gjend herë në Zagreb, herë në Tiranë, madje edhe në Itali. Esad Mekuli ishte kryetari i parë i Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, nismëtar, themelues dhe kryetar i parë i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës. Vdiq në Prishtinë me 6 gusht 1993.

Më 6 gusht të vitit 1998 në frontet e luftës së UÇK-së, në luftë të pabarabartë kanë rënë dëshmorë: Bashkim Leku dhe Jeton Tërstena.

Më 6 gusht të vitit 1968 në qytetin perëndimor të Turqisë, në Tekirdag, u lind Mustafa Shentop, nga një familje me prejardhje shqiptare. Në zgjedhjet parlamentare të marsit të vitit 2019, me shumicë votash u zgjodh kryetar i Kuvendit të Turqisë. U zgjodh në postin e kryetarit të kuvendit, pasi kryeparlamentari. Binali Jildirim dha dorëheqje për të garuar si kandidat i kësaj partie për kryebashkiak të Stambollit.



Më 7 gusht të vitit 1942 ra dëshmor i Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare, Teli Ndini, Heroi i popullit. U lind në Shkodër në vitin 1921.

Më 7 gusht të vitit 1944 nga forcat fashiste gjermane, u ekzekutua me varje, Fato Berberi, heroinë e popullit. U lind në Gjirokastër në vitin 1927.

Më 7 gusht të vitit 1949, bandat mercenare, diverzante që hynin në Shqipëri nga Jugosllavia dhe Greqia, vranë në pritë, mësuesin e popullit dhe veprimtarin e rindërtimit socialist të vendit, Bardhok Biba. Me nismën e tij dhe përkrahjen e pushtetit popullor hapi shkollat shqipe në shumë fshatra të Mirditës.

Më 7 gusht të vitit 1994 bie dëshmor, Hasan Ramadani, i lindur më 1 tetor të vitit 1948 në Albanik (ish-Shajkovc) të Besianës, ishte pjesëtar i lëvizjeve çlirimtare që nga viti 1980. UDB-ja serbe i kishte rënë në gjurmë dhe e sulmoi në shtëpinë e tij, më 7 gusht të vitit 1994. Beteja ishte e pabarabartë, Hasan Ramadani rezistoi heroikisht në shtëpinë e tij, me të gjithë anëtarët e familjes. Kulla e rezistencës së këtij dëshmori është shndërruar në shtëpi-muze.

Më 7 gusht të vitit 1998, kanë rënë në altarin e Atdheut dëshmorët e UÇK-së, Kapllan Ahmetaj dhe Mark Lleshi.

Më 7 gusht të vitit 2001, në radhët e luftës së Ushtrisë Çlirimtare kombëtare kanë rënë dëshmorë: Lefter Koxhaj, Ndriçim Koxhaj dhe Pajtim Roci.



Më 8 gusht të vitit 1927 lindi Çesk Zadeja, kompozitor, pedagog, Artist i Popullit. Studimet i kreu në konservatorin, “Santa Çeçilia” në Romë. Më vonë studimet i vazhdoi edhe në Konservatorin e Moskës, në Bashkimin Sovjetik. Fillimisht ishte dirigjent i Ansamblit të Ushtrisë. Prej vitit 1957 drejtoi “Ansamblin e Këngëve dhe Valleve të Shqipërisë”. Është autor i shumë veprave muzikore., si muzikë skenike, muzikë filmi, muzikë dhome , muzikë për orkestër etj.

Më 8 gusht të vitit 1926 lindi në Berat shkrimtari, Kasëm Trebeshina. Një intelektual kontrovers. Në rininë e hershme ishte partizan, pastaj gjyqtar, student i regjisë, dramaturg, poet e romancier. Ishte njëri ndër themeluesit e Drejtorisë së Mbrojtjes së Popullit, , i lindur në Berat, në një familje me origjinë të largët turke. Aty kreu shkollën fillore ndërsa të mesmen, në Elbasan. Më pas iu bashkua partizanëve dhe mori pjesë në Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare. Pas mbarimit të luftës Enver Hoxha e gradoi Kapiten i Parë, krahas emrave si Kadri Hazbiu. Studioi për teatër në Bashkimin Sovjetik, por i ndërpreu studimet dhe u kthye në Tiranë ku një kohë punoi si aktor. Botimi i tij i parë ishte drama historike “Kruja e çliruar” më 1953. Një vit më vonë përjashtohet nga Lidhja e Shkrimtarëve dhe dënohet me 3 vjet burg, por lirohet pas vetëm 11 muajsh. Në vitet 1955-1962 nuk pranoi asnjë punë, veprim që u tolerua nga autoritetet komuniste. Në vitin 1962 u dënua me 5 vjet internim por as këtë nuk e bëri të plotë. Në vitet e fundit të jetës mohoi origjinën shqiptare dhe pushoi së shkruari. Vdiq në Ankara, më 6 nëntor të viti 2017.

Më 8 gusht të vitit 1999 ka rënë duke luftuar përballë forcave okupatore serbe luftëtari i lirisë, dëshmori i UÇK-së, Shkëlzen Zllanoga.



Më 9 gusht të vitit 1823 u vra, luftëtari i njohur arvanitas, Marko Boçari. Ishte komandanti i Suliotëve i cili në vitin 1823 luftoi për mbrojtjen e Janinë nga forcat turke. U lind në krahinën e Sulit, tash në Greqi, në vitin 1790. Marko Boçari lindi në një nga fiset udhëheqëse të Sulit më 1790, në Epir dhe vdiq në Larpenis. I ati ishte Kiço Boçari, dhe e ëma Krisulla, e bija e Joyi PapaZotit. Gjatë viteve që pasuan, Jorgo Boçari u shpërngul me gjithë fisin e tij nga Suli në Vulgarel, që i u dha në dorëzim nga Ali Pashai i Janinës. Ai jetoi atje deri më 22 dhjetor 1803, kur fisi i Boçarëve dhe suljotëve të tjerë që kishin gjetur strehë në atë vend dhe arrinin gjithsej deri në 1200 vetë. Nga frika se mos i sulmonte ushtria e Ali Pashës u vendosën në shkrepat e Selcës së Agrafëve. Markoja mësoi n’Universitetin e Korfuzit, shkollë e njohur nga grekët si “Akademia e Jonit”. Ai u jepte mësime greqisht ushtarëve të regjimentit që kishin formuar francezët në Korfuz me burra epirotë e maroitë, emigrantë nga Moreja. Në 1813 jetonte në Janinë, jo si peng i Ali Pashës por si qytetar i lirë. Është autori i parë i fjalorit greqisht shqip në variantin e së folmes arvanitase. U vra në pritë nga Kepedani i Mirditës, i quajtur Leshi i Zi, më 9 gusht të vitit 1823.

Më 9 gusht 1918 u lind Nikollë Çupi. Në viteve 1940 punoi si marangoz dhe elektro-vozist në ndërtimin e godinës qendrore të Universitetit të Tiranës. Këtu pati kontakt me teknike dhe inxhinierë italianë, ku mësoi mjaft mirë italishten dhe zanatin e fotografit, të cilit nuk ju nda deri sa ndërroi jetë. Në vitin 1941 mobilizohet për të kryer shërbimin e detyruar ushtarak. Pas mbarimit të shërbimit ushtarak iu kushtua profesionit të fotografit si ambulator me një aparat të thjeshtë. Shumë shpejt, nga nevojat që kishte në atë kohë, u bë shumë i njohur dhe i preferuar në dy krahina (më vonë rrethe), në atë të Mirditës dhe të Pukës. Në këto vite fitoi pseudonimin: “Foto Çupi”. Në vitet në vazhdim arrit të krijoj lidhje të ngushta pune me fotografët e vjetër dhe më në zë të Shkodres, ndër ta edhe me trashëgimtarë të të madhit Marubi. Për ta, gjatë gjithë jetës fliste me respekt të madh, si njerëz dhe mjeshtër të artit të fotografuarit dhe për ndihmën e pakursyer që i kishin dhënë. Në vitin 1970 kthehet përsëri në zonën Gjegjanit, ku punoi deri sa doli në pension, më 1978. Profesionin i fotografit me të cilin qe dashuruar nuk e ndërpreu deri 5-6 muaj para vdekjes. Foto Çupi kishte dhe prirje artistike. Ai ishte një këngëtar i dashur dhe thurte parodi e vargje rapsodike, të cilat i ka përmbledhur në një kasetë para se të vdiste. Vdiq në moshën 82 vjeçare.

Më 9 gusht të vitit 1998 në frontet e luftës së UÇK-së, përballë forcave ushtarake e policore serbe kanë rënë dëshmorë: Hysen Arifi, Bashkim Emini, Sokol Sejfijaj, Nuhi Kelmendi.


Më 10 gusht të vitit 1865 lindi Zef Skiroi, poet publicist dhe mbledhës i folklorit të arbëreshëve të Italisë. U lind në enklavën arbëreshe në Piana. Kreu kolegjin arbëresh të Palermos. Studioi drejtësinë. Shkroi poemat: “Skëderbeu”. “Kruja”. Në vitin 1877 nxori fletushëm “Fiamuri i Arbërit”. Me rastin e hapjes së katedrës së gjuhës shqipe në vitin 1900 në Napuli iu besua detyra e drejtuesit të saj. Ka shkruar vepra nga jeta e arbëreshëve të Italisë sikur ishte poema, “Mili e Hajdhia”, pastaj përmbledhjet folklorike “ Këngët popullore të Shqipërisë”, “Saga e këngëve popullore të arbëreshëve të Italisë”, e të tjera. Vdiq në Napuli në vitin 1927.

Më 10 gusht të vitit 1882 u lind, Risto Siliqi, atdhetar, poet, luftëtar i lirisë dhe publicist. U lind në Shkodër, i biri i Llazarit që ishte furrtar. Gjatë kësaj periudhe, ai shkoi me misione në Rumani e Bullgari, ku u shqua për fjalimet e tij të zjarrta patriotike. Në këtë kohë nisi të botonte edhe poezitë e para. Por shteti malazez nisi të dyshonte mbi veprimtarinë e tij, kështu që Ristoja për të humbur gjurmët hapi hotelin “Albania”, që në të vërtetë ishte një qendër bashkimi e patriotëve shqiptarë. Aty mblidheshin kohë pas kohe krerët e ndryshëm të asaj kohe si: Isa Boletini, Dedë Gjo Luli etj, që po përpiqeshin për një kryengritje, e cila do të fillonte në vitin 1910. Më vonë ai merr pjesë bashkë me Luigj Gurakuqin me Hilë Mosin në kryengritjen e Malësisë së Madhe dhe bëhet këngëtari i saj. Ishte anëtari i “Komitetit Shqiptar” që krijoi Kryengritjen e armatosur në vitin 1911. Mori pjesë në kuvendin e Gerçës së Kelmendit, dhe në hartimin e memorandumit të famshëm. Shkruan dhe vepra patriotike e i boton ndër gazetat e ndryshme që shtypeshin jashtë atdheut, duke nxitur shqiptarët për liri. Libri i tij “Netedy.com e ditëve të përgjakshme” është një vepër dokumentare-letrare, ku detajohen kryengritja e Kosovës e viti 1910 dhe ajo e Malësisë së Mbishkodrës në vitin 1911, paraqiten të dhëna për udhëheqësit e luftës, si Isa Boletini, Idriz Seferi, Dedë Gjo Luli etj. Vdiq më 1 maj të vitit 1936 në Shkodër.

Më 10 gusht të vitit 1998 në frontet e luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovën në Zonën e Dukagjinit kanë rënë dëshmorë: luftëtari emblematik i luftërave çlirimtare, Bekim Berisha, i mbiquajtur Abeja. Pastaj luftëtarët nga Drenica, Bedri Shala, e Bashkim Leku, si dhe luftëtarët: Elton Zherka e Permet Vula, nga Gjakova.

Po më 10 gusht të vitit 1998, në fshatin Garbrricë të Kaçanikut kanë rënë dëshmorë, komandanti i parë i kësaj treve të Kosovës, Agim Bajrami dhe dy bashkëluftëtarët e tij: Xheladin Kurtaj e Besnik Begunca. Po atë ditë forcat serbe kishin arrestuar edhe Danush Kurtajn, vëlla i Xheladinit, i cili ka rënë gjatë masakrës serbe në Burgun e Dubravës.

 

[Lina]

Më 11 gusht të vitit 1789 u lind Teodor Kavalioti. U lind në vitin 1718, në Voskopojë. Ka qenë studiues dhe leksikograf shumë i njohur për kohën. Pas kishte kryer shkollës elementare në vendlindjen e tij, studioi matematikë, teologji dhe filozofi në Janinë, në kolegjin Maruçi, të cilin e drejtonte në atë kohë, studiuesi, Eugjen Vulgaris. Mes viteve 1732-1734 u kthye në Voskopojë, ku kishte nisur të lulëzonte një qendër shqiptare dhe arumune. Në vitin 1746 u bë drejtor i Akademisë së Re. Kavalioti është autor i disa veprave filozofike, të shkruara në greqisht, i një gramatike elementare, që përmban një fjalorth trigjuhësh me 1170 fjalë në greqisht, arumanisht dhe shqip prej 1170 fjalësh.

Më 11 gusht të vitit 1860, në Shkodër lindi Kolë Idromeno, piktor, fotograf e arkitekt. Vdiq më 12 dhjetor të vitit 1939. Kolë Idromeno ishte piktor, arkitekt, urbanist, fotograf, skenograf, siparist, muzikant, e kompozitor këngësh shkodrane. Gjithashtu ishte dhe regjisori i shfaqjeve të para kinematografike në Shqipëri, 1në vitin 1919. Tablotë e tij më të njohura janë: Dasma shkodrane, Motra Tone, Malësor, Mati Kodheli e të tjera.

Më 11 gusht të vitit 1998, në fronte të ndryshme të luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, kanë rënë trimërisht e heroikisht në luftë kundër forcave serbe, dëshmorët e UÇK-së Arton Hasanaj, Enver Halilaj, Gëzim Dervishaj, Halil Sejfijaj, Maxhun Qekaj, Naim Nimanaj, Orhan Halilaj.

Më 11 gusht të vitit 1949 në fshatin Kotlinë të Kaçanikut, u lind veprimtari dhe luftëtari i luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Gafurr Loku. Ra më 21 shkurt të citit 1999 në fshatin Paldenicë, së bashku me djalin e tij, Dritan Loku. Forcat serbe më 21 shkurt të vitit 1999, rreth orës 20.00 e kishin rrethuar në shtëpinë e tij ç’ rast Gafurr Loku bie bashkë me djalin 20-vjeçar, Dritonin, i cili sapo ishte kthyer nga Batalioni “Imer Alushani”, i Brigadës 121 Ismet Jashari-Kumanova, me qëllim për t’iu bashkuar radhëve të UÇK-së, në Puset e Nikës.



Më 12 gusht të vitit 1923 lindi aktori i madh shqiptar, Naim Frashëri. Karrierën profesionale si aktor e filloi në fillim të vitit 1945, por dashuria për teatrin i lindi që në vitin 1942. Naim Frashëri ka luajtur me sukses një sërë rolesh kryesore e të suksesshme, si Pali në filmin, Skënderbeu, Valeri në shfaqjen “Tartufi”, Smithi në “Çështja ruse”, Gjoni në pjesën teatrale “Trimi i mirë me shokë shumë”, Selimi në filimin “Familja e peshkatarit”, gjenerali në filmin “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, Leka në “Përkolgjinajt”, Jonuz Bruga në “Familja e Peshkatarit” e shumë role të tjera në teatër dhe në film. Naim Frashëri është nderuar me shumë tituj dhe çmime të ndryshme. Mbetet nga ikonat e teatrit shqiptar. Është dekoruar edhe me urdhrin e lartë Hero i punës socialiste, si dhe mban titullin “Artist i Popullit”. Vdiq më 18 shkurt të vitit 1975.

Më 12 gusht të vitit 1987 vdiq këngëtarja e mirënjohur shqiptare, Fatime Sokoli. Lindi në Dragobi të Tropojës, më 18 qershor 1948, ishte këngëtare popullore e veriut, Artiste e Merituar. Ajo ishte vajza e parë e Malësisë që mori për herë të parë çiftelinë në dorë dhe hyri me guxim në odën e burrave, e veshur si burrë dhe këndoi si burrë. Për afro 30 vjetësh në skena koncertesh e festivalesh, në lëndinat e bjeshkëve dhe gurët e bardhë të Valbonës, në oda burrash malësie e në skenat e disa vendeve të Evropës, qe kthyer në një simbol të Malësisë së Gjakovës. Ajo u shfaq si krijuese, instrumentiste e interpretuese virtuoze dhe origjinale, me zë të veçantë bjeshkor të shoqëruar me muzikalitet.

Më 12 gusht 2001, forcat sllavomaqedonase të sigurisë vranë e masakruan dhjetë civilë shqiptare në këtë fshatin Luboten të Tetovës. Në mëngjes të 12 gushtit të vitit 2001 u zhvillua operacioni i ndërhyrjes së njësiteve policore – ushtarake në fshatin Luboten ku vranë dhjetë civilë shqiptarë, në mesin e tyre edhe fëmija 6 vjeçar Erxhan Aliu, si dhe Dalip Murati, Muharrem Ramadani, Mehmet Mehmeti, Rami Jusufi, Xhelal Bajrami, Kadri Jashari, Bajram Jashari, Sulejman Bajrami, Atulla Qaili. Në këtë aksion u dogjën 14 shtëpi të fshatit, ndërsa u arrestuan dhe keqtrajtuan mbi 100 banorë të tjerë të fshatit, me arsyetimin e operacionit se në fshat ishin të pranishëm pjesëtarë të UÇK-së.



Më 13 gusht të vitit 1933, u vra pabesisht, në Selanik, Hasan Prishtina, njëri ndër personalitetet më të njohura të historisë shqiptare. U lind në vitin 1873 në Vushtrri, në një familje të ardhur nga Polaci i Drenicës. Në vitet 1908-1912 u zgjodh tri herë deputet në Parlamentin osman si përfaqësues i Vilajetit të Kosovës në Prishtinë. Më 3 mars të vitit 1911, duke përkrahur kryengritësit shqiptarë, parashtroi edhe kërkesat kombëtare të tyre, të cilat u refuzuan nga Turqit e Rinj. Qysh nga janari i vitit 1912 ai do të mbajë mbledhje të fshehta së bashku me Ismail Qemalin, Syrja bej Vlorën, Nexhip Dragën, Myfid bej Libohovën, në lagjen «Taksim» të Stambollit dhe do të vendosin për organizimin e Kryengritjes së Përgjithshme të Armatosur në Shqipëri, një kryengritje me karakter të përgjithshëm kombëtar duke u lidhur me besa–besë me tribunët popullorë, Isa Boletinin, Bajram Currin, Idriz Seferin, Ahmet Delinë, Mehmet Pashë Deralla, kushëririn e vet Zejnullah begu nga Vushtrria etj. Pas një lufte, me betejat triumfale midis 5 majit-18 gushtit 1912, kryengritësit shqiptarë në krye me Hasan Prishtinën e liruan Vilajetin e Kosovës. Mori pjesë aktive në përgatitjen dhe organizimin e Kongresit të Lushnjës 1920 dhe në prill të vitit 1921 u zgjodh deputet i Dibrës në parlamentin shqiptar. Hasan Prishtina mori pjesë aktive në përgatitjen e kryengritjes të qershorit të vitit 1924, luftoi për vënien në jetë të programit të qeverisë demokratike të dalë nga kjo kryengritje. Më 13 gusht të vitit 1933 ndodhej në Selanik i shoqëruar nga Ibrahim Çela, një agjent i Ahmet Zogut, të cilin e konsideronte mik. Atë ditë ai e kishte goditur me 4 plumba trupin e Hasan Prishtinës. Në vitin 1977 eshtrat e Hasan Prishtinës me një vendim të Republikës Socialiste të Shqipërisë, u sollën nga Selaniku dhe u varrosen në Kukës.



Më 13 gusht të vitit 198o, vdiq ë Tiranë Eqrem Çabej. U lind më 6 gusht të vitit 1908, në Stamboll. Mësimet e para i mori në Gjirokastër prej 1915 e deri më 1920, më pas për të vazhduar studimet u dërgua, në Austri. Kreu gjimnazin në Klagenfurt. U regjistrua në Fakultetin e Mjekësisë në Universitetin e Romës. Por pas këmbënguljes për gjuhësinë, regjistrohet në Grac, për vitin akademik 1927-1928 dhe pastaj kaloi në Vjenë në vitet 1930-1933, ku ndoqi mësimet e albanologëve: Pol Kreçmer, Karl Paç, Nikolai Trubeckoj dhe Norbert Jokl. Nën drejtimin e Joklit, Çabej shfaq interes të madh në zhvillimin historik të gjuhës shqipe. Në vitin 1933, ai dorëzoi disertacionin e doktoranturës. U kthye në Shqipëri ku edhe punoi si mësues gjimnazi, pastaj u transferua në Shkollën Normale të Elbasanit. Më 1940 dërgohet në Romë për të punuar mbi Atlasin Gjuhësor Shqiptar. Në shtator të 1943 u emërua ministër i Arsimit në qeverinë kuislingë të Rexhep Mitrovicës, post të cilin nuk e pranoi. Në 1947, ai u caktua anëtar i Institutit të Shkencave, instituti paraardhës i Universitetit të Tiranës. Nga 1952 deri më 1957, ai shërbeu si profesor i historisë së Shqipërisë dhe fonetikës historike. Në 1972, ai u bë anëtar themelues i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë. Çabej është albanologu më i njohur i të gjitha kohëve, i cili ka lënë studime të shumta bazike për albanologjinë.

Më 13 gusht të vitit 1998 ka rënë në luftë për çlirimin e Kosovës nga robëria serbe, luftëtari i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Arben Ahmetaj. Ai u lind më 18 janar të vitit 1970, në një familje atdhedashëse të fshatit Gllogjan të Deçanit. Arben Ahmetaj veçanërisht u shqua në luftimet e zhvilluara prej 9 deri më 12 gusht 1998 në vijën e frontit Gramaçel – Bitesh – Shaptej – Gllogjan. Më 11 gusht, në luftimet e zhvilluara në Shaptej, ishte plagosur rëndë vëllai i Arbenit, Astrit Ahmetaj. Vetëm dy ditë më vonë, më 13 gusht 1998, gjatë një beteje të rreptë me forcat serbe, Arbeni ra dëshmor në fshatin Irzniq.



Më 14 gusht lindi Sterjo Spasse, romancier dhe tregimtar shqiptar. Shkollën fillore e kreu në Korçë, ndërsa shkollën Normale në Elbasan. Një kohë punoi si mësues. Më vonë vazhdoi studimet e larta për pedagogji në Firencë të Italisë dhe mandej për letërsi në Bashkimin Sovjetik. Mbas Çlirimit një kohë punoi në revistat pedagogjike dhe letrare : “shkolla e re”, “Arsimi popullor”, “Literatura jonë”, “nëntori”, etj. Ai punoi edhe pranë Lidhjes së Shkrimtarëve dhe të Artistëve të Shqipërisë. Ndërsa kohën e fundit e kaloi në Tiranë, si shkrimtar me profesion të lirë. Veprimtaria letrare e Sterjo Spasses është e shumëllojshme. Shkroi punime pedagogjike, tekste shkollore u muar me përkthime, shkroi artikuj të ndryshëm, monografi, tregime, romane etj. Veprimtaria e tij, sidomos ajo letrare zë fill që na vitet tridhjetë të shekullit të kaluar. Kjo ishte një periudhë në të cilën Sterjo Spasse u dallua me krijimet e veta, sidomos në fushën e tregimit dhe atë të romanit. Ai ka botuar katër përmbledhje tregimesh: “Kurorë rinie” (1934), “Në krahët e një femre” (1934), “Nusja pa duvak” (1944) dhe “Të fala nga fshati” (1958) si dhe dhjetë romane : “Pse ?” (1935), “Afërdita” (1944), “Ata nuk ishin vetëm” (1952), “Afërdita përsëri në fshat” (1954), “Buzë liqenit” (1965), “Zjarre…” (1972), “Zgjimi” (1973), “Pishtarë” (1975), “Ja vdekje ja liri” (1978), dhe “Kryengritësit” (1983). Vdiq në Tiranë në vitin 1989.

Më 14 gusht të vitit 1916 lindi, Gaspër Pali, pot lirik. U lind në Shkodër, në lagjen Serreçi. Ishte biri i Kolë Palit dhe Luçies nga familja Dabërdaku. Kola me Luçien patën 11 fëmijë. Gaspri kreu shkëlqyeshëm filloren e pesë klasat e gjimnazit françeskan në qytetin e lindjes. Aty u dashurua pas muzikës, lëndë që e jepte At Martin Gjoka. Në vitin 1929 mori pjesë në bandën frymore “Ilyricum” të Martin Gjokës ku u mbrujt me kulturën e traditën e muzikës popullore dhe u njoh me disa pjesë të kompozitorëve të huaj. U arsimua dhe u edukua në bankat e liceut françeskan ku drejtorë qenë Gjergj Fishta e Frano Kiri dhe mësues Anton Harapi, Bernardin Palaj, Justin Rrota, Marin Sirdani, Gaspër Pali fillon aktivitetin e vet poetik, që pesëmbëdhjetë vjeç, me dy sonete në sistemin metrik të kodifikuar si dhe me një vjershë “Djepi i vorfën” – ndikim nga poezia popullore qytetare. Në fillim të vitit shkollor 1940 – 1941 Dr. Gaspër Pali u emërua profesor i shqipes në Gjimnazin e Shtetit Shkodër, ku afërsisht dy vite shkollore punoi me aftësi e zell. Revistat më në zë të kohës kërkojnë të thithin firmën e poetit dhe penën e kritikut letrar Gaspër Pali. Në gjysmë të dhjetorit 1941 Gaspri u sëmur rëndë. Poezinë e fundit e shkruan në spitalin e Tiranës me 2 shkurt 1942. U nda nga jeta më 21 korrik të vitit 1942.

Më 14 gusht të vitit 1998 ka rënë dëshmori UÇK-së, Shkëlzen Berisha



Më 15 gusht 1868, lindi Josif Bageri, arsimues, veprimtar i Rilindjes Kombëtare. Lindi në fshatin Reka e Epërme e Dibrës dhe ishte një ndër figurat më të shquara të Rilindjes sonë Kombëtare. Ai ishte poet me talent të rrallë, prozator që shkroi shumë tregime, sidomos për fëmijë. Ishte gazetar e atdhetar i flakët, i cili tërë jetën dhe veprën ia kushtoi çështjes kombëtare shqiptare. Josif Bageri u lind në vitin 1870 në fshatin Nistorvë, të Dibrës. Në vendlindjen e tij e kaloi fëmijërinë dhe një pjesë të rinisë. Leximin dhe shkrimin shqip e përvetësoi në Sofje në moshën 17 vjeçare. Atje jetoi si mërgimtar, ku për një kohë të gjatë punoi si këpucëtar. Krahas kësaj pune Josifi në Sofje, prej vitit 1887 u inkuadrua edhe në lëvizjen kombëtare shqiptare. Më 1 janar të vitit 1893 ne Sofje u themelua shoqëria shqiptare “Dëshira”, ndërsa Josifi ishte njëri ndër themeluesit dhe aktivistët më të shquar të sajë. Kah fund i vitit 1899 shkoi në Stamboll për të vizituar poetin tonë të madh, Naim Frashërin, i cili ishte shumë i sëmurë dhe dergjej në shtrat. Takimi me Naimin i la mbresa të mëdha. Josif Bageri punoi shumë për çështjen shqiptare. Punoi pa u lodhur, duke lënë pas shumë shkrime të botuara e të pabotuara; poezi e prozë, platoforma politike, artikuj, komente, reagime. Gjate veprimtarisë së tij pati një bashkëpunim te ngushtë me dibranët: Said Najdenin e Jashar Erebarën, Atanas Albanin nga Reka e Epërme, me Nikolla Ivanajn, Luigj Gurakuqin dhe shumë atdhetar të tjerë. Vdiq në Prishtinë në vitin 1915.

Më 15 gusht të vitit 1927 u lind në Gjirokastër, Petrit Kokalari. dhe vdiq në 11 Maj 1993 në Tiranë. Studimet e shkollës se mesme i filloi ne gjimnazin e Gjirokastrës dhe i përfundoi ne atë te Tiranës. Studimet e larta për mjekësi i kreu në Bashkimin Sovjetik, nga viti 1949-1954. Pasi u kthye nga Bashkimi Sovjetik punoi si Profesor i Farmakologjisë në Fakultetin e Mjekësisë, Tiranë. Në vitin 1966 ndoqi studimet pas-universitare në Institutin e Endokrinologjisë në Romë dhe më pas në Hungari, në Institutin e Farmakologjisë. Në 1970 vazhdoi punën si pedagog dhe Shef Katedre i Farmakologjisë në Fakultetin e Mjekësisë në Tiranë. Në vitin 1971 krijoi Katedrën e Farmakologjisë në Fakultetin e Mjekësisë të Prishtinës, dhe për 10 vjet rresht vazhdoi të japë leksione në këtë Universitet. Në vitin 1977 krijoi Institutin e Mjekësisë Popullore Shqiptare dhe ishte drejtori i saj deri në vitin 1991. Vdiq në 11 Maj të vitit 1993 në Tiranë.

Më 15 gusht të vitit 2015 vdiq Akademik Esat Stavileci lindi më 11 korrik 1942, në Gjakovë, ku e kreu shkollimin fillor dhe të mesëm, ndërsa Fakultetin Juridik në Prishtinë. Studimet pasuniversitare i vijoi dhe i mbaroi në Fakultetin Juridik të Universitetit të Zagrebit. Studimet e Larta të së Drejtës Krahasimtare i vijoi në disa qendra të tjera evropiane. Doktoroi në Fakultetin Juridik të Universitetit të Sarajevës në vitin 1974. Krijimtaria e tij shtrihet në shumë fusha të interesimit shkencor, veçanërisht në ato juridike-kushtetuese, në fushën e sistemeve politike krahasimore, të administratës dhe të administrimit publik në përgjithësi, të metodologjisë së shkencave shoqërore dhe juridike dhe në fushën e terminologjisë juridike.

 

[Lina]

Më 16 gusht të vitit 1915 forcat serbe të Pashiqit, të cilat kishin pushtuar Shqipërinë, zunë rob dhe varën në litar kryengritësin, Haxhi Qamili. Ai u lind në Sharrë të Tiranës në vitin 1876. Gjatë Luftërave Ballkanike 1912-1913 luftoi në radhët e Batalionit “Erzeni”, kundër forcave serbe e malazeze që mbanin në rrethim Shkodrën. Pastaj luftoi kundër forcave të Prind Vidit dhe kundër Esad Pashë Toptanit, i cili me ndihmën e ushtarëve serbë e zuri dhe e varën në Durrës. Biografia e këtij kryengritësi ishte vlerësuar drejt gjatë kohës së regjimit komunist, por më vonë janë bërë përpjekje të panatyrshme që ai të paraqitet si bandit dhe përkrahësi i idesë për kthimin e Turqisë në Shqipëri. Po ashtu i shihet për të madhe sepse kishte të fortë ndjenjën e përkatësisë fetare islame edhe pse nuk vrau njeri të besimit tjetër, por serbë e malazezë që vrisnin e masakronin shqiptarë dhe që kishin vrarë qindra mijëra shqiptarë gjatë luftërave ballkanike e më vonë.

Më 16 gusht të vitit 1998 ra trimërisht në fushën e betejës, komandanti, Remzi Ademaj. U lind me 3 qershor 1952 në fshatin Zhur te Prizrenit. Është i njohur me nofkën e luftës “Komandant Petrit Kodra”. Për të siguruar eksistencën e familjes mori rrugën e mërgimit. Me veprimtari politike – patriotike aktivisht filloi të merret nga viti 1979. Në Shtutgard te Gjermanisë bie në kontakt me vëllezërit Gërvalla dhe patriotin Kadri Zeka, nga të cilët edhe më shumë u brumos me ide patriotike-kombëtare. Më 11 dhjetor 1985 arrestohet nga policia italiane, e cila pastaj ia dorëzoi policisë jugosllave. Nga gjykata e instaluar serbe në Kosovë, ai dënohet me 6 vite burg të rëndë, të cilin e vuajti në burgjet e Lepogllavës, Gospiqit dhe të Stara Gradishes, në Kroaci. Ai më 4 korrik 1998 emërohet në detyrën e Komandantit të Shtabit Lokal të UÇK-së për Prizren. Me rastin e ristrukturimit te UÇK-se ai thirret nga Shtabi i Përgjithshëm i UÇK-së në Kleçkë ku emërohet Komandant i parë i Zonës Operative të Pashtrikut. Rrugës duke u kthyer gjatë një lufte të pabarabartë por titanike, në fshatin Nashec, bie heroikisht në altarin e lirisë, në natën e 15 dhe 16 gusht 1998. Me nderime te larta ushtarake, trupi i tij varroset ne fshatin Jeshkove me 16 gusht 1998.



Më 17 gusht të vitit 1911 vdiq nga helmimi, Petro Nini Luarasi, mësues atdhetar luftëtar i lirisë. Lindi në 22 prill të vitit 1865 në Luaras të Kolonjës. Ishte i biri i Nini Petro Kostallarit, veprimtar i Rilindjes Kombëtare, publicist e pedagog, Mësues i Popullit Punoi si mësues në fshatrat e Kolonjës, ku u mësonte fëmijëve fshehurazi gjuhën shqipe dhe përgatiti një grup shokësh si mësues. Më 1882 hapi Shkollën e Parë Shqipe në fshatin Bezhan të Kolonjës, kurse më 1887 hapi shkollën shqipe në Ersekë dhe pak më vonë (1892-1893) shkollat shqipe në krahinën e Kolonjës e të Vakëfeve, punoi si drejtor dhe mësues i Mësonjëtores së parë shqipe të Korçës dhe më vonë i shkollës së Negovanit (1909-1911).Në vitin 1892 bashkë me Gjerasim Qiriazin themeluan shoqatën protestante “Vëllazëria e Shqipërisë”. Në emigracion, në Amerikë në vitet 1904-1908 mori pjesë gjallërisht në lëvizjen kombëtare, ishte nismëtar i shoqërive patriotike “Mall i mëmëdheut” dhe “Pellazgu”, i krijimit të komiteteve të fshehta për lirinë e Shqipërisë. Ishte delegat në Kongresin e Manastirit (1908). Për veprimtarinë patriotike, arsimore e shoqërore u përndoq nga xhonturqit dhe Patrikana e Stambollit. Vdiq i helmuar prej klerit grek, në Ersekë, më 17 gusht 1911.

Më 17 gusht të vitit 1964 u mbyt në tortura në burgun e Prishtinës, mësuesi atdhetar, Fazli Graiçevci. Ai u lind në prill të vitit 1935, në fshatin Sankoc të Drenicës. Shkollën fillore e kreu në Komaran. Në vitin shkollor 1953/1954 u regjistrua në Shkollën Normale të Prishtinës. Në vitet e para kishte shok klase, Rexhep Qosen, Ismail Dumoshin, Qamil Hasanin e normalistë të tjerë. Vitin e fundit të shkollës së mesme e kishte mbaruar në Prizren. Pas diplomimit ka dhënë mësim në shkollat e fshatrave: Kizharekë, Paklek e Doboshec. Mbante kontakte me atdhetarët, Zeqir Gërvalla, Azem Beqiri, pastaj me veprimtarin e hershëm të çështjes kombëtare, Adem Demaçi e të tjerë. Ishte pjesëmarrës në mbledhjen e shtatorit të vitit 1963, ku u mor vendimi dhe u themelua organizata e fshehtë atdhetare e quajtur, “Lëvizja Revolucionare për Bashkimin e Shqiptarëve“. Mbytja mizore në burg e Fazli Graiçevcit, më 17 gusht 1964, përpjekjet e pasuksesshme që kishte ndërmarrë UDB-ja për ta fshehur krimin dhe për ta paraqitur mbytjen si vdekje nga një sëmundje, kishte bërë që figura e mësuesit martir të marrë përmasa të një frymëzimi idealist mbarëkombëtar. Emri i Fazli Graiçevcit kishte qenë burim frymëzimi e edhe për sa e sa luftëtarë të UÇK-së, kishte qenë burim edhe për ish-nxënësit e tij si: u burgosuri politik dhe komandanti i UÇK-së në Drenicë, heroi i kombit, Fehmi Lladrovci e shumë të tjerë.

Më 17 gusht 1942 u vra partizani militant, Misto Mame, i shpallur Heroi i Popullit.

Më 17 gusht të vitit 1998 ra trimërisht në Betejën e Loxhës, Skënder Çeku, luftëtar i radhëve të para të UÇK-së, dëshmor i kombit.



Më 18 gusht të vitit 1887 lindi Ferid Vokopola, klerik, jurist dhe atdhetar i njohur. U lind në Berat në një familje të njohur atdhetar dhe arsimore. Deputet në Kuvendin e Shqipërisë në vitin 1920. Ndërkohë familja u zhvendos në lagjen “Murat Çelebi” të Beratit ku i ati ishte mytesarif. Në vitin 1906 mbaroi gjimnazin e Beratit dhe studioi në Universitetin e Stambollit për drejtësi dhe ekonomi, ku pas 1908 bashkëpunoi me gazetat “Zgjimi” dhe “Bashkimi i Kombit”. Më 1910 u emërua kryesekretar i zyrës së pasurisë të shtetit në Bishanak të Fierit. Më 1912 mori pjesë në Kuvendin e Vlorës, ku dhe firmosi në deklaratën e Shpalljes së Pavarësisë me siglën “M. Ferit Vokopola”. Në periudhën 1927-1928 ka qenë ministër i Bujqësisë dhe zëvendës i Punëve Botore më pas më 1928-1939 u zgjodh sërish deputet në duke përfaqësuar prefekturën e Beratit. Së bashku me Sali Vuçiternën e të tjerë,bëhet një nga organizatorët kryesorë për themelimin e Komunitetit Mysliman dhe jep një kontribut të ndjeshëm për ngritjen e Medresesë së Përgjithshme të Tiranës. Qe ndër bashkëthemeluesit dhe më tej drejtoi organizatën “Drita Hyjnore”. Me pushtimin e Shqipërisë nga Italia në 1939, Vokopola u tërhoq nga jeta politike dhe administrata shtetërore, duke iu kushtuar krejtësisht aktivitetit fetar. Në këto rrethana, duke zotëruar gjuhët orientale, ai iu ofrua Institutit të Historisë si bashkëpunëtor, duke i kaluar vitet e pleqërisë deri sa vdiq në vitin 1969, si përkthyes i dokumenteve historike nga osmanishtja. Ndërroi jetë më 28 qershor 1969 në Durrës. Verifiko

Më 18 gusht të vitit 1998 kanë rënë duke luftuar përballë forcave ushtarake dhe policore serbe dëshmorët e UÇK-së, Agron Gjocaj dhe Basri Beqiri



Më 19 gusht të vitit 1928 në Dajkoc të Gjilanit u lind Metush Krasniqi, atdhetar, veprimtar dhe i burgosur politik. Shkollën fillore e kreu në gjuhën serbe në fshatin Hodanoc, ndërsa katër klasat e tjera gjatë viteve 1942-1946 i kreu në Gjilan në gjuhën shqipe. Në vitet 1947-1949 kreu një kurs pedagogjik në Pejë dhe Gjakovë, ndërsa në vitin 1950 diplomoi në Shkollën Normale të Gjakovës. Në vitin 1950-1951 filloi punën si mësues në shkollën fillore në Shipashnicë të Epërme. I frymëzuar nga veprimtarët e LNDSH, në Shipashnicë së bashku me kolegët e vet themeloi organizatën ilegale “Partia Revolucionare për Bashkimin e Tokave Shqiptare me Shtetin Amë”. Në vitin 1957 pas ndjekjeve dhe burgosjeve detyrohet të shpërngulet në Shkup. Në nëntor të vitit 1958 Metush Krasniqin regjimi e dënoi fillimisht 18 vjet burg të rëndë prej të cilave i mbanë 8 vite. Pas daljes nga burgu Metush Krasniqi i kaloi disa vite në fshatin e lindjes në Dajkoc. Ka kryer Fakultetin Juridik në Prishtinë. Ka punura një kohë në arsim. Në vitin 1976 Metush Krasniqi vihet në krye të Organizatës “Lëvizja Nacional-Çlirimtare e Kosovës dhe e Viseve tjera Shqiptare në Jugosllavi” LNÇKVSHJ. Më 4 nëntor 1985 sërish e burgosin dhe gjatë shtatë muaj sa mbajtën në burgjet e Prishtinës e të Mitrovicës, rrahet e torturohet në mënyrat më mizore. Pasi ishte i dërmuar për vdekje UDB-a më 16 qershor 1986 e liron nga burgu dhe më 15 tetor 1986 ndërroi jetë.

Më 19 gusht të vitit 1977 u lind në Gjakovë, Elton Zherka Shkollimin fillor dhe të mesëm e kreu në qytetin e lindjes ndërsa studimet universitari i vazhdoj pranë UP-së drejtimi Juridik i përgjithshem. Në vitin 1998 u inkuadrua në rradhët e UÇK-së ku u bë pjesë e ekipit për intervenim të shpejtë. Nga plagët e marrura nga xhylet e tankeve të armikut Eltoni ra në altarin e lirisë me datë 11 gusht 1998 në Junik të Gjakovës.

Më 19 gusht të vitit 1998, ka rënë në luftime kundër forcave serbe, Bekim Bekteshi, dëshmor i kombit.

Më 19 gusht të vitit 1941 në fshatin Kiçinicë të Rekës së epërme u lind Branko Manojlovski shqiptar ortodoks i Meqedonis, i afërt i rilindësit shqiptar, Josip Bagerit . Ai është deklarua publikisht përmes medias dhe rrjeteve sociale se është shqiptarë ortodoks dhe jo maqedonas. Prindërit e tij janë quajtur Zafira dhe Manojli. Shkollën 4-vjeçare e ka kryer në Belqicë, kurse atë 8-vjeçare në Gostivar. Mësimet e shkollës së mesme i ndoqi në Tetovë kurse studimet në Zagreb në vitin 1967. Në vitin 1969 Branko Manojlovski vendos të shpërngulet nga vendlindja duke udhëtar drejt Çikagos së Shteteve të Bashkuara të Amerikës, ku dhe aktualisht është duke jetuar familja e tij. Është baba i tre fëmijëve, dy djemve dhe një vajze.



Më 20 gusht të vitit 1942 u vra, Mihal Duri, i shpallur Hero i Popullit. U lind në Gjirokastër në vitin 1916. Me kohë ishte angazhuar në Lëvizjen punëtore dhe më pas iu bashkua partizanëve. Në vëllimin “Retë dhe gurët: Intervistë me vetveten” Petro Marko e përshkruan ka shpjeguar biografinë e Mihal Durit gjatë kohës kur Marko ishte në burg nga maji i 1940 gjer në marsin e 1942. Në fillim të vitit 1941 shtypte traktet e Grupit Komunist të Korçës që shpërndaheshin në Tiranë. U vra më 1942 në Domje të Tiranës në një luftë të pabarabartë kundër forcave fashiste.

Më 20 gusht të vitit 1960 vdiq në Tiranë, Gjergj Kokoshi, arsimtar, politikan dhe ministër i shtetit shqiptar. Lindi në Shkodër më 23 janar të viti 1904. Më 1931 mbaroi shkollën e lartë në Fakultetin e Letërsisë në Paris. Kthehet në vendlindje, ku punoi në gjimnazin e qytetit për dy vjet. Më 1933 caktohet drejtor i shkollave të mesme në Ministrinë e Arsimit deri më 1935. Më 1944 – 1946 qe anëtar i Këshillit Antifashist Nacionalçlirimtar. Më 1944 – 1945 u emërua ministër i Arsimit në qeverinë e parë komuniste. Kandidoi për zgjedhjet e 2 dhjetorit 1945, por më pas u tërhoq. U arrestua më 23 janar 1946 “për aktivitet antipopullor” si dhe për dorëzimin e një memorandumi anglo-amerikanëve ku protestohej për njohjen e qeverisë komuniste. U akuzua se kishte bashkëpunuar me Suat Asllanin, Qenan Dibrën, Sami Qeribashin dhe elementë të tjerë të Ballit e Legalitetit, që kishte organizuar punën me grupe brenda e jashtë vendit kundër pushtetit popullor, dhe se kishte keqpërdorur pushtetin e Frontit. Më 2 korrik 1946 u dënua nga Gjykata e Lartë me 30 vjet burg të rëndë si “armik i popullit dhe sabotator i pushtetit. Më 2o gusht të vitit 1960 vdiq në spital.

Më 20 gusht të vitit 2017 u nda nga jeta Sotiraq Çili, aktor i njohur shqiptar. U lind në Korçë me 15 mars 1942. Mbaroi Institutin e Lartë të Arteve për aktor në Tiranë dhe për shumë vite ka qenë aktor i teatrit “Andon Zako Çajupi” të Korçës.

 

[Lina]

Më 21 gusht të vitit 1941, u formua Çeta Partizane e Pezës, që ishte çeta e parë partizane e Luftës Nacionalçlirimtare. Më 21 Gusht 1941, me ardhjen e Vasil Shantos, Hero i Popullit në Pezë, çeta riorganizohet në çetë partizane. Komandant i çetës emërohet Myslim Peza, komisar Vasil Shanto. Me largimin e Vasil Shantos me detyrë në qarkun e Shkodrës, komisar caktohet biri i nderuar i Peqinit, trimi Mustafa Adem Gjinishi. Në shtëpinë e Babë Myslimit u mbajt Konferencën Historike të Pezës më 16 shtator 1942, me program pluralist pa dallim feje, krahine e ideje, në të cilën morën pjesë 18 delegatë me bindje të ndryshme politike, prej të cilëve 13 ishin patriot dhe nacionalistë dhe 5 të Partisë Komuniste. Këtu Babë Myslimi do të ishte delegate dhe u zgjodh anëtar i Këshillit të Përgjithshëm antifashist nacionalçlirimtar. Armiqtë pushtues nazifashistë, kanë organizuar kundër popullit dhe partizanëve të Pezës, 18 operacione të përgjakshme. 75 mijë nazifashistë të pajisur me tanke, artileri e aviona, prej të cilëve mbeten të vrarë rreth 700 veta nazifashistë dhe shumë të plagosur në kodrat e Pezës. Me krijimin e Batalionit partisan të Pezës më 15 Mars 1943, komandant emërohet Myslim Peza dhe komisar Mustafa Gjini, si i pari batalion në shkallë vendi dhe më pas krijohet grupi partizan i Pezës me 18 Korrik 1943, komandant Myslim Peza dhe komisar trimi Kristo Themelko, zv/komisar Tonin Jakova dhe Masar Shehu, zv/komandant Nazmi Kaba.

Më 21 gusht të vitit 1944 kanë rënë në pritë partizanët e njohur: Ndoc Mazi, Naim Gjylbegu, Ahmet Haxhia, Ndoc Deda dhe Hydajet Lezha, të pesti të shpallur Heronj të Popullit. Ata kishin rënë në pritë të forcave pro-gjermani dhe meqë nuk ishin dorëzuar kishin rënë duke luftuat deri në fishekun e fundit. Veprës heroike të këtyre partizanëve të rinj, shkrimtari Kolë Jakova ua ka kushtuar poemën “Heronjtë e Vigut”

Më 21 gusht të vitit 1998 ka rënë duke luftuar përballë forcave serbe, Avni Saraçi, luftëtar i UÇK-së i Zonës Operative të Shalës.



Më 22 gusht të vitit 1924 zgjidhen deputetë të Kuvendit të Shqipërisë, Fan Noli, Luigj Gurakuqi dhe Bajram Curri. Pas fitores së Revolucionit demokratik Borgjez të qershorit të vitit 1924, i pari revolucion i tillë në vendet e Ballkanit, në Kuvendin e Shqipërisë u rreshtuan atdhetarët e shquar nga të gjitha viset shqiptare. Për shkak të presioni të madh të Greqisë, Jugosllavisë dhe forcave të shumta mercenare, ku revolucion nuk arriti të përballojë krizat në të cilat ishte futur vendi, ndërsa në fillim të vitit 1925, forcat jugosllave në krye me mercenarët shqiptarë si Ceno beg Kryeziu, Ahmet Zogu e të tjerë, ndërhynë në Shqipëri dhe përmbysën me dhunë revolucionin demokratik të Nolit.

Më 22 gusht të vitit 1971 vdiq mësuesi i popullit, Gjergj Canco. Ai u lind në Korçë në vitin 1906. Ka dhënë ndihmë veçmas në hartimin e plan-programeve mësimore. Gjergji Canco, miku i Fishtës, Koliqit, Lasgushit e Asdrenit. Ai i takonte shkollës së Gjergj Fishta. “Illyricum” ishte institucioni arsimor që drejtohej prej Fishtës dhe ku profesor Canca u ftua që të jepte lëndën e matematikës, qoftë edhe me kohë të pjesshme, për shkak të angazhimit të tij të madh në gjimnazin e Shkodrës. Rrjeti intelektual i kësaj periudhe ishte formatuar. Ata nuk ishin thjesht dhe vetëm mësues që transmetonin dije në brezat e më të rinjve. Ata ishin projektuesit dhe shpirti i elitës aristokrate shqiptare, që nuk bënte asnjë dallim nga ajo moderne evropiane e këtyre kohërave. Një fotografi e profesor Gjergji Cancos, “Mësues i Popullit”, që mban datën 21 shkurt 1938, vë në spikamë në të njëjtën hapësirë emra të tillë si Ernest Koliqi, Asdreni, L.Poradeci, Tefta Tashko Koço, Lola Gjoka, Mikel Koliqi apo Koço Tashko.

Më 23 gusht të vitit 1932 ka vdekur Marigo Pozio, veprimtare e Lëvizjes Kombëtare për çlirimin e Shqipërisë. Është e njohur si vajza që e qëndisi flamurin kombëtar, të cilin e shpalosi në Vlroë Ismail Qemali më 28 nëntor të citit 1912. U lind në Hoçisht të Korçës më 19 shtator të vitit 1878. Ishte e bija e Papakosta Poçit dhe Lenka Ballaurit me origjinë nga Voskopoja. Ajo kishte dhe dy motra: Uraninë e Angjelina Poçin.

Ishte anëtare e klubit atdhetar “Labëria”. Në vitin 1921 drejtoi gazetën “Shpresa kombëtare”. Marigoja u martua me Jovan Pozion nga Hoçishti i Devollit. Familja u vendos më vonë me banim në Vlorë. Ajo la tri vajza, Evridhilën, Fereniqin dhe Lirinë. Po kështu Marigoj shkruante dhe botonte në shtypin e kohës dhe mjaft poezi, si për shembull, kushtuar Avni Rustemit; “Ti vrapove porsi plumbi/ Ti u bëre erë e hije/ Shkele, shkove dhe e shove/ Shqipërinë e shpëtove…”. Familja vuajti nga një sërë fatkeqësish, së pari me fëmijët e tyre, dhe më vonë me shëndetin e Marigosë për shkak të tuberkulozit. Kristo Floqi ngriti zërin më 9 dhjetor 1928 duke akuzuar autoritetet shqiptare se kishin harruar kontributin e Marigos. Marigo nuk e mori “statusin e veteranit”, ashtu si shumë të tjerë bënë në vitin 1912. Ajo vdiq e lënë pas dore dhe e harruar nha regjimi i Zogut në vitin 1932. Trupi i saj u varros në varrezat e Manastirit të Zvërnecit.

Më 23 gusht të vitit 1943 lindi në Korçë regjisori, dramaturgu dhe shkrimtari Kiço Blushi. Pas mbarimit të studimeve të larta për letërsi shqipe dhe ruse filloi punën si redaktor pranë Radio Televizionit Shqiptar dhe në vitin 1974 kalon si redaktor në Kinostudion “Shqipëria e Re”. Skenari i tij i parë ishte ai i filmit “Çifti i lumtur” në vitin 1975 si bashkëautor. Me skenarin e filmit “Beni ecën vetë” në vitin 1975 u vlerësua me Çmimin e Republikës së Klasit të III-të. Ka shkruar 14 skenarë filmash artistikë dhe dy skenarë filmash dokumentarë dhe vizatimorë. Më 20 shkurt të vitit 1991 thirret nga Presidenti Ramiz Alia që të marrë pjesë në Këshillin Presidencial. Nga viti 1991 deri në vitin 2006 ka qenë deputet i Kuvendit të Shqipërisë për Partinë Socialiste. Me dorëheqjen nga posti i Kryetarit të Këshillit Drejtues të Radiotelevizionit Publik Shqiptar, u largua nga politika aktive. Kiço Blushi ishte Kryetar i Bordit Drejtues të Qëndrës Kombëtare të Kulturës. U nda nga jeta më 8 shkurt 2019.

Më 23 gusht të vitit 1998, gjatë luftimeve të forcave të UÇK-së në Bllacë të Therandës ka rënë dëshmorë: Bislim Zekolli. Po më 23 gusht 1998 ka rënë dëshmore Ganimete Gjylani, luftëtare e UÇK-së nga Baica e Elshanit.



Më 24 gusht të vitit 1913 doli numri i parë i gazetës: “Përlindja e Shqipërisë”, gazetë e cila mbështeti Qeverinë e Vlorës të udhëhequr nga Ismail Qemali. Ajo bënte thirrje për bashkimin e tokave shqiptare në një shtet të vetëm.

Më 24 gusht të vitit 1934, u lind Engjëll Berisha. Në vitet 1954-1955 mbaroi Shkollën e Lartë në Degën e Teorisë dhe të Pedagogjisë Muzikore në Akademinë e Muzikës të Beogradit dhe pas diplomimit, në vitin 1958 kthehet në Prizren, ku deri në vitin 1968 në Shkollën e Mesme të Muzikës punon pedagog i lëndëve teorike dhe praktike – harmoni, histori e muzikës, lexim i partiturave vokale dhe njohja e instrumenteve. Për mungesë të kuadrit të lartë profesional muzikor, angazhohet të mbajë mësim nga lënda e edukatës dhe e kulturës muzikore edhe në Shkollën Normale dhe në Gjimnazin e Prizrenit, ndërsa në vitin 1968 zgjidhet profesor i lëndës Histori e Muzikës në Shkollën e Lartë Pedagogjike të Prishtinës, në kuadër të së cilës funksiononte edhe Dega e Muzikës. Vdiq më 15 shtator të vitit 2010.

Më 24 gusht të vitit 1998, në luftimet që u zhvilluan në vendin e quajtur “Bajraku i Luzhnicës”, në Rrafshnaltën e Drenicës, në luftë kundër forcave serbe kanë rënë dëshmorët: Gani Kastrati, Afrim Buqaj dhe Nuhi Mazreku. Po më 24 gusht 1998 në Zonën e Pashtrikut, në malet e Rancës e Graiçevcit kanë rënë edhe dëshmorët: Esat Qarri, Mehmet Lumi dhe Safet Kica.


Më 25 gusht të vitit 1942, doli numri i parë i gazetës “Zëri i Popullit” më vonë organ i Partisë Komuniste dhe i Partisë së Punës së Shqipërisë.


Më 25 gusht të vitit 1998, në vendin e quajtur Bajrak, në fshatin Luzhnicë, në luftime kundër forcave serbe, në përpjekje për t’ i tërhequr trupat e dëshmorëve të rënë një ditë më parë, ka rënë komandanti i Brigadës 121 i Zonës Operative të Pashtrikut, Ismet Jashari, i njohur si Komandant Kumanova. Po atë ditë në të njëjtin vend ka rënë duke luftuar kundër forcave serbe edhe luftëtari i UÇK-së, Habib Zogaj.

Më 25 gusht të viti 1998 ka rënë trimërisht në Luzhnicë, komandanti, Ismet Jashari. Ai lindi në fshatin Orizare të komunës së Kumanovës, në vitin 1967. Pas epopesë së Prekazit, më 5,6 dhe 7 mars të vitit 1998, Ismet Jashari bën përgatitjet e fundit për të hyrë në Kosovë. Më 11 mars të po atij viti, ai, bashkë me Fehmi Lladrovcin, Xhevë Lladrovcin, Mirush Dakën, Bekim Berishën, Agim Bajramin, Fatmir Limajn, Haxhi Shalën e të tjerë, futet në zonat ku po vepronte Ushtria Çlirimtare e Kosovës dhe arrin në Likoc të Drenicës. Në mars të vitit 1998, Ismet Jashari, së bashku me Fatmir Limajn, Haxhi Shalën, Sadik Shalën e të tjerë, formojnë njësitin ushtarak “Çeliku”, me bazë në Kleçkë. Në prill të vitit 1998, Ismet Jashari ndodhej me detyrë ushtarake në Dukagjin. Me atë rast ai plagoset në të dy këmbët. Më 24 gusht 1998, forcat armike kishin shtuar rrezen e sulmit duke sulmuar me topa të kalibrave të mëdhenj dhe me raketa tokë-tokë. Në mbrëmje, luftëtarët e lirisë kishin depërtuar thellë në pozicionet armike, duke u shkaktuar dëme në njerëz dhe në teknikë lufte, mirëpo, luftëtarët, Gani Kastrati dhe Afrim Buçaj nuk kishin arritur të tërhiqeshin. Në mëngjesin e hershëm të 25 gushtit, Ismet Jashari kishte kundërsulmuar befasishëm, në përpjekje për t’i marrë trupat e ushtarëve të rënë. Pas disa orë luftimesh në një distancë të afërt, në altarin e atdheut, në Luzhnicë, bie në altarin e atdheut bashkë me Nuhi Mazrekun dhe Habib Zogajn.

 

[Lina]

Më 26 gusht të vitit 1928 u krijua “Garda Kombëtare” e cila kishte për qëllim të mbronte personalitet e larta të Mbretërisë së shpallur nga Ahmet Zogu.

Më 26 gusht të vitit 1977 vdiq Zylyftar Veleshnja, atdhetar i shpallur, Heroi i Popullit. U lind më më 15 gusht të vitit 1902 në Veleshnjë të Skraparit. Ishte sekretar i revolucionarit, Riza Cerova. Mori pjesë në Qeverinë Demokratike borgjeze të Fan Nolit në vitin 1924. Gjatë luftës ishte Komandant i Çetës së Skraparit.

Më 26 gusht 1959 vdiq, Tuk Jakova, anëtar i grupit komunist të Zef Malës, njëri nga pjesëtarët kryesorë të komunistëve gjatë Luftës së Dytë Botërore, komisar i Brigadës së Parë Sulmuese. Më pas president i sindikatave, sekretar i Komitetit Qendror të Partisë. Lindi në Shkodër në lagjen Fushë Çelë. Së bashku me Qemal Stafën, Zef Malën dhe Vasil Shanton qenë ndër veprimtarët e Grupit të Shkodrës, i cili u arrestua, gjykua dhe dënua më 1939 dhe u dënua me katër vjet burg. Më 8 nëntor 1941, u zgjodh njëri nga shtatë anëtarët e Komitetit Qendror provizor. Gjatë Luftës Nacionalçlirimtare u caktua komisari Brigadës së parë Sulmuese, i Divizionit të Parë dhe i Komparmatës së Tretë. Pas Çlirimit u caktua president i sindikatave dhe prej andej, aty nga fundi i vitit 1946, e dërgua si të ngarkuar me punë në Federatën Jugosllave. Për shkak të bindjeve politike i hoqën gradat, titullin “Hero i Popullit” dhe e internuan familjarisht. Lindi në Shkodër në lagjen Fushë Çelë. Për qëndrimin dhe pikëpamjet e tij në vitin 1951, Tuk Jakova u përjashtua si anëtar i Byrosë Politike i akuzuar si zbutës i luftës së klasave. Ndërsa në vitin 1955 u përjashtua nga posti i anëtarit të KQ dhe u la për t’u diskutuar qëndrimi si anëtar i partisë. Vdiq në rrethana misterioze.

Më 26 gusht të vitit 1998 në frontet e luftës së UÇK-së kanë rënë dëshmorë: Besnik Krasniqi, Qemajl Rexhaj dhe Skënder Kastrati.

Më 27 gusht të vitit 1910 u lind, Anjezë Gonxhe Bojaxhiu, e njohur më vonë si Nënë Tereza dhe vdiq më 5 shtator 1997 në Kalkuta, (Indi). Ishte humaniste e njohur shqiptare, fituese e çmimit Nobel për Paqen. U lind në Shkup. Një ditë pas lindjes u pagëzua në kishën e Zemrës së Krishtit nga famulltari i atëhershëm Dom Zef Ramaj, ditë të cilën ajo e llogariste si datëlindjen e saj. Gonxhja ishte fëmija i tretë i Kolë Bojaxhiut me origjinë nga Mirdita dhe e Drane Bojaxhiut nga Gjakova. Kola dhe Drania patën 5 fëmijë, dy nga të cilët u vdiqën në fëmijërinë e hershme. Në moshën 18 vjeçare shkoi në Irlandë dhe u bë murgeshë. Në vitin 1948 me miratim të Vatikanit u caktua misionare katolike në Kalkutë të Indisë ku ka qëndruar deri në vdekje, më 5 shtator të vitit 1997, Në dhjetor të vitit 1979 u laurua me çmimin Nobel për paqe. Më 1985 iu dorëzua medalja Presidenciale e Lirisë nga kryetari amerikan, Ronald Regan. Vdiq më 5 shtator të vitit 1997 në Kalkuta, të Indisë.

Më 27 gusht të 1923, një grup prej 27 atdhetarëve shqiptarë janë nisur nga Shëngjini, pastaj me anije kanë zbarkuar për në Itali dhe më pas në Austri. Më vonë, Hasan Prishtina kishte njoftuar Bajram Currin me anë të një telegrami për 20,000 pushkë dhe 12 cisternat e cila u është premtuar që do të realizohen për grupet guerile. Në atë mes ishte edhe Hysni Curri, nipi i Bajram Currit një atdhetar i përkushtuar i Çështjes Kombëtare Hysni Curri ka qenë ushtarak shqiptar dhe anëtar Komitetit për Mbrojtjen Kombëtare të Kosovës. Më 2-3 prill 1910, ai mori pjesë në Dytë të Kongresit të Manastirit, të cilat i rishikuar gjendjen e gjuhës shqipe në shkollat dhe botimet nën sapo imponuar censurës e Rinj Turq të qeverisë. Ishte aktiv gjatë kryengritjeve shqiptare të 1910, 1911dhe 1912 dhe delegat në Kuvendin e Junikut të Maj 1912, ku zyrtari kërkesat listën e shqiptare rebelëve ndaj Otomanëve ishte hartuar. Ai e udhëhoqi ushtrisë shqiptare kundër Osmanëve, më 7 gusht 1912 në Qafë Prush, e cila çoi Shqiptarët të hyjnë në Shkup, qendër e Vilajetit, më 12 gusht 1912. Husni Curri vdiq në Vjenë në vitin 1925

Më 27 gusht të vitit 1998, në fshatin Açarevë të Drenicës ra dëshmor, Ismet Rrahmani

Më 28 gusht 1943, në Lepenicë të Vlorës u vra Shyqri Alimerko, partizan, Hero i Popullit. Shyqyri Alimerko, u lind në vitin 1923. Para se të varej në litar, nga karabinieria fashiste italiane, edhe pse i ri në moshë kishte thënë: “për mua sot është dita më e lumtur, sepse flijohem për popullin tim”.

Më 28 gusht të vitit 1924, i pagëzuar me emrin Prenkë, lindi i biri i Gjergj Tomës dhe Luke Mrisë, i njohur si, At Zef Pëllumbi. Xhaxhai i Prenkës, Pashko Toma, ishte i pari i shtëpisë dhe burrë i shquar në ato male si plak, kuvendar e bukëdhanës. Gjatë fëminisë takoi Gjergj Fishtën dhe Anton Harapin që i kishin ardhur miq te tëbani i tyre ndër bjeshkë. Shtati dhe prania imponuese e të parit dhe çehrja prej asketi e të dytit lanë mbresat të cilat i përcjell te libri autobiografik “Saga” e fëmijnisë. Ishte 22 vjeç, kur më 14 dhjetor 1946 arrestohet dhe dënohet me tre vjet burg. Dënim që vuajti pranë Burgut të Madh të Shkodrës. Me t’u liruar shkon herë në Shkodër e herë në Shëngjin, tek familja e tij. Nga viti 1949–1951 merret me numizmatikë si teknik i Muzeut të Shkodrës. Në vitin 1967 arrestohet dhe për 23 vjet vuan dënimin në burgje dhe kampe të ndryshme. Vdiq më 25 shtator të vitit 2007 në spitalin Gemelli, Romë të Italisë, dhe u varros më 30 shtator të vitit 2007 në Shkodër.

Më 28 gusht të vitit 2015 vdiq, Mark Krasniqi, profesor, gjeograf, shkrimtar. U lindi më 19 tetor të viti 1920 në fshatin Shëngjon-Kokaj afër Pejës. Shkollën fillore e kreu në fshatin e lindjes, kurse më 1941 gjimnazin në Prizren. Prej vitit 1941-1943 ka studiuar letërsinë në Universitetin e Padovës (Itali), ne cilin vend e filloi shkollën qe te bëhet prift, por e ndërpreu. E prej 1946- l950 ka studiuar gjeografinë e etnografinë në Universitetin e Beogradit. Më 1945-1946 ka qenë gazetar-redaktor i gazetës Rilindja në Prizren, bashkë me Esad Mekulin e Omer Çerkezin, kurse prej vitit 1947-l949 ka punuar në Radio-Beograd. Ka diplomuar më 1950 në Beograd, kurse më 1960 ka doktoruar në Universitetin e Lubjanës. Ka botuar më se 20 libra shkencorë, letrarë, publicistikë e tekste shkollore dhe ka përkthyer disa romane e përmbledhje poezish nga serbishtja e sllovenishtja në gjuhën shqipe.

28 gusht të vitit 1998, ra në fushën e nderit, dëshmori i UÇK-së, Nexhmedin Elshani. Po atë ditë, në frontet e ndryshme tëç Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës kanë rënë dëshmor edhe Shaban Salihaj, Arben Salihaj, Milaim Isë Salihaj.

Më 29 gusht të vitit 1911, në kohën e kryengritjeve shqiptare për çlirim nga Turqia, në Shkup, që ishte qendra e Vilajetit të Kosovës filloi botimi i gazetës: “Shkupi”, të cilën e drejtoi shkrimtari dhe publicisti, Jashar Erebara. Gazeta mbrojti luftën e drejtë të shqiptarëve për çlirim dhe bashkim kombëtar. Jashari kishte origjini nga krahina e llapit ndërsa lindi në Dibër në vitin 1873. Ishte i biri i Sadik Erebarës. U shkollua në Shkup dhe në Bukuresht. Ishte pronar i gazetës “Albania” botuar me shkronja cirilike, në Beograd dhe i gazetës “Shkupi” etj. Në janar të vitit 1909 qe nismëtar dhe themelues i “Klubit Shqiptar” të Kumanovës. Ndër veprimtaritë e përmendura të tij ishte edhe hartimi i një abetareje shqipe, me emrin “Abetarja e Kumanovës”. Së bashku me Bajram Currin dhe Hasan Prishtinën themeloi “Komitetin Kombëtar për Mbrojtjen e Kosovës” më 1918. Më 4 shkurt 1924 pas mbajtjes zi për presidentin, Wilson, siç kishte propozuar deputeti Rauf Fico, Erebara u çua të kërkonte të njëjtën gjë për Leninin, pasi kreu i Revolucionit të Tetorit kishte dënuar botërisht copëtimin e Shqipërisë. Ky propozim u prit me tallje nga deputetët e shumicës, duke e përcjellë me ironi. Në këto kushte Avni Rustemi u ngrit në mbrojtje të propozimit. Jashar Erebara ka lënë shkrime të shumta gjuhën turko-osmane, angleze, frënge, arabe, shqipe, serbokroate dhe maqedone. Ky fond është sistematizuar në 4500 faqe dhe i ndarë në 134 dosje. U nda nga jeta më 24 qershor 1953 në Tiranë. U varros varrezat e teqesë bektashiane, në Tiranë.

Më 29 gusht të vitit 1942, në një familje intelektuale, u lind në Durrës, Ferdinand Radi. Ishte nipi i Vinçenc Prenushit nga nëna, dhe i Lazër Radit nga babai. Në vitin 1945, me çlirimin e vendit, familja vendoset në Tiranë. Në vitet e shkollës shquhej për humorin e tij të hollë. Në atë kotë te ai ndikoi njohja me Kujtim Spahivoglin, njohje nga e cila do të kushtëzohej më pas vetë jeta e Ferdinand Radit. Spahivogli u bë shoku dhe miku i tij më i ngushtë, i cili ndikoi drejtpërdrejt në formimin e tij artistik. Në vitin 1965, krahas punës në uzinën “Partizani”, Radi fillon edhe aktivitetin e tij artistik me amatorët e kësaj uzine. Në vitin 1968 mbaron kursin e regjisurës nën drejtimin e pedagogëve të nderuar, Pandi Stillu e Pirro Mani. Krahas aktivitetit të tij me amatorët, Radi punoi me kontratë edhe pranë Teatrit Popullor dhe teatrit të Institutit të Lartë të Arteve. Pjesëmarrje me trupën profesioniste ndikoi edhe në aktivizimin e tij në film. Vdiq në vitin 2004 në Tiranë.

29 gusht të vitit 1998 ka rënë dëshmori i UÇK-së, Nazmi Gashi

Më 30 gusht të vitit 1949 vdiq mësuesja, intelektualja dhe atdhetarja, Sevasti Dako -Qiriazi. Lindi në vitin 1871. Ishte atdhetare dhe nismëtare e organizimit të arsimit shqiptar për femra. Ishte Naim Frashëri ai që i dha mundësi Sevasti Qiriazit të studionte në kolegjin me emër Robert College në Stamboll e të luante një rol aktiv në arsimimin e grave. Ajo qe e para grua shqiptare që studioi në këtë institucion amerikan, të cilin e kreu në qershor 1891. Me t’u kthyer në Shqipëri ajo mori pjesë në ngritjen e shkollës së vashave në Korçë më 1891. Kjo shkollë është edhe fillimi i një shkolle mbi bazën laike. Pas Luftës së Parë Botërore kjo shkollë njihej ende me emrin e familjes Qiriazi. Ajo mori pjesë edhe në Kongresin e Manastirit, ku u mor kryesisht me përgatitjen e teksteve shkollore. Është thënë se Sevasti Qiriazi-Dako ka botuar një gramatikë për shkollat fillore në Manastir në vitin 1912. Ka redaktuar një radhë tekstesh historie. Me të shoqin, gazetarin dhe shkrimtarin Kristo Anastas Dako e me të motrën Parashqevi Qiriazi ajo vajti në Rumani e prej andej emigroi në Shtetet e Bashkuara, ku bashkëpunoi me të përdyjavshmen “Yll’ i mëngjesit”. Motrat Qiriazi ishin mësueset dhe edukatoret e para të shkollës së vashave që u hap më 1891 në Korçë.

Më 30 gusht të vitit 2005, vdiq në Tiranë, profesor, Jakup Halil Mato. U lind më 16 shtator të vitit 1934. Shkollën fillore e mbaroi në Fterrë. Shkollën shtatëvjeçare dhe të mesme i kreu në Gjirokastër dhe më pas bëhet mësues e drejtor shkolle në Kuç të Vlorës. Pas përfundimit të studimeve të larta në Universitetin e Tiranës pranë Fakultetit të Histori-Filologji 1959, punoi në Institutin e Studimeve Pedagogjike. Me pas punoi në Ministrinë e Arsimit dhe të Kulturës në fillim si specialist i letërsisë, dhe pastaj si kryeredaktor i gazetës “Mësuesi” dhe drejtor i arteve 1970. Prof. Dr. Jakup Mato ka kryer detyra që lidheshin me artet. Midis të tjerave ka qenë drejtor i Institutit të Lartë të Arteve Nga 1991 deri 1993 dhe nga 1997 deri 1998 drejtor i Qendrës për Studimin e Arteve të Akademisë së Shkencave. Për shumë vite ka dhënë leksionet e Estetikës në Universitetin e Tiranës dhe në Institutin e Lartë të Arteve. Anëtar i bordit të Enciklopedisë së Artit Shqiptar. Sekretar shkencor i redaksisë së artit dhe kulturës të Fjalorit enciklopedik shqiptar.

Më 30 gusht të vitit 1943 u zhvillua Lufta e Reçit mes forcave fashiste italiane dhe forcave partizanëve të Batalionit “Perlat Rexhepi”. Forcat fashiste kishin pësuar humbje të mëdha.

Më 31 gusht të vitit 2013 u shpall i Lum Vladimir Gjika, meshtar, martir i fesë së krishterë nën regjimin komunist. Ishte rumun, me origjinë shqiptare. Vladimir Gjika u lind në Stamboll në vitin 1873 nga një familje shqiptaro-rumune dhe u kthye nga ortodoksia në katolicizëm. Në vitin 1902, shkoi në Romë, ku studioi për filozofi dhe teologji. Deshi të shugurohej meshtar ose murg, por Papa Piu X e këshilloi t’i kushtohej apostulimit si laik. Pas shumë shërbimesh të çmueshme për Kishën si besimtar laik, u shugurua meshtar në vitin 1923. Nga ky vit, u dërgua nga Selia e Shenjtë në Sidney, Budapest, Dublin, Buenos Aires, ku mori pjesë në kongreset ndërkombëtare.

Më 31 gusht të vitit 1947, pasi ishin dënuar me vdekje pushkatim nga Gjykata e Qarkut në Prishtinë, regjimi titist jugosllav kishte ekzekutuar disa nga krerë kryesorë të Lëvizjes Nacional Demokratike shqiptare. Atë natë, në vendin e quajtur strelishte, vendpushkatimi, te Touk Bahqja, në Prishtinë ishin ekzekutuar Gjon Serreçi kreu ideologjik i NDSH-së, pastaj Ajet Gurguri, Ukë Sadiku dhe Osman Bunjaku. Prej vitit 1945 e deri në vitin 1951, regjimi komunist jugosllav ka pushkatuar me gjyq e pa gjyq disa qindra luftëtarë të NDSH-së, ndërsa janë dënuar 5 deri në 20 vjet burg, më shumë se 5000 mijë shqiptarë.

Më 31 gusht të vitit 2014, vdiq aktorja e mirënjohur shqiptare, Liza Laska. Ajo u lind më 6 shkurt të vitit 1926 në Vlorë. Shkollimin e parë e mori në qytetin e lindjes. E filloi jetën artistike si aktore e Teatrit të Vlorës dhe më pas luajti për herë të parë në filmin “Malet me blerim mbuluar” në 1971 dhe që hapi rrugën e saj për shumë interpretime të tjera në ekran. Ka luajtur në filmat: Të rinjtë, Shtëpia në periferi, 6 dashnorët, Doktor Aleksi Buzeqeshjet e një mbrëmjeje Vdekja e burrit, Kthimi i ushtrisë së vdekur, (1989) Familja ime, Liri a vdekje, Lulekuqet mbi mure, Dimri i fundit, Shtigje lufte, e shumë filma të tjerë. Zakonisht ka luajtur rolet e nënave shqiptare. Për merita në fushën e artit në skenë dhe në ekran, Liza Laska, mban titullin “Artiste e Merituar”. U nda nga jeta në moshën 88 vjeçare, më 31 gusht të viti 2014.

 

[Lina]

Kalendari kombëtar – Shtator​

Më 1 shtator të vitit 1888 lindi në Prishtinë, Ahmet Gashi, gjeograf dhe historian shqiptar, “Mësues i Popullit”, profesor, autor tekstesh shkollore dhe veprimtarish të tjera arsimore e pedagogjike. Mësimet e para i mori në vendlindje në gjuhën turke. Studioi në Universitetin e Stambollit ku u diplomua për histori e gjeografi. Më 1912 së bashku me nxënësit e shkollave të mesme të Kosovës, u përfshi në një lëvizje çlirimtare. Shkoi në Selanik, pastaj në Vlorë për t’u bashkuar me Isa Boletinin dhe shqiptarët e tjerë që kishin vajtur nga Kosova. Ahmet Gashi që në vitin 1908 jepte fshehurazi gjuhën shqipe në shkollat e Prishtinës. Më vonë punoi mësues, në Normalen e Elbasanit, ku më pas u zgjodh edhe drejtor i saj. Më 1933 transferohet në Institutin e Vajzave ” Nëna Mbretëreshë” në Tiranë. Gjatë viteve 1943–1944 qe drejtor i fundit i Gjimnazit “ Sami Frashri” të Prishtinës. Është autor i shumë teksteve mësimore të gjeografisë e të historisë së parë të Shqipërisë, i hartës së Shqipërisë së vërtetë e i një tok hartave të tjera tematike-historike për lëvizjet shqiptare kombëtare. Pushteti komunist i pas Luftës së Dytë Botërore e caktoi mësues në një shkollë shtatëvjeçare. Ishte anëtar nderi i Shoqatës Kombëtare Gjeografike të Amerikës më 1936. Vdiq në Tiranë, në vitin 1977.

Më 1 shtator të vitit 1916, u formua në Shkodër, Komisia letrare. Komisia ishte një këshill i formuar nga intelektualët më në zë të kohës mbi çështjen e gjuhës shqipe, ndër këtë elitë merrnin pjesë edhe albanologë të huaj. Puna përgatitore kishte filluar edhe më parë pasi nuk kërkohej vetëm dëshira e mirë e secilit prej pjesëtarëve të saj, por edhe miratimi i komandës ushtarake austriake. Vendimi për miratimin e Komisisë ishte marrë më 30 qershor të vitit 1916.

Më 1 shtator të vitit 1928 Asambleja Kushtetuese e shpalli Shqipërinë, Mbretëri dhe Ahmet Zogun, mbret të shqiptarëve, ndërkohë që miratoi edhe Statusin e Mbretërisë.

Më 1 shtator të vitit 1998 kanë rënë dëshmorët e UÇK-s, Agim Shala dhe Samidin Emini


Më 2 shtator të vitit 1892 lindi, Llazër Shantoja, klerik, shkrimtar përkthyes. Ishte pjesëtar i një familjeje tradicionalisht të shquar për patriotizëm, intelektualizëm dhe kontribut në fushën e albanologjisë. Nacionalist e demokrat, orator, poet lirik, eseist, përkthyes, i mbiquajtur “famullitari i pianofortit”, Shantoja do kujtohet sidomos si përkthyesi i veprave të mëdha të Gëtes, Shilerit dhe Hajnes. Shkrimet e tij mbetën të shpërndara ndër gazeta e revista, por më vonë u përmblodhën e u botuan në 2005 nën kujdesin e botimeve françeskane në “Vepra, Lazër Shantoja”.

Më 2 shtator të vitit 1957 u themelua Universiteti Shtetëror i Tiranës. Krijimi i universitetit erdhi si rezultat i bashkimit të instituteve si: Instituti Pedagogjik, Instituti Politeknik, Instituti i Larte Ekonomik dhe Instituti i Larte i Mjekësisë duke formuar Universitetin Shtetëror të Tiranës. Në fillim i formuar nga dhjetë fakultete, ky Universitet u nda në vitin 1991 kur fakultetet e inxhinierisë u grupuan në Universitetin Politeknik, duke lënë Universitetin e Tiranës me shtatë fakultete të cilat mbulojnë shkencat humane, ekonomike dhe natyrore. UT është universiteti më i madh dhe më i lartë në Shqipëri. Ai përfshin 6 fakultete, 50 departamente akademike, dhe 41 programe studimi. Shumica e programeve janë të ofruara në Tiranë, disa kampuse më të vogla lidhura me ta janë të vendosura në qytete të tjera të Shqipërisë, duke përfshirë Sarandën në jug dhe Kukësin në veri. Sot, Universiteti i Tiranës është universiteti më i madh publik në vend. Ai është zgjedhja e parë për maturantët e shkollave të mesme. Në Universitetin e Tiranës studiojnë rreth 40 mijë studentë në të tre ciklet e studimit në sistemin me kohë të plotë dhe atë të pjesshme.

Më 2 shtator të vitit 1958 u lind Teodor Keko, shkrimtar shqiptar. U lind në Tiranë. Prindërit e tij ishin regjisorët e kinematografisë Endri dhe Xhanfize Keko. Ndoqi studimet e larta në Universitetin e Tiranës në degën e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe. Në fillimet e tij punoi si gazetar në gazetën letrare “Drita”, dhe në gazetën e përditshme “Koha jonë”, më vonë ka punuar në gazetën “Aleanca” si redaktor. Për një periudhë kohe mbahet mend si pjesëtar i parlamentit shqiptar. Teodor Keko ka filluar publikimet e tij në vitin 1980 dhe është autor i 15 volumeve në: poezi, dramë, novelë si dhe veçanërisht i historive të shkurtra. Vdiq ne selanik ne duart e mikut te tij, Stilian Buxheku. Ai vdiq më 20 gushtit te vitit 2002.


Më 3 shtator të vitit 1878 forcat e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, të udhëhequra nga Sylejman Vokshi, vranë në Gjakovë mareshalin turk, Mehmet Ali Pashë Magjari, në kullat e Abdullah Pashë Drenit. Gjatë përleshjeve disa ditore janë vrarë rreth 400 kryengritës shqiptarë dhe 92 ushtarë të Perandorisë turke. Mareshali turk kishte shkuar në Gjakovë me qëllim për t’ i bindur shqiptarët t’i lëshonin Malit të Zi Plavën Gucinë, Ulqinin e toka të tjera, sipas vendimeve të Konferencës së Berlinit të qershorit të vitit 1878, ku ishte injoruar ekzistenca e Shqipërisë, ndërsa emri i saj ishte cilësuar vetëm si shprehje gjeografike. Turqia, pas humbjes në Plevne në vitin 1877, me qëllim që të ruante territoret e tjera të Perandorisë kishte nënshkruar Traktatin e Berlinit në dëm të tokave shqiptare.

Më 3 shtator 1987 është vrarë Aziz Kelemdi. Ai kishte lindur në fshatin Karaçicë të Drenicës. Ishte vrarë në dalje të Kazermës së Paraçinit, në Serbi më 3 shtator të vitit 1987, pasi paraprakisht dyshohej se kishte vrarë katër ushtarë jugosllavë. Kjo vrasje mbeti enigmatike për faktin se u krijuan dy versione krejtësisht të kundërta. Versioni zyrtar i eprorëve të Armatës së Jugosllave, i politikës zyrtare dhe i komunistëve të Kosovës, deklaronte se i riu Aziz Kemendi ishte i indoktrinuar me nacionalizëm dhe irredentizëm shqiptar dhe kishte vrarë katër ushtarë jugosllavë e pak më vonë e kishte vrarë edhe vetën. Versioni tjetër i përfolur në Kosovë, që i shkonte përshtati politikës durimtare pacifiste, kishte projektuar versionin se Shërbimi Sekret Serb brenda Ushtrisë së Jugosllavisë kishte vrarë vetë katër ushtarët, duke përzgjedhur në mesin e tyre një serb, një kroat një boshnjak dhe një tjetër, me qëllim për të t’ia adresuar ushtarit Aziz Kelmendi, të cilin e kishin zgjedhur se qengj të flijimit. Armata jugosllave asokohe dënoi me burg të rëndë shtatë nga shokët e tij, prej 3 deri në 20 vjet burg, të akuzuar se kishin ditur se Aziz Kelmendi po projektonte vrasjen e ushtarëve. Fushata kundër Aziz Kelmendit, familjes dhe të njohurve të tij ishte fushatë e egër me shpifje, izolim të familjes, madje edhe me shkrime të ulëta e fyese.

Më 3 shtator të vitit 1998 në frontet e luftës së UÇK-së kanë rënë dëshmorët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës: Esat Kastrati, Mazllum Kastrati dhe Xhafer Vehapi.


Më 4 shtator të vitit 1885 lindi, Vinçenc Prenushi, klerik, publicist, poet, mbledhës i folklorit dhe përkthyes. Lindi në një familje modeste, në Lagjen Rus. Prindërit e tij ishin Gjon e Drande Prenushi. Është pagëzuar me emnin Kolë. Mësimet e para i mori në vendlindje dhe i vazhdoi në seminarin e njohur të Troshanit, Më 25 mars 1908, shugurohet meshtar i Urdhrit Françeskan duke marrë dhe emrin Át Vinçenc. Shkollën për teologji e filozofi e kreu në Tirol të Austrisë. U bë njohës i mirë i shumë gjuhëve dhe kulturave evropiane, sidomos asaj gjermane. “Kangët” e Prennushit u bënë themeli mbi të cilin më vonë do të ngrihej vepra monumentale kombëtare; “Visaret e Kombit”. Në vitin 1921, në moshën 36 vjeçare, boton përmbledhjen e njohur poetike: “Gjeth’ e Lule”. Ai ishte penë letrare dhe shkencore ndër fletoret më në zë të klerit, ishte një drejtues i “Hyllit të Dritës”, ”Lajmtari i Zemrës së Krishtit”, “Zani i Shna Ndout” por, ai ishte edhe një ndër thëmeluesit e bashkëpunëtorët e grupit ma me rëndësi të Opozitës Shqiptare, që në vitin 1923–24 formuan edhe fletoren e tyre “Ora e Maleve”. Vdiq në burgun e Durrësit, 19 mars të vitit 1949.

Më 4 shtator të vitit 2010, vdiq shkrimtari shqiptar, Jamarbër Marko. U lind në Tiranë në vitin 1951 në familjen e artistëve Petro e Safo Marko. Përfundoi studimet për gazetari në vitin 1974. Në dhjetor të vitit 1975 u dënua me shtatë vjet burg. E kreu një pjesë të dënimit në burgun e Spaçit të cilin e la me kusht në vitin 1978. Jamarbër Marko është autor i dy botimeve në poezi: „Rastësisht me dashje“, botimi i parë, Tiranë 1995, dhe „Pro Nobis“, Tiranë 2001. Ai vdiq me 4 shtator 2010 dhe la pas shumë dorëshkrime të pabotuara.

Më 4 shtator të vitit 1998 kanë rënë duke luftuar për çlirimin e Kosovës nga robëria serbe Arben Bytyçi dhe Mark Sopjani


Më 5 shtator të vitit 1933, vdiq Milo Duçi, atdhetar i njohur, shkrimtar, dramaturg e publicist. Milo Duçi lindi në vitin 1870 në Korçë. Ishte edhe pjesëmarrës i lëvizjes kombëtare të shqiptarëve të Egjiptit. Ishte ndër organizatorët e shoqërisë “Vëllazëria”, themeloi dhe drejtoi disa organe si: Revistat “Toska” (1901-02), “Besa-Besë” (1904-05), gazetat “Shqipëria” (1907) dhe “Bisedimet” (1925-26). Shkroi artikuj për çështje të gjuhës letrare të përbashkët dhe të zhvillimit të kulturës dhe letërsisë shqiptare si dhe disa pjesë komike (“E Thëna”, “Gjaku” etj.) Boti tregime e poezi të shpërndara në shtypin e kohës.

Më 5 shtator të viti 1963, vdiq në Tiranë, Josif Pashko. U lind në Vodicë të Kolonjës, më 25 maj të viti 1918. Ishte i biri i Pais Vodicës. Kreu Normalen e Elbasanit. Në kujtimet e ish-ministrit Pandi Kristo përmendet si anëtar i bërthamës së Grupit të Korçës në Ersekë në vitet ’30. Më 1938 – 1941 punoi si mësues në Rehovë dhe Starje në krahinën e vendlindjes. U arrestua në gusht të 1941, por u lirua për mungesë provash.
Qe komisar politik i batalionit “Hakmarrja”, më pas zëvendës-komisar i Brigadës së katërt dhe shef politik i Divizionit. Punoi në strukturat e larta të Drejtorisë së Mbrojtjes së Popullit. Më 1950 – 1951 u caktua zëvendësministër i Punëve të Brendshme. Më 1952 – 1953 qe anëtar i Komitetit Qendror të Partisë së Punës. Më 1951 deri më 1952 qe ministër i Kontrollit të Shtetit, më 1952 – 1954 sekretar i Komitetit Qendror të PP-së. Më 1954 – 1956 pati portofolin e ministrit të Ndërtimit dhe Komunikacionit dhe më 1956 atë të ministrit të ndërtimit deri kur vdiq më 1963.

5 shtator të vitit 1998 ka rënë duke luftuar kundër forcave okupatore serbe, luftëtari i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Afrim Bajraktari

 

[Lina]

Më 6 shtator të vitit 1970, Ansambli i Këngëve dhe Valleve Popullore i Shqipërisë mori çmimin, “Gjerdani i Artë” dhe u shpall fitues i vitit 1970, në Festivalin ndërkombëtar të Dizhonit, në Francë.



Më 6 shtator të vitit 2017 ka vdekur profesor doktor, Muhamet Tërnava, historian, i burgosur politik i viteve 80, profesor i anatemuar në kohën e regjimit jugosllav. U lind në vitin 1947 në fshatin Lismir. Ishte djali i mulla Ademit hoxhë i njohur, atdhetar. Muhamet Tërnava ka kryer fakultetin e Historisë, në Prishtinë. Ka magjistruar në Zarë, ndërsa ka doktoruar në Zagreb të Kroacisë, meqë në Prishtinë dhe në Beograd nuk ishte pranuar zbulimi i tij shkencor lidhur me popullsinë shqiptare të Kosovës në shekujt 14-16-të. Ai me punën studimore dhe njohuritë e thella prej shkencëtari arriti t’i thyejë tezat e akademikëve serbë rreth përkatësisë popullsisë së Kosovës gjatë periudhës mesjetare. Vepra shkencore e Profesor Tërnavës “Popullsia e Kosovës gjatë shekujve XIV-XVI” e botuar në Prishtinë në vitin 1996, mbetet bazament i fortë i argumentimit të vazhdimësisë së popullimit të territorit të Kosovës me popullsi shqiptare gjatë gjithë periudhës mesjetare. Në vitin 1981 u burgos për shkak të lidhjeve që kishte mbajtur me Jusuf Gërvallën dhe për shkak të zbulimeve të tij shkencore. Gjatë vuajtjes së dënimit, në Burgun e Prishtinës inspektorët serbë e kishin goditur, me qëllim për ta paaftësuar për jetë. Pas luftës për disa vjet ka ligjëruar historinë e Mesjetës në Fakultetin Filozofik të Universitetit të Prishtinës. Pas lirimit nga burgu në vitin 1983 gjatë tërë jetës pati probleme të rënda shëndetësore.



Më 6 shtator të viti 2012, në Prishtinë, në moshën 87 vjeçare ndërroi jetë veterani i arsimit shqip, Qerim Qerimi nga Presheva. U lind në Preshevë më 1925. Shkollën fillore e kreu në gjuhën serbe, mësimet fetare i vijoi në Medresen e Preshevës. Normalen dhe Akademinë pedagogjike-degën e gjuhës dhe letërsisë shqipe, pa shkëputje nga puna, i kreu në Shkup. Punën edukative-arsimore e filloi në vitin shkollor 1950-1951 në Gerajt. Punoi edhe në Lluçan të Bujanocit, në Norçë, Preshevë dhe në Gjimnazin “Skënderbeu” të Preshevës, ku u vlerësua lartë kontributi i tij edukativo-arsimor. U pensionua më 1986. Në shkollën fillore të Preshevës qe ndihmësdrejtor dhe drejtor shkolle. Ai i takon familjes intelektuale Qerimi nga Presheva.



Më 6 shtator të vitit 1998 kanë rënë heroikisht në luftë kundër forcave serbe, luftëtarët e përkushtuar të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës: Shani Hoti dhe Fehmi Berisha.





Më 7 shtator të vitit 1457 u zhvillua “Beteja e Albulenës”, në afërsi të Laçit. Beteja e Albulenës, u zhvillua prej 2 deri më 7 shtator të 1457 midis forcave shqiptare te drejtuara nga Skënderbeu dhe një force ekspedite te forcave te perandorisë osmane. Ajo ishte një ndër fitoret më të rëndësishme të Skënderbeut kundër osmanëve në fushë të hapur. Ushtria osmane kishte përafërsisht 80.000 ushtarë, edhe pse është vënë në dyshim që të kenë qenë më shumë se 40.000 në fushëbetejë, pasi që mijëra ushtarë kanë qenë të shpërndarë në vise të ndryshme të vendit. Forcat shqiptare që numëronin rreth 20 mijë vetë u përballën me ato osmane në fushën e Ujëbardhës në mes të Krujës dhe Lezhës dhe fituan betejën, e cila shërbeu për konsolidimin dhe përparimin e më tejmë të forcave shqiptare të Skënderbeut



Më 7 shtator të vitit 1819 u lind Françesko Anton Santori. Ai u lind në Piçilia të Kozencës, në Itali. Në moshe të re filloi te merret me mësim për murg. Në moshën 16 vjeçare në vitin 1842 hyri në Manastirin Françeskan. Në vitin 1885 u emërua prift ne famullinë e Shën Mjakut ku edhe vdiq në shtator të vitit 1894. Ndonëse pjesën më të madhe e kaloi si murg, ai mori pjese edhe në Lëvizjen Kombëtare Shqiptare në Shqipëri. Santori është autor i një numër të madh poezish, pjese teatrale, tregime, novela. Shumë komedi të shkruara nga Santori nuk u botuan asnjëherë pasi disa nga ato mbeten edhe të papërfunduara por me dy romane dhe gjashtë novela Santori arriti të bëhej shumë i njohur. Subjektet e novelave janë jo të papritura të jetës së përditshme. Santori përshtati rreth 112 fabula të Ezopit si dhe shkroi rreth 1845 vargje satirike të cilat kanë dalë në dritë në kohët e fundit. Santori është autor edhe i një gramatike të shqipes e shkruar në vargje, gjithashtu është edhe hartuesi i një fjalori të Shqipes.



Më 7 shtator 1910, lindi Aleks Buda. Mësimet e para, i nisi kur ishte 7 vjeç në shkollën fillore të qytetit të lindjes. Pa kryer klasën e dytë i vijoi studimet në Leçe të Italisë. Më 1920 bashkë me dy vëllezërit e tij shkon me studime në Austri. Atje plotësoi filloren dhe kreu më 1929 gjimnazin në Salzburg. Më tej ndoqi studimet në Universitetin e Vienës, në Institutin Ballkanistik, në vitet 1930 – 1935 ku mori mësime nga profesorë të njohur, si Karl Paç, Reiniger dhe Norbert Jokl. Gjatë kësaj periudhe u aktivizua në Shoqëninë e studentëve shqiptarë Albania të Vjenës, së bashku me Lasgush Poradecin, Skënder Luarasin, Eqrem Çabejn, Krist Malokun, Qemal Butkën etj., duke qenë edhe bashkëpunëtor i revistës “Dialëria” të kësaj shoqërie. Në vitin 1938 u kthye në Shqipëri. Punoi së pari, si arsimtar në Gjimnazin e Tiranës. U lidh me lëvizjen Nacional-Çlirimtare dhe më 1944 zgjidhet nënkryetar i Këshillit antifashist të qarkut të Elbasanit. Në vitin 1955 u bë njëri nga organizatorët dhe studiuesit më me përvojë të Institutit të Historisë dhe të Gjuhësisë, i sapokrijuar. Me krijimin e Universitetit të Tiranës më 1957, A. Buda do të ishte një nga themeluesit e katedrës së historisë dhe të kursit të historisë së Shqipërisë në këtë universitet. Aleks Buda vdiq pas një sëmundjeje të rëndë, në Tiranë, më 7 korrik 1993.





Më 8 shtator të vitit 1913 lindi në Selanik, Filip Mazreku. Shkollën fillore dhe gjimnazin i kreu në Shkodër, kurse studimet e larta në Fakultetin e Teologjisë në në Itali në vitin 1934. Më 7 shtator 1928 veshi petkun e Shën Françeskut. Kushtet e para i kreu më 8 shtator 1929, kurse Kushtet e Përjetshme më 8 shtator 1934. Dy vjet më vonë, më 13 shtator 1936, u shugurua meshtar. Gjatë viteve 1937-1946 është profesor i muzikës në liceun “Illyricum”, drejtues i korit dhe profesor i gjuhës italiane. Pas mbylljes së liceut, dërgohet famullitar në Bushnesh të Pukës, pastaj në Iballë e në fund në Bajzë të Shkodrës, ku dhe u arrestua më 1946. Bën 10 vjet burg në Shkodër e Burrel. Mes viteve 1952-1955, është rektor i kishës së Shën Ndout në Tiranë. Nga 1955-a deri më 1961 shërbeu si famullitar në Laç, ndërsa nga viti 1961 deri më 1967 si famullitar në Troshan të Lezhës. Vdiq më 11 nëntor 1975, në Troshan të Lezhës.



Më 8 shtator të vitit 1943 kishte kapitulluar zyrtarisht Italia fashiste, njëra nga tri shtetet e mëdha fashiste të botës pas Gjermanisë dhe Japonisë. Itali më 6 prill të vitit 1939 kishte pushtuar Shqipërinë me ç’ rast edhe kishte filluar lufta e armatosur e forcave shqiptare kundër pushtimit të huaj. Në verë të vitit 1941 forcat italo-shqiptare kishin hyrë në Kosovë dhe në viset shqiptare të okupuara nga Jugosllavia e Greqia dhe për katër vjet, viset shqiptare kihsin qenë në protektoratin italo-gjerman.



Më 8 shtator të vitit 1998 kishte rënë në luftime kundër focave serbe, luftëtari i UÇK-së, Driton Zeneli. Pas ofensivës së gushtit, në fillim të shtatorit të vitit 1998, forcat serboçetnike ndërmorën edhe një tjetër ofensivë të ashpër kundër Shqiponjës. Pas disa ditë luftimesh, të përcjella me një rezistencë e qëndresë heroike të luftëtarëve të lirisë, më 8 shtator të atij viti të zjarrtë për Zonën Operative të Rrafshit të Dukagjinit, në pikën “Shqiponja” të Shqiponjës së Zenelëve, Brahimajve e Hoxhajve, u përjetësua Dritan Zeneli – Fatoni, atëherë kur rezistuan edhe Mustafë Abazi, dëshmor i kombit dhe Sadri Hoxha.





Më 9 shtator të vitit 1945 në rrethinat e Shkodrës dhe të Postribës kishte shpërthyer një kryengritje e forcave nacionaliste shqiptare, kryesisht të Ballit Kombëtar kundër pushtetit komunist, i cili kishte filluar të instalohej në tërë Shqipërinë. Forcat antikomuniste përsuan disfatë në terren dhe u vranë shumë prej tyre. Disa nga ata kishin çarë rrethimin dhe kishin ikur nga vendi. Përpjekjet për rrëzimin e Qeverisë në Shqipëri nuk kishin rreshtu për shumë vjet, por pa asnjë sukses. Në përpjekje të tilla sidomos në vitet 50 dhe 60 janë vrarë qindra shqiptarë, diverzantë të cilin kishin hyrë tinës nga Greqia, Jugosllavia, Italia, e shpeshherë edhe ishin lëshuar nëpër male parashuta të aeroplanëve të shteteve perëndimore.



Më 9 shtator të vitit 1944 kur kishte kapitulluar Bullgaria fashiste, Kosovs në Lindje u shpall zonë e lirë. Aso kohe nënprefekti i Gjilanit Hamit Kroi, me direktivën e Qeverisë së Tiranës ftoi në mbledhje në Gjilan parinë e këtyre viseve që deri atëherë ishin në okupimin bullgar dhe disa kryetarë e sekretarë të komunave tjera të këtij rajoni. Në atë mbledhje ishin të pranishëm: Liman Staneci e Ali Staneci, të dy nga Staneci i Karadakut, Adem Stançiqi nga Stançiqi, prof. Ibrahim Kelemndi nga Presheva, Sylë Hotla nga Hotla e Kumanovës, Fazli Seferi nga Seferi i Karadakut, Hajriz Kajolli nga Gjelekreshta, Xhemë Rexhepi nga Mogilla e Vitisë, Hasan Kabashi nga Begunca, Ramiz Cërnica, kryetar komune në Partesh, Ramiz Begunca nga Begunca, Mustrafë Uka nga Lubishta e të tjerë. Në atë mbledhje u vendos që Muharrem Fejza dhe Ismail Hoxha ta organizojnë pushtetin dhe administratën shqipe në komunë, ndërsa mç rrethin e Kaçanikut, Liman Staneci, Ali Staneci dhe Ibrahim Kelmendi ta organizojnë pushtetin dhe administratën shqipe në Preshevë”. Deri në vitin 1955 zona e Preshevës, Bujanocit dhe e Medvegjës ishte në përbërje të Kosovës.



Më 9 shtator të vitit 1871, në fshatin Bellanicë të Malishevës u lind, mulla Rexhep Ismail Shaqiri. Babai i tij ishte me profesion hoxhë dhe asokohe ishte duke shërbyer në Bellanicë. Nga i mori mësimet e para fetare islame. Haxhi Rexhepi mësoi plotë 17 vite nga mësimdhënës dhe muderrizë të njohur të asaj kohe, por më të njohur ishin: Mulla Vehbiu dhe Murteza efendiu në medresenë “Mahmud Pasha” dhe Abdyl Aziz efendiu në medresenë “Mehmed Pasha”, ku edhe nga ata do të merr ixhazetnamen, një titull lart dhe licencë për të qenë mësimdhënës i shkencave islame. Vdiq në vitin 1956, në moshën 85 vjeçare.





Më 10 shtator të vitit 1988 vdiq aktori i njohur, Avni Resuli. Lindi në vitin 1926 në Durrës. Pas një përvoje si amator në disa shfaqje, në janar të 1948 fillon punë pranë Teatrit Popullor si aktor. Roli i tij i parë ishte në pjesën “Për ata që janë në det” premiera e së cilës u shfaq në 12 qershor të vitit 1948. Në jetën e tij të gjatë skenike Avni Resuli që nga 1948 e deri sa u shkëput prej saj në 1988, plot 40 vjet, ai interpretoi dhjetëra role, mbi 100 si në pjesët kombëtare, ashtu edhe në ato të huaja. Nga viti 1967 deri në 1974 ai punoi si inspektor skene, por që nuk u shkëput nga interpretimi në skenë. Në filmin artistik Avni Resuli ka dhënë një kontribut modest. Që nga viti 1980 – 81 Avni Resuli iu përkushtua më shumë punës si asistent regjisor, derisa doli në pension.



Më 10 shtator 1934, lindi Ndue Shyti, instrumentist i njohur shqiptar. Qysh fëmijë ekzekutonte me çifteli në vendlindjen e tij në Gojan, buzë Fanit të Madh. Ka qenë jo vetëm instrumentisti numër një i çiftelisë, kësaj vegle magjike, në krejt botën shqiptare, por dhe krijuesi i një orkestrine me 100 instrumentistë popullorë në ansamblin “Puka”.

Ishte i nderuar me titullin “Artisti i Popullit” dhe “Nderi i Kombit”. Kishte punura mbi 60 vjet në Radio dhe Televizion me pjesët e tij instrumentale. Vdiq më 20 prill të vitit 2017



Më 10 shtator të vitit 1970 u lind, Hasan Dema. Familja e dëshmorit të kombit ishte përparimtare. Shkollën fillore e kreu në Pollatë, ndërsa të mesmen, gjimnazin e përgjithshëm në Besianë dhe gjithherë i shkëlqyeshëm me sukses. Në vitet 1988-1989 u gjend në shërbimin ushtarak, në kohën e fillimit të luftës serbo-kroate. Pa hamendje kaloi në krahun e kroatëve. Kushtrimi i vendlindjes për liri edhe Hasanin e mobilizoi në radhët e luftëtarëve të lirisë. Që nga nëntori i vitit 1998, hyri në njësitin e Faik Durmishit në fshatin Fierishtë. Mori pjesë në betejën e Tashefcit , në vendin e quajtur “Te Potokët”, luftime të cilat u zhvillaun nga 24-26 mars 1999. Po ashtu mori pjesë në luftën e prillit e cila u zhvillua nga 25-28 prill 1999 ku u zhvilluan luftime të rrepta dhe më 28 prill 1999 dhe në betejat tjera deri në rënien e tij heroike . Beteja vazhdoi edhe më 28 maj 1999 ku gjatë luftimeve në Pollatë mes njësiteve të UÇK-së dhe forcave serbe në vendin e quajtur “Qarrat e Pollatës” bie dëshmor Hasan Dema dhe Behram Behrami, ndësa plagosën disa luftëtarë të tjerë.



Më 10 shtator të vitit 1998, në luftime përballë forcave ushtarake e policore serbe ka rënë dëshmor, luftëtari i lirisë, Përparim Krasniqi.

 

[Lina]

Më 11 shtator të vitit 2005, vdiq shkrimtari, Rifat Kukaj. U lind më 25 tetor të vitit 1939, në fshatin Tërstenik të Drenicës. Ka kryer mësimet e mesme në shkollën Normale të Prishtinës. Rifat Kukaj është prozator, poet, dramaturg, përkthyes dhe skenarist i letërsisë për fëmijë dhe të rritur. Shkrimtari Kukaj po ashtu ka udhëhequr programet për fëmijë të Radio Prishtinës dhe ka redaktuar librat për fëmijë të Shtëpisë Botuese “Rilindja”. Përktheu letërsi për fëmijë nga autor slloven, kroat, serb, e hungarez por edhe botoi shkrime vetanake në shumë nga këto gjuhë. Emrin e tij e mbajnë rreth 100 vëllime librash dhe 30 radio-drama. Kontribuoi në afirmimin e krijimtarisë letrare sidomos asaj për fëmijë në rrjedhat ndërkombëtare dhe se ndihmoi autorë të shumtë të rinj.



Më 11 shtator të vitit 1997, aktorit të njohur shqiptar, Mirush Kabashi iu dha çmimi “Sfinksi i Artë” në Festivalin Ndërkombëtar të Teatrove në Kajro të Egjiptit.



Më 11 shtator të vitit 1998 ka rënë luftëtari i lirisë, Mirush Dakaj, i cili kishte luftuar edhe në frontet e luftës në Kroaci dhe në Bosnje e Hercegocinë kundër forcave serbe të regjimit të Milosheviqit. Mirush Dakaj ishte njëri ndër luftëtarët dhe komandantët më emblematikë të luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. U lind në fshatin Caravik të Klinës, më 1 janar të vitit 1962. Mësimet e para i kreu në shkollën fillore të fshatit Kijevë, ku shquhet në mësime. Shkollën e mesme e filloi në Klinë, ndërsa e kreu në Drenas. Më 11 shtator të vitit 1998, derisa pikat luftarake të UÇK-së ishin duke rezistuar nga një ofensive e forcave serbe që vinte nga Rezalla, duke kaluar nëpër fshatin Golluboc, në krye të detyrës bie dëshmor, Mirush Daka.



Më 11 shtator të vitit 200i me rastin e sulmit mbi Kullat Binjake ku u vranë mijëra amerikanë janë vrarë edhe tre shqiptarë: Rrok Camaj, Mon Gjonbalaj dhe Simon Dedvukaj, që punonin në Qendrën Tregtare Botërore, të njohur në gjuhën popullore si “Kullat Binjake”. Ata humbën jetën në sulmin terrorist dhe përkujtohen çdo vit bashkë me viktimat e tjera të asaj tragjedie.



Më 11 shtator të vitit 1998 kanë rënë dëshmorët e UÇK-së: Sadri Vishaj dhe Xhevat Sejfijaj.





Më 12 shtator të vitit 1882 lindi Qazim Kokoshi, atdhetar i njohur antizogist e më vonë edhe antifashist. U lind në Vlorë ku dhe mbaroi mësimet e para. Më vonë ndoqi gjimnazin e njohur “Zosimea” në Janinë. Ishte delegat i Vlorës në Kuvendin e Greçës në vitin 1911. Mori pjesë në luftën partizane. Vdiq në vitin 1947.



Më 12 shtator te vitit 1949 vdiq në burgun e Lezhës, Dom Kolë Jak Bushati. Lindi në Shkodës më 8 gusht të vitit 1890. Mësimet e para i mori në shkollën françeskane, kurse të mesmet në Seminarin Papnor të Shkodrës. U shugurua meshtar më 30 maj 1915 në Kishën e Seminarit. Për 26 vjet shërbeu si meshtar në Abacinë e Mirditës. Më 1946 u transferua në Kallmet të Zadrimës. U arrestua nga komunistet në prill të vitit 1949, me akuzën se «Në kishën e tij është organizuar mbledhja e organizatorëve të revoltës së Kallmetit, me synim rrëzimin e Pushtetit Popullor». Pas shumë torturash, vdiq në hetuesinë e Lezhës, më 12 shtator 1949, para se të dilte në gjyq.



Më 12 shtator 2004 vdiq Ramadan Shala, veprimtar, bashkëveprimtar i Adem Demaçit.

U lind më 17 janar 1934 në Pejë. Veprimtaria atdhetare e Ramadan Shalës zë fill qysh në fillmvitet ’60-ta. Në vitin 1963-1964, së bashku me Adem Demaçin themelon LRBSH-në, ku bashkohen disa grupe ilegale në një organizatë. Mirëpo, për shkak të veprimtarisë së tij patriotike, Ramadan Shala burgoset më 1964 dhe dënohet me 14 vjet burg. Për herë të tretë burgoset më 1986 dhe dënohet me 6 vjet burg. Është edhe pjesëmarrës në formimin e LPK-së. Nga regjimi i atëhershëm është izoluar në periudha të ndryshme, kohë pas kohe. Në vitin 1999 Ramadan Shala lajmërohet vullnetar për të shkuar në Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës.





13 Shtator 1968 – Kuvendi popullor i Shqipërisë denoncoi njëzëri Traktatin e Varshaves, sepse me intervenimin në disa vende të bllokut socialist kishte ndryshuar karakteri dhe qellimi i tij. Nga nje traktat per mbrojtjen e lirise dhe te pavaresise se shteteve socialiste, per mbrojtjen e popujve dhe te paqes, ai u shnderrua ne nje traktat per skllaverine e vendeve pjesmarrese ne te ddhe ne mjet te politikes imperialiste te rrezikshme sovjetike kunder popujve dhe sigurimit nderkombetar.



Më 13 shtator të vitit 1907 lindi, Dhimiter Pasko, i njohur si Mitrush Kuteli. Ai ka qenë shkrimtar, përkthyes dhe ekonomist shqiptar. Leximet e tij të para lidhen me emrin e Naimit, Çajupit, Spiro Dines, Gramenos, Lumo Skëndos, më vonë edhe të Fan Nolit. Shkollën fillore e kreu në Pogradec, më 1919. Pasi priti dy vjet t’i plotësoheshin kushtet ekonomike të familjes, më 1921 Kuteli shkoi në Selanik, ku i ati kish mundur t’i siguronte një bursë për në Shkollën Tregtare Rumune. Kishte prirje për letërsi e dëshirë për mjekësi, por mundësitë iu krijuan në degën ekonomike. Më 1926, 19 vjeçari Kuteli ishte një nga themeluesit dhe drejtuesit e Shoqërisë së nxënësve shqiptarë të Selanikut ku merrnin pjesë të rinj nga të gjitha shkollat e qytetit. Shoqëria u quajt “Kostandin Kristoforidhi”, siç propozoi Dhimitri. Kuteli shkoi në Bukuresht në vitin 1928 dhe filloi studimet në Akademinë e Shkencave të Larta Ekonomike, duke punuar njëkohësisht si llogaritar. Në vitet 1928-1933 drejtoi gazetën “Shqipëria e Re” në Kostancë, në faqet e së cilës hapi më 1929 rubrikën “Shënime Letrare”. U diplomua më 1931 dhe në shkurt 1934 mori doktoratën në shkencat bankare dhe monetare. Disa nga veprat e Mitrush Kutelit, janë Rrjedhin lumenjtë, Vjeshta e Xheladin Beut, Net Shqipëtare, Pylli i gështenjave, Ago Jakupi, e të tjera rrëfime, poema Kosova e të tjera. Mitrush Kuteli ka qenë edhe përkthyes nga shumë gjuhë të botës.



Më 13 shtator të vitit 2010, vdiq aktori i madh shqipar, Llazi Sërbo. Lindi më 9 mars të vitit 1945. Pasi diplomohet për aktor nga Instituti i Lartë i Arteve (sot Akademia e Arteve) fillon punën si aktor profesionist në teatrin “Andon Zako Çajupi” në Korçë. Për meritat e tij artistike Llazi Sërbo është nderuar me titullin i lartë “Artist i Popullit”. Ka luajtur shumë role në film dhe teatër.



Më 13 shtator të vitit 1998 ka rënë në luftë kundër forvace serbe, Skënder Salihaj nga fshati Mollapolc i Shtimes. Ishte dëshmori i parë i kësaj treve i rënë në luftën e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.





Më 14 shtator të vitit 1916 lindi, Adem Hasan Selimi, i njohur si Adem Gllavica. Ai ishte djali i vetëm i babë Hasanit dhe i nënë Fatimesë. Shkollën fillore ai e kreu në fshatin Llugaxhi ndërsa të mesmen në Shkup, në “Medresenë e Madhe”. Studimet e larta i vijoi në Zagreb, në Fakultetin e Agronomisë, ku u diplomua ua në vitin 1943. Gjatë periudhës 1941 – 1944 ai shërbeu disa muaj si nënprefekt në Ferizaj, pastaj si mësimdhënës në “Normalen “ e Prishtinës, si drejtor i “Fermës Bujqësore “ në Fushë – Kosovë, si Inspektor për Bujqësinë në Komunën e Prishtinës. Në verë të vitit 1944, Ademi u martua me mësuesen Vezire Gjeraku, nga Sllatina e Prishtinës. Pas hyrjes së forcave komuniste jugosllave në Prishtinë, Ademi e vijoi luftën e rezistencës në mal, së bashku me mijëra bashkëluftëtarë të tjerë, deri në vjeshtë 1945. Në këtë kohë u mor vendimi për ta lëshuar Kosovën dhe për ta dalë, me luftë, në Greqi, ku atë dhe intelektualë të tjerë si Ibrahim Kelmendi, Luan Gashi etj, i mbajtën në kampet politike deri në qershor 1951. Pastaj Ademi kaloi në Gjermaninë Perëndimore, për dy vjet. Në pamundësi për t’u ribashkuar me bashkëshorten, ai mori udhën e mërgimit në Australi, ku krijoi një familje të re. Vdiq më 4 shkurt të viti 2001.



Më 14 shtator të vitit 1921 lindi, Ndreko Rino, veprimtar partizan, gazetar, shkrimtar, “Heroi i Popullit”. U lind në Libohovë, një familje të njohur atdhetare. Ka marrë pjesë në luftën Antifashiste Nacional Çlirimtare. Ishte komandant i parë i njësitit gueril të Libohovës. Pas luftës e kreu Akademinë ushtarake në Moskë.



Më 14 shtator të vitit 1998 ka rënë dëshmori i UÇK-së, Asllan Kleçka. U lind në Krushë të vogël më 24 maj të vitit 1947. Nëna e tij Qelebia kishte vetëm Asllanin dhe Saninë, por edhe pa Sanijen mbeti shumë herët. Pasi e mbaroi shkollën fillore. Në fshatin Drenaj të Zatriqit shtegton për t’u bashkuar me të bijtë: Luanin dhe Destanin të cilët veç ishin sistemuar në pikat “Vlora 1-2” në Drenaj e Zatriq në radhët e UÇK-së. Asllani udhëton së bashku me Ismet Tarën -Hoxhën e Rahavecit dhe kështu kyçet në radhët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës në Shtabin Operativ Lokal të fshatit Drenaj të Zatriqit prej nga evoluon Brigda 124 e Zonës Operative të Pashtrikut. Asllani ishte luftëtar në radhët e Xhemë Gashit, Mahir Hasanit, Selim Krasniqit, Gani Paçarizit, Xhelal Hajdës dhe Selajdin Mullabzit. Vritet në mënyrë shumë tinëzare më 14 shtator të vitit 1998 në kodrinat e “Mellave” të Nagacit, jo larg Celinës, Nagacit, Hoçës së Vogël, Brestosit dhe Rahavecit.





Më 15 shtator të vitit 1920 lindi, Hekuran Pobrati, luftëtar partizan, “Hero i Popullit”. Ka marrë pjesë në LNAÇ, ndërsa pas luftës ishte i angazhuar në kapjen dhe likuidimin e diversantëve që shkonin në Shqipëri nga Greqia, Jugosllave e Italia.



Më 15 shtator të viti 1940 lindi aktori i njohur shqiptar, Reshat Arbana. U lind në Tiranë në një familje qytetare tiranase. Ai është aktor teatri dhe filmi dhe njëri ndër aktorët më popullorë të kinemasë shqiptare, me mbi 35 role, duke filluar që nga viti 1963.

Pasi kreu studimet në shkollën e lartë për aktorë “Aleksandër Moisiu”, pranë Teatrit Kombëtaë në Tiranë, më 1968, filloi punë në Radio Tirana. Nga viti 1977 e deri sa doli në pension ishte aktor i Teatrit Kombëtar të Tiranës. Ndër rolet më të spikatura në film Samiu tek “Fije që priten” 1976, Prefekti tek “Gjeneral gramafoni” 1978, Bimbashi tek “Liri a vdekje” 1979, Isa Boletini tek “Nëntori i dytë” 1982, Ahmeti tek “Dora e ngrohtë” 1983, Adnani tek “Hije që mbeten pas” 1985, Aliu tek “Binarët” 1987, Emili tek “Rikonstruksioni” 1988, Kukë Memini tek “Balada e Kurbinit” 1990. Për rolet e Dajlan Beut tek “Kush vdes në këmbë” 1984 dhe Kryetarit të Këshillit tek “Kur hapen dyert e jetës” 1986 ka fituar Medalionin e Festivalit të Filmit më 1985 e 1987. Në maj të viti 2004 u rikthye në skenën e Teatrit Kombëtar me rolin e protagonistit në dramën, “Streha e të harruarve”. Është i njohur për personalitetin e jashtëzakonshëm dhe erudit, cilësinë artistike dhe frymëzimin me të cilin ka interpretuar role, histori, ngjarje, duke i pasuruar me humanizmin dhe kulturën që e karakterizon përherë.



Më 15 shtator të vitit 1943, u lind Kristo Pano është mjek i njohur shqiptar. Mbaroi studimet e larta në fakultetin e mjekësisë, ku u specializua në fushën e sëmundjeve infektive, në vitin 1975. Në shkurt të vitit 1991, Kristo Pano emërohet dekan i Fakultetit të mjekësisë dhe në prill të vitit 1993 do të mbajë postin e Ministrit të Shëndetësisë në qeverinë e Stabilitetit. Në vitin 2002 u zgjodh si dekan i fakultetit ku ishte angazhuar. Që prej 22 vjetësh profesor Pano ka qenë shef i departamentit të sëmundjeve infektive në Qendrën Spitalore Universitare Nënë Tereza. Ai është autor i shumë teksteve dhe botimeve të tjera në fushën e sëmundjeve virale, duke lënë kështu gjurmë në literaturën mjekësore shqiptare. U nda nga jeta më 25 tetor 2007.



Gjatë betejës së Kaqanollit në Zonën Operative Llapit, më 15, 16 dhe 17 shtator të vitit 1998 kanë rënë shtatë dëshmorë: Bekim Maliqi, Bekim Lushaku, Habib Zeka, Nazmi Zhegrova, Fadil Sejdiu, Islam Rekaliu dhe Selim Rekaliu, si dhe u plagosën disa luftëtarë tjerë.

 

[Lina]

Më 16 shtator të vitit 307 të epokës sonë ka vdekur perandori romak me origjinë Ilire, Flavius Valerius Severus.



Më 16 shtator të vitit 1588 vdiq në Stamboll, Mimar Sinani, i njohur si Arkitekt Sinani. Lindi më 29 maj të vitit 1489 në afersi të Kajserit Si i ri, Sinani ishte rradhitur ne repartet e Jenicereve të Sulltanit. Gjate fushatave ne rajone te ndryshme si ushtar i Sulltan Sulejmanit ai u njoh me arkitekturen ne vende te ndryshme duke filluar nga Egjipti,Persia,Siria etj. Karriera e tij si arkitekt është e njohur pas ndërtimit të ures mbi Lumin Prut, në Moldavi. Këtë ure, Sinani e projektoi dhe ndertoi brenda 13 ditëve qe ti shërbente Ushtrisë së Sulltan Sulejmanit, i cili po merrte pjesë në fushatën e Kara Budanit. Sulltan Sulejmani e mbante Sinanin afër dhe me urdher të tij më vone punoi si kryeartitekt i perandorisë. Evropianët e krishterë, Sinanin e krahasonin me Mikelanxhelon dhe e thërrisnin “Mikelanxheloja i Orientit”. Mimar Sinani ka projektuar e ndërtuar 92 xhami, 52 mesxhide, 55 medrese, 20 tyrbe , 17 imarete streha të varfërish, 13 spitale, 6 rrugë uji , 10 ura, 20 kervansaraje(hotele), 36 saraja , 8 podrume ve 48 de hamame dhe gjithsej bëjnë 384 vepra. Ne Shqiperine Otomane te asj perudhe Arkitekt Sinani ka vene vulen e tij ne xhamine Muradie ne Vlorë dhe në xhamine e Plumbit ne Shkodër .



Më 16 shtator të vitit 1942 u mbajt Konferenca e Pezës, e cila pati për qëllim organizimin e forcave të ndryshme politike në një luftë të përbashkët kundër Italisë fashiste. Kë vonë ky organizim mori emrin Fronti Nacional-Çlirimtar, Konferenca e Pezës u mbajt në Pezë, një fshat pak kilometra distant nga Tirana. Protagonistë të këtij kuvendi ishin 20 delegatë përfaqësues të krahinave, dhe besimeve të ndryshme fetare, klasa dhe shtresa me bindje politike nga më të ndryshmet. Pjesëmarrësit vinin nga rryma të ndryshme politike. Ndërmjet tyre ishin Abaz Kupi, Aziz Çami, Halim Begeja, Haxhi Lleshi, Ismail Petrela, Mustafa Xhani, Myslim Peza, Ndoc Çoba, Ramazan Jarani, Skënder Jegeni dhe Skënder Muço. Nga PKSH morën pjesë Ymer Dishnica, Mustafa Gjinishi, Koço Tashko, Enver Hoxha, Nako Spiru dhe Nexhmije Xhuglini (më vonë Hoxha). Kryetar i konferencës u zgjodh Ndoc Çoba dhe sekretar, Mustafa Gjinishi.



Më 16 shtator të vitit 1905, lindi Agustin Ashiku. Mësimet e para dhe të mesme i kreu në shkollën françeskane në Shkodër, kurse të lartat në Milano e Sergjeno të Italisë. U shugurua prift më 12 korrik 1931. Pas kthimit në atdhe, u emërua profesor në Liceun «Illyricum». Më 1932 u kthye në Itali, në Firence, ku kreu studimet për literaturë klasike. Në vitin 1940 u zgjodh drejtor i Shoqërisë Antoniane, kurse një vit më vonë drejtor i Liceut «Illyricum», detyrë të cilën e ushtroi deri në vitin 1944. U arrestua më 2 janar 1948 dhe u akuzua «se ka marrë pjesë në pritjen e Italisë Fashiste, se ka propaganduar me të rinjtë etj. Më 4 janar 1948, Këshilli i Gjykatës Ushtarake të Shkodrës e dënoi me «5 vjet privim lirie. Më 21 qershor 1952 u zgjodh definitor i Provincës Françeskane Shqiptare, post në të cilin qëndroi deri më 20 qershor 1955, kur u bënë zgjedhjet e reja të Provincës. Tre vjet më vonë, më 21 qershor 1958, u zgjodh Provincial i Françeskanëve. U rizgjodh në të njëjtin post më 22 qershor 1961. Me mbylljen e Kuvendit, u strehua tek të kushërinjtë, ku jetoi deri sa vdiq, më 16 shtator të vitit 1986. U varros në Stom Golem.





Më 17 shtator të vitit 1825, lindi në Shkodër, Pashko Vasa, i njohur si Vaso Pashë Shkodrani. Vdiq në Bejrut, 29 qershor 1892. Ka qenë atdhetar, diplomat, poet, romansieri i parë shqiptar, nëpunës i konsullatës britanike në Shkodër, oficer kalorësie në Bolonjë, revolucionar i Rilindjes italiane nëpunës i Perandorisë Osmane dhe veprimtar i Rilindjes Kombëtare Shqiptare. Më 1847 vajti në Itali, ku ziente lufta kryengritëse për liri. Ai mori pjesë gjallërisht në radhët e forcave kryengritëse italiane. Në Bolonjë u caktua si oficer i Rojës Qytetare. Ishte frymëzuar nga atdhetarët e shquar italianë, si Mazzini, Garibaldi, Gjoberti. Në Itali, në vitin 1850 botoi librin Burgimi im. Pashko Vasa është autor i poezisë programatike të Rilindjes Kombëtare. «Moj Shqypni, e mjera Shqypni!», e cila në vitin 1879 u botua si fletë fluturuese. Me dashurinë e flaktë për atdheun që dergjej nën thundrën e të huajit, me notën e dhimbjes për të, me grishjen drejtuar bashkatdhetarëve për të kapërcyer dasitë fetare dhe për t’u bashkuar në emër të çlirimit të vendit, vjersha luajti rol për zgjimin kombëtar të shqiptarëve. Vepër tjetër e Pashko Vasës në lëmin e letërsisë është «Bardha e Temalit”, një nga romanet e para në letërsinë shqiptare. Botoi edhe një përmbledhje me vjersha italisht. Që nga viti 1883 e derisa vdiq Pashko Vasa shërbeu si Guvernator i Përgjithshëm i Libanit, ku edhe vdiq. Më 1978, me rastin e një qind vjetorit të Lidhjes së Prizrenit, eshtrat e tij atdhesohen dhe vendosen të prehen në varrezat e dëshmorëve të Shkodrës.



Më 17 shtator të vitit 1942 u vra Mine Peza, Heroinë e Popullit. U Lind në Tiranë, në vitin 1875. Mori pjesë aktive në Demonstratat e Grave para dyerve të Burgut të Tiranës. U godit me armë zjarri dhe më pas vdiq. Ajo ishte dëshmorja e parë e Luftës Antifashiste Nacional=ë në rrethin e Tiranës. Peza në krye me atdhetarin dhe legjendarin e luftës Antifashiste Myslim Peza ishte bërë baza e parë e luftës Antifashiste në Shqipëri dhe në Evropën e asaj kohe. Gjatë luftës, Peza 3 herë radhazi, ishte sulmuar nga forcat fashiste. Ajo i dha atdheut 327 dëshmorë, prej tyre 24 ishin gra dhe vajza me në krye nënën heroinë Mine Peza, pionieri 15 -vjeçar “Heroi i Popullit” Met Hasa, Hasan Çoku, Kajo Karafili, Mihal Duri dhe Maliq Muça e shumë te tjere. Mbi bazën e këtij heroizmi masiv të popullit të trevës së Pezës, me urdhër të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë NAÇl në Pezë u krijua Brigada 22 më 18 shtator 1944. Më 4 batalione të grupit partizan të Pezës, i cili luftoi nga Peza deri në Vishegrad të Bosnjes duke bërë një rrugë prej 3500 km me temperaturë minus 25 gradë 2 metra dëborë, sidomos në Malin e Zi deri në Vishegrad.



Më 17 Shtator të vitit 1946 ka vdekur, Jup Kazazi nëpunës, ministër në qeverinë e Mustafa Krujës, udhëheqës ushtarak i Ballit Kombëtar dhe organizator i Luftës së Reçit. Lindi në Shkodër më 1905, i biri i Muharrem agë Kazazit dhe Hamide Shuti Koplikut. Familja Kazazi që në Shkodër u vendos me ardhjen e Hamz agë Kazazit gjysmën e parë të vitit 1800, sipas gojëdhënës janë nga fshati Beltojë pranë qytetit me origjinë Kastrati i Malësisë së Madhe. Me bëmat e Hamz Kazazit gjatë revoltave të Tanzimatit zuri një vend të nderuar mes qytetarisë shkodrane. Shkollimi fillor dhe atë të mesëm e kryen në vendlindje, të mesmin pranë Gjimnazit të Shkodrës. I pezmatuar nga politikat anti-shqiptare të Monarkisë Serbo-Kroato-Sllovene, pas 1929-Jugosllave del hapur kundër regjimit. Dëbohet nga Jugosllavia, vijon studimet në Torino të Italisë. Me hyrjen e italianëve në Shqipëri, anëtarësohet me Ballin Kombëtar. Organizon Luftën e Reçit në Malësinë e Madhe në gusht të 1943 bashkë me të vëllanë, major Zenel Kazazin. I rrethuar nga komunistët, pas kryengritjes së parë antikomuniste të Postribës, Jup Kazazi vret veten më 17 shtator 1946.



Më 17 shtator të vitit 1998, gjatë kohës së luftës së Ushtrisë Çlirimtare kundër forcave ushtarake e policore serbe ka rënë në ballë të luftimeve dëshmori i UÇK-së, Musa Begu





Me 18 shtator të vitit 324, në betejën e Krysopolisit, Perandori me origjinë ilire dardane, Konstandini i Madh ia dha goditjen përfundimtare Licinit dhe u bë perandori i vetëm i Perandorisë më të madhe në botë. Atëherë, qetësisht dhe i pa penguar nga askush tjetër, filloi të merrej me organizimin dhe forcimin e Perandorisë, duke ndërmarrë refoma të shumta administrative, monetare etj. Për të definuar organizimin, funksionimin dhe dogmat e krishterimit, në vitin 325 ai thirri Koncilin e Nikesë, ku luajti një rol të rëndësishëm në vendimet që u morën aty. Por, vetëm disa vite më vonë, ai do bënte veprimin e tij të dytë që përbënte një ngjarje të rëndësishme botërore. Me 11 maj te vitit 330 ai themeloi qytetin e Konstadinopojës. Stambolli i sotëm, që u bë qendra kryesore e Perandorisë Romake.



Më 18 shtator të vitit 1992 vdiq shkrimtari dhe poeti, Andrea Varfi. Lindi më 21 shkurt të vitit 1914 në Qeparo. Mësimet fillore i kreu në vendlindje, ndërsa të mesmen e ndoqi në Shkollën Tregtare të Vlorës ku ishin edhe Petro Marko, Spiro Çomora, Aleks Çaçi, Mehmet Shehu e Shefqet Musaraj. Më 1935 mbaron degën klasike të gjimnazit në Tiranë. Më 1941 kreu studimet Fakultetin e Shkencave Agrare në Universitetin e Peruxhias, Itali. Më 1941 kthehet në atdhe, ku bëhet pjesë e Grupit Komunist të Zjarrit. Andrea Varfi u rreshtua në radhët e Brigadës V Sulmuese. Së bashku me Dhimitër Mandron, ai u caktua në shërbimin ndihmës të agjitacionit dhe të propagandës në këtë brigadë.. Pas Çlirimit emërohet drejtor i Kulturës dhe Propagandës Bujqësore në Ministrinë e Bujqësisë, ku drejton edhe revistën “Bujku i Ri”. Punoi në shtëpinë botuese “Naim Frashëri” e më pas në Lidhjen e Shkrimtarëve. Vdiq më 18 shtator 1992, në Tiranë. Krijimtaria letrare e Andrea Varfit nis në vitet ’30 me bashkëkohësit Nonda Bulka, Aleks Çaçi, Dhimitër Shuteriqi, Sterjo Spasse, Migjeni. Poezitë dhe proza e shkruar para dhe pas Çlirimit u përmblodhën në dy vëllime letrare, më 1989.



Më 18 shtator të vitit 1998 kanë rënë dëshmorët e UÇK-së, Xhemajl Agushi, Islam Rekaliu dhe Shkelzen Krasniqi.





Më 19 shtator të vitit 1908 u themelua “Kanonizma e Shoqërisë Shqiptare, “Dielli i Shqipërisë” e cila vepronte në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Kanonizma kishte 22 nene.



Më 19 shtator të vitit 1966 në një fjalim të tij, prijësi komunist i Shqipërisë, Enver Hoxha duke folur për trevat shqiptare të mbetura nën Jugosllavi kishte thënë: Kosova është shqiptare, mbetet shqiptare dhe i përket Shqipërisë” Populli i Kosovës mund të udhëhiqet drejt në këtë rrugë e të fitojë të drejtat e tij të plota, vetëm nga revolucionarë të vërtetë shqiptarë. Kjo është konditë absolutisht e domosdoshme për sukses. Të dhënat që dihen janë këto: Kosova e viset e tjera shqiptare në Jugosllavi, pjesë të Shqipërisë, u shkëputën nga mëma e tyre prej fuqive imperialiste dhe iu dhanë mbretërisë serbe. Kosova është shqiptare, mbetet shqiptare dhe i përket Shqipërisë. Xhelatët serbomëdhenj bënë kërdinë mbi shqiptarët, për t’i shfarosur krejtësisht. Shqiptarët rezistuan heroikisht dhe gjenocidi i praktikuar nga shovinistët serbo-malazezë nuk u dha rezultatet që ata pritnin. Urrejtja e shqiptarëve kundër serbëve dhe malazezëve, me të drejtë, u ngrit në kulm dhe s’ka dyshim që kjo u zhvillua në rrugën nacionaliste. S’kishte si të bëhej ndryshe, në një vend, ku s’kishte fare lëvizje komuniste.



19 shtator të vitit 2000 në luftën e Ushtrisë Çlirimtare të Preshevës, Medvegjes e Bujanoci kanë rënë dëshmorë Eqrem Hoxha dhe Shkëlzen Krasniqi.



Më 19 shtator të viti 1952 u lind në Tiranë, Fatos Nano, politikan shqiptar, ish kryetar i Partisë Socialiste të Shqipërisë. Ai filloi karrieren e tij politike ne vitin 1991 pasi u zgjodh Kryeminister i Qeverisë së Tranzicionit me qëllim që të organizojë zgjedhjet e para demokratike në Shqipëri, në po atë vit dhe të përgatise vendin për tranzicionin drejt një ekonomie tregu dhe sistemi demokratik. Në Mars të vitit 1992 kur Partia Demokratike fitoi zgjedhjet dhe një vit me pas Fatos Nano u burgos nga regjimi i Sali Berishës pasi u akuzua për korrupsion dhe abuzim detyre nga gjykata. Burgosja e tij u be problemi kryesor i Shqipërise post komuniste, sepse shumë socialistë besonin se ishte Partia Socialiste vazhdoi qeverisjen e vendit dhe fitoi zghedhjet ne qershor 2001. Nano u bë Kryeministër për të tretën herë në korrik, 2002 i emëruar nga presidenti Alfred Moisiu. Më 1 shtator 2005 Nano dha dorëheqje nga posti i kryetarit të Partisë Socialiste.

 

[Lina]

Më 21 shtator të vitit 1944 ra trimërisht Heroi i Popullit, Hysen Çino. U lind në Vranisht të Vlorës në vitin 1920. Ishte atdhetar, partizan, veprimtar i vendosur i lëvizjes punëtore dhe i Luftës ANÇ, Hero i Popullit. Ishte punëtor në guroren e Ujit të Ftohtë, ku edhe përqafoi idetë komuniste. Si aktivist i shquar e njeri i aksioneve të guximshme, mori pjesë në grevat e punëtorëve. U hodh në radhët partizane, në fillim në Çetën Plakë të Vlorës në viti 1942, më pas zëvendëskomandant në çetën «Sali Murati» në vitin 1943, ku ishte edhe komandant batalioni në Brigadën e Pestë Sulmuese. Ra heroikisht në luftë kundër armiqve në Buzëmadh të Lumës, më 21 shtator të vitit 1944.



Më 21 shtator të vitit 1979 vdiq, Sotir Papahristo. U lind më 11 dhjetor të vitit 1887. Ka qenë arsimtar, studiues hartues i teksteve të para të pedagogjisë dhe përkthyes i klasikëve të letërsisë antike greke. Lindi në Vëmbell, afër Follorinës, atëherë pjesë e Shqipërisë, tani pjesë e Greqisë. Mësimet e para i mori në shkollën e vendlindjes, më pas të mesmen në gjimnazin e Korçës. Mitropolia e Korçës i mundësoi bursë për të vijuar studimet në Fakultetin e Filologjisë të Universitetit të Athinës. Pas pesë vitesh studime, më 5 tetor 1912, u diplomua me lavdërime. Papahristoja nisi t’i përkushtohej më tërë energjitë e tij arsimit shqip. Në mars 1925, ai u ftua në Tiranë, për të marrë në dorë drejtimin e arsimit shqiptar në postin e drejtorit të Drejtorisë së përgjithshme të Arsimit shqiptar, që në atë kohë zëvendësoi Ministrinë e Arsimit,[3] detyrë që e kreu për 6 muaj e ca. Pasi shumë specialistë ishin pushuar, me ndihmën e kryeministrit Kotta, thirri në Tiranë një komision specialistësh, ndër to Aleksandër Xhuvani, Leonida Naçi, Mirash Ivanaj e Ndue Paluca. Pas këmbënguljes së tij për t’u rikthyer në vendlindje, u caktua drejtor administrativ në Liceun e Korçës.





Më 22 shtator të vitit 1895 në një familje me ndjenja atdhetare u lind, Avni Rrustemi. Mbasi kreu arsimimin fillestar në vendlindje, vijoi arsimimin e tij në Janinë dhe më pas më 1909 shkoi në Normalen e Ebasanit me shpresë për t’u pranuar në bangat e saj. Drejtori i shkollës Luigj Gurakuqi, Hero i Popullit, tregonte se një ditë të errët të motit 1909, i ishte paraqitur një djalë i ri, i urtë, i dobët nga shëndeti dhe me një fytyrë të mallëngjyeshme. Në 1915 emërohet arsimtar në fshatin Tragjas të Vlorës ku u njoh me disa personalitete, si Jani Minga, Halim Xhelo etj. Në vjeshtë 1918, me nismën e tij, në fshatin Brataj u krijua Shoqëria “Lidhja e Djelmoshave”, me qëllim bashkimin dhe organizimin e të rinjve. Më 1919 ndoqi studimet në Shën Mitër Korona mes arbëreshëve të Italisë. Tetë ditë pas fillimit të luftës legjendare të Vlorës, ai vrau nëpërmjet një atentati në Paris tradhtarin, Esat Pashë Toptani. Për këtë akt ai arrestohet nga autoritetet franceze, por lirohet përsëri nën presionin e protestave të popullit shqiptar. Më 24 dhjetor 1920 kthehet në Vlorë dhe merr pjesë në Kongresin Kombëtar të 25 shoqërive demokratike të vendit, ku u vendos shkrirja e tyre në federatën “Atdheu”. Më 20 prill 1924, Avniu plagoset rëndë me atentat, organizuar nga Ahmet Zogu, dhe dy ditë më pas vdes. Po të kishte shpëtuar gjallë, prap Shqypnisë do t’ia falte jetën, sepse për Shqypninë kishte le Avnia!” kishte thënë Bajram Curri.



Më 22 shtator të vitit 2002 vdiq Jup Kastrati. Ka lindur në Shkodër, me 15 prill të vitit 1924. Ka kryer shkollën fillore pesëklasëshe, gjimnaz klasik dhe dhe licé në qytetin e lindjes. Një kohë qëndroi në Itali. Për shkak të bindjeve antifashiste, autoritetet përgjatë pushtimit italian e internuan në kamp përqendrimi, në Kodrat e Tepes, Shkodër, në pastaj në burgun e Prizrenit në vitin 1943. Pas çlirimit ka kryer studimet e larta në fakultetin e filologjisë në Universitetin Shtetëror të Tiranës. Tema e tij e diplomës titullohet: “Kontribute për studiumin e Ndre Mjedes” më 1958. U bë Doktor i Shkencave Filologjike më 1982 me disertacionin “Historia e gramatologjisë shqiptare. Jup Kastrati ka shërbyer në arsim 47 vjet (1946-1993) nga të cilat 37 vjet në shkollën e lartë. Është një nga themeluesit e Institutit të Lartë Pedagogjik të Shkodrës, më 2 shtator 1957, dhe ka punuar shumë për themelimin e Universitetit të Shkodrës. Është dekoruar me urdhrat “Mësues i Popullit” si dhe “Mjeshtër i Madh i Punës”. Ka qenë shef i Katedrës së gjuhës shqipe në Institutin e Lartë Pedagogjik të Shkodrës më 1973-1990.



Më 22 shtator të vitit 1998 ka rënë dëshmor, veprimtari politik, profesori i gjuhës shqipe pjesëtari i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Mustafë Shyti.



Më 22 shtator të vitit 1998, në një betejë të përmasave të mëdha, kanë rënë në altarin e lirisë, Fehmi Lladrovci, Xhevë Krasniqi – Lladrovci, Fatime Hetemi, Shefqet Zeka.

Fehmi Lladrovci ishte veprimtar dhe i burgosur politik i viteve ’80, pjesëmarrës në luftën Atdhetare të Kroacisë, në vitin 1991, pjesëmarrës në organizimin e luftës së UÇK-së dhe Komandant i Zonës Operative të Drenicës në verë të vitit 1998.





Më 23 shtator të vitit 1903 vdiq Said Najdeni, i njohur si Hoxhë Voka. U lind në Dibër të Madhe më 13 maj, 1864. Ishte hoxhë, arsimtar dhe veprimtar i çështjes shqiptare. Kreu shkëlqyeshëm shkollimin në vendlindje më 1882. I ati e dërgoi në Stamboll ku ndoqi studimet e larta teologjike në medresenë “Hajdar Pasha”. Njihet me parinë atdhetare të shqiptarëve si Sami e Naim Frashërin dhe Ismail Kemal bej Vlorën. Pasi mbaron shkollën kthehet në atdhe me një sasi abetaresh të shtypura nga Shoqëria e Stambollit. Jep mësim gjuhën shqipe më ato abetare në Dibër po atë vit. Autoritetet turke në vitin 1895 duke parë aktivitetin e Saidit e internuan në Edrene. Pas kthimit në Dibër, Said Najdeni vepron së bashku me nxënësit e tij: Shaqir Daci, Shyqyri Qoku, Kadri Fishta, Hamdi Ohri, Nazif Sharofi, Hajdar Varvarica etj. Mbajti lidhje sidomos me shoqëritë shqiptare “Dituria” të Bukureshtit dhe “Dëshira” të Sofjes, me Kosovën dhe me Shqipërinë e Mesme nga vinin në Dibër abetare e libra shqip të rilindësve. Në Dibër u përhap në këtë kohë “Abetarja” e Sami Frashërit Deri në vitin 1899, kishin mësuar të shkruajnë e të lexojnë shqip më shumë se 300 dibranë”. Më 1903 merr pjesë në një takim të mbajtur në Tarabulluz, me Ismail Qemali, Refik bej Toptanin aty ku ishte vali Rexhep pashë Mati. Shkoi për shërim në Itali meqë vuante nga tuberkulozi por pas pak i kthyer në vendlindje dhe vdiq më 23 shtator.



Më 23 shtator të vitit 1920 lindi Marie Logoreci, aktore e Teatrit dhe Kinematografisë, Artiste e Popullit. Ishte aktore shqiptare e teatrit dhe filmit. Pioniere e kinematografisë shqiptare. Paraqitja për herë të parë në film ishte tek Skënderbeu, më pas në filmin e parë shqiptar me metrazh te shkurtër Fëmijët e saj, dhe me pas ne filmin e pare shqiptar Tana dhe Toka jonë etj. Maria bëri regjinë e dramës Drita. Ajo luajti ne filmin televiziv, Gjenerali i Ushtrisë se Vdekur. Ka mbetur si një nga aktoret më të mëdha të Shqipërisë. Ajo ngriti në art karaktere te ndryshme të nënave shqiptare duke u kthyer vete në simbol të Nënës shqiptare. Në vitin 1945 ajo filloi te këndoje ne Radio Tirana dhe në koncerte qe jepeshin ne qytete te Shqipërisë si dhe shkoi turne jashtë shtetit si soliste e Korit Përgjithshëm i Shtetit. Në repertorin e saj ishin rreth 100 këngë. Në 1947 filloi punën ne Teatrin Popullor. Filmi i pare ku mori pjese ishte Skënderbeu, ku luajti rolin e Konteshës, Nëna te “Toka jonë” dramë e Kolë Jakovës e shumë filma të tjerë.



Më 23 shtator të vitit 1944 u vra Ibe Palikuqi, partizane antifashiste, Heroinë e Popullit. U lind në Dibër në vitin 1927. Shtëpia e saj ishte bazë e Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare.



23 shtator të vitit 1998 ra duke luftuar kundër forcave serbe luftëtari i lirisë, Hamit Hysen Lladrovci.





Më 24 shtator të vitit 1821 u vra kapedani i njohur arvanitas, Gjergj Kërxhaliu, pjesëmarrës në luftën e popullit grek për çlirim nga Turqia. Ka luftuar në radhët e kryengritësve edhe në Rumani e Moldavi në përpjekjet e atyre popujve për çlirim nga robëria.



Më 24 shtator të vitit 1911 në Zarë të Dalmacisë u lind këngëtarja e njohur shqiptare, Marie Kraja. Në moshën 6 vjeçare, familja e saj vendoset në Shkodër. Studimet e larta për kanto i kreu në Konservatorin e Gracit, në Austri, në vitet 1930-1934. Aktiviteti i saj koncertal fillon më 1934 së bashku me pianistin Tonin Guraziu, në një koncert që kanë dhënë në Tiranë. Para këtij koncerti, Maria kishte marrë pjesë në “Mbrëmjen e kombeve” në Vjenë ku kishte përfaqësuar Shqipërinë me interpretimet e dy këngëve popullore. Mbas përfundimit të studimeve kthehet në Shqipëri më 1938 ku dhe fillon një aktivitet të dendur koncertal. Punon si mësuese muzike në Institutin, Nëna Mbretëreshë. Punon pranë Radio-Tiranës dhe Liceut Artistik prej vitit 1946. Edhe pse me një jetë artistike të pasur në skenat e Italisë, Austrisë, Gjermanisë, e vende të tjera, karriera e saj lidhet ngushtë me muzikën shqiptare. Për meritat e saj si artiste dhe mësuese Maria Kraja u nderua me çmime, medalje dhe tituj të ndryshëm. Është “Artiste e Popullit”, mban Urdhrin “Naim Frashëri” të klasit të parë, medaljen “Mjeshtre e Madhe e Punës” dhe Laureate e Çmimit të Republikës së Klasit të Parë. Vdiq në Tiranë më 21 nëntor 1999.



Më 24 shtator të vitit 1915 u vra Dedë Gjo Luli, udhëheqës i shquar i Malësisë së Mbishkodrës në luftën për çlirimin kombëtar dhe për ruajtjen e tërësisë territoriale të atdheut, Hero i Popullit. Mori pjesë në qëndresën e organizuar nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit për mbrojtjen e Hotit e të Grudës që qarqet shoviniste malazeze kërkonin t’i aneksonin në bazë të vendimeve të Kongresit të Berlinit. Ishte në ballë të forcave shqiptare, me pushkë në dorë kundër ushtrisë së Malit të Zi, të cilën e udhëhiqte, ish-shqiptari i dikurshëm i Fisit të Kuqit i kthyer në malazez-Mark Milani, me të cilin Dedë Gjon Luli, në krye të 18 trimave të zgjedhur të Hotit dhe Grudës, luftoi tek ura e Rrzhanicës. Atë ditë të përgjakshme në luftime, për veç Dedë Gjo Lulit ranë edhe Mark Llesh Doda, 2. Ndue Kol Pjetri, 3. Zef Ndue Gjoka, 4. Preng Qup Deda, 5.Preng Gjok Skana, 6.Bib Marlula dhe 7.Llesh Deda), Deda nuk e lëshoi veten dhe dha jetën, në Sheshëz t’Oroshit në Mal të Shejt, në grykë të shpellës së Akullit, 15 metra e thellë. Dhe me 18 mars të vitit 1964 kishte vdekur edhe Nora, pjesëmarrësja e të gjitha luftërave të lavdishme për çlirimin e vendit dhe bashkimin gjithë shqiptar dhe dëshmitarja e fundit e legjendave të trimërisë shqiptare.



Më 24 shtator të vitit 1998, në frontet e ndryshme të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës kanë rënë dëshmorë, duke luftuar kundër forcave okupatore serbe Agim Ramadani, mjeku i luftës Lec Gradica Leci, Skënder Alushani e luftëtarë të tjerë.

 

[Lina]

Më 26 shtator 1886 lindi Kolë Kamsi, folklorist, historian, gjuhëtar, përkthyes, shkrimtar e pedagog. Kolë Kamsi lindi në Shkodër me 26 shtator 1886. Në historinë e kulturës kombëtare shqiptare njihet si ajo e një personaliteti shkencor dhe letrar, historian, filolog, gjuhëtar, folklorist, mësues dhe pedagog i gjuhës shqipe, hartues tekstesh shkollore, përkthyes, prozator e fabulist, publicist e redaktor. Duke ecur në gjurmët e një tradite patriotike e kulturore shekullore të të parëve të vet, Kolë Kamsi ndoqi shkollën fillore e të mesme duke marrë diplomën në Shkollën Teknike Tregtare italiane në qytetin e lindjes. I vijoi, pra, me 1904 studimet në Kolegjin e Shën Adrianit, duke kryer me 1907 shkollën normale në atë qendër arbënore. Po atë vit emërohet mësues i gjuhës shqipe në Shkollën e Vlorës. Ndërsa më 1915-1916 emërohet drejtor kur çelet shkolla fillore për djem në Vlorë. Gjatë viteve të Luftës së parë Botërore boton disa libra për shkollat fillore. Ka punuar si mësues në qytete të ndryshme të vendit, si në Vlorë, Korçë, Shkodër e Tiranë, duke dhënë një kontribut të madh për gjuhën shqipe. Për të gjitha këto, Kolë Kamsi është nderuar me tituj si “Urdhrin e Flamurit”, “Mësues i Popullit”, “Profesor”, “Mirënjohje e qytetit të Shkodrës”, ndërsa dhe një titull nderi që jepet në Shkodër për personalitetet e arsimit mban emrin “Kolë Kamsi”.



Më 26 shtator të vitit 2011, vdiq aktori i njohur shqiptar, Vasilaq Vangjeli. Ai u lind më 19 shkurt të vitit 1948. Për më shumë se 45 vjet në skenë, ai ka luajtur mbi 100 role në teatër, kinematografi dhe estradë. Në vitin e tretë të Mjekësisë, e braktis shkollën për të hyrë në Institutin e Lartë të Arteve (vitet 1973-1975). Pas përfundimit të tij e çuan për të bërë stazhin në teatër. Nga Teatri Popullor e kaluan në Estradën e Shtetit si aktor i humorit dhe që nga viti 1976 deri më 1 prill 2005 ka qenë aktor dhe regjisor në estradë dhe aktor i Estradës së Tiranës. Në këto kushte aktivizohej që atëherë në Estradën e Shtetit, që nga viti 1967-1968 kur ka qenë regjisor Bujar Kapexhiu. Ishte një aktor me diapazon të gjerë, vokal, humorist, recitues, aktor tragjik-komik me cilësi të mëdha artistike, intuitë e depërtues i thellë në tipa e karaktere, këto ishin disa nga cilësitë e Vasilaqit, i cili me mjeshtëri e finesë diti të verë në shërbim të asaj çfarë ai bën. Janë të njohura rolet e tij në filmat: Zonja nga qyteti, Tokë e përgjakur. Komisari. Pylli i lirisë, Partizani e shumë të tjerë



26 shtator të vitit 1998, gjatë luftimeve kundër forcave policore dhe ushtarake serbe në fronte të ndryshme të luftës së UÇK-së kanë rënë dëshmorët: Fatos Sherif Krasniqi Valdet Xhemajlaj, Syl Balaj, Fitim Jakupi, Idriz Balaj, Afrim Hajdaraj, Vesel Demaku e të tjerë.





Më 27 shtator të vitit 1944 vdiq, Petro Poga, veprimtar e atdhetar. I takonte brezit të fundit të Rilindjes Kombëtare Shqiptare. Lindi në Erind të Gjirokastrë, në vitin 1860. Në vendlindje ndoqi mësimet e para. Më pas shkollohet në Gjimnazin “Zosimea” të Janinës dhe pastaj në degën e Drejtësisë së Universitetit të Stambollit ku fitoi një kulturë të gjerë. Njihte mirë disa gjuhë të huaja si frëngjisht, gjermanisht, greqisht dhe turqisht. Në Stamboll bashkëpunoi me vëllezërit, Frashëri. Në vitin 1884 themeloi dhe botoi gazetën “Drita” të Stambollit. Në vitet 1906-1908, Petro Poga gjendet në Gjirokastër ku dha ndihmesën në përhapjen e gjuhës shqipe dhe ndjenjave Kombëtare. Roli i tij më i dukshëm u shfaq në themelimin e Klubit Patriotik “Drita” të Gjirokastrës, të cilin me vone e udhëhoqën atdhetarët Hasan Xhiku, Idriz Guri, Hysen Hoxha dhe Elmaz Boçe. Në nëntor të vitit 1912, parësia e Gjirokastrës e zgjedh delegat në Kuvendin Kombëtar të Vlorës. Petro Poga bëhet kështu një nga nënshkruesit e Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë më 28 nëntor 1912. Në mbledhjen e Kuvendit Kombëtar të Vlorës, caktohet Ministër i Drejtësisë. Më 25 dhjetor, të 1918 ishte përfaqësues i Gjirokastrës në Kongresin e Durrësit, ku u zgjodh nënkryetar dhe anëtar i kabinetit të Turhan Pashës. Vitet e fundit të jetës, Petro Poga i kaloi në vendlindjen e tij, Erind.

Më 27 shtator të vitit 1967 vdiq në Shkodër Çiril Cani, klerik katolik, veprimtar i lëvizjes kombëtare shiptare. Lindi në Shkodër, më 3 qershor të vitit 1875. Kreu Kolegjin e Fretërve në Kuvendin e Gjuhadolit në Shkodër. Më 1890 u nis për në Kërshivë të Bosnjës, ku mbaroi studimet për filozofi e teologji. U shugurua më 10 gusht 1894. Në vitin 1895 u dërgua famullitar në Prevezë. Pas kthimit, në vitet 1900-1912 shërbeu në Dukagjin. Në vitin 1913 mobilizoi popullsinë e Dukagjinit në luftë kundër Malit të Zi. Bënte pjesë në delegacionin shqiptar pranë komisionit të caktimit të kufijve. Me ardhjen e Zogut në fuqi, u caktua zëvendëskomandant i forcave të Shkodrës. U arrestua më 21 shtator të vitit 1946 në famullinë e tij në Bajzë të Kastratit, «për veprimtari kundra Pushtetit Popullor». Më 4 janar 1948, Këshilli i Gjykatës Ushtarake të Shkodrës e dënoi me «5 vjet burg por i mbajti vetëm tri vjet.



Më 27 shtator të vitit 1897 u lind në Elbasan, Fuad Asllani, jurist, nëpunës, diplomat dhe ministër i shtetit shqiptar. U lind në Bejrut, në gjirin e një familjeje libohovite. Në vitet 1908-1917 ndoqi në Stamboll arsimin fillor dhe atë të mesëm. Më 1917-1923 me anë të një burse akorduar nga komanda ushtarake austro-hungareze në Shkodër, i jepet një bursë me anë të së cilës studioi në Fakultetin e Drejtësisë të Universitetit të Vienës. Më 1923-24 u punësua si sekretar në Ministrinë e Punëve të Brendshme. Më 14 korrik 1924 sekretar i organizatorit të Ministrisë së Punëve të Brendshme, Sterling, pas tri ditësh caktohet anëtar i Gjyqit të Diktimit. Me humbjen e Lëvizjes së qershorit, në dhjetor largohet nga Shqipëria për në Itali, ku qëndroi pak kohë në Brindisi e Bari. Kaloi në Zvicër, ku drejtoi gazetën “Liria Kombëtare”, pastaj u kthye në Bari dhe në vitin 1926 në atdhe. Më 1947 u largua nga Tirana dhe u vendos në Elbasan ku vazhdoi duke ushtruar profesionin e avokatit. Më 3 maj 1951 e arrestojnë dhe më 4 tetor 1951 Gjykata e Korçës e dënoi me 15 vjet heqje lirie me akuzën se i kishte “shërbyer regjimeve të Zogut e fashizmit. Vendim u ndryshua nga Gjykata e Lartë. U lirua nga burgu më 3 maj 1956. Në vitet 1959 – 1957 vazhdoi të punonte si avokat në Elbasan, ku dhe ndërroi jetë më 27 maj 1981.



27 shtator 1998 në frontet e luftës së UÇK-së kanë rënë dëshmorët: Afrim Hajdaraj dhe Sadri Lokaj


Më 28 shtator të vitit 1730, në Stamboll, filloi kryengritja e jeniçerëve në krye me Halil Patronën. Kjo kryengritje del e shënuar në të gjitha enciklopeditë historike botërore. Halil Patrona një shqiptar me origjinë nga Hurpishti, fshat i rrethit të Manastirit, arriti që me një kryengritje gjithë popullore të turmave të pakënaqura të Stambollit dhe me përkrahje të regjimentit të Pestë të Jeniçerëve, të cilin e përbënin rreth 12.000 jeniçerë shqiptarë, të ndërronte nga froni Sulltan Ahmedin e Tretë dhe ta vendoste në post, djalin e vëllait të tij, Sulltan Mahmudin e Parë. Halil Patrona lindi rreth vitit 1690 në fshatin e quajtur Hurpisht, mbase afër Kavadarit apo Manastirit në Maqedoni. Qysh si fëmijë ishte rrëmbyer nga turqit dhe ishte dorëzuar në mesin e jeniçerëve. Në vitin 1720 ishte komandant i jeniçerëve në Vidin. Mori pjesë në një kryengritje që u zhvillua asokohe në Nish, dikur qytet shqiptar, tash i mbetur nën Serbi. Halil Patrona, apo Halil Arnauti tubonte rreth vetes jeniçerët e pakënaqur shqiptarë, në një mejhane të Gallata Sarajit. Bashkëluftëtarët e tij më të ngushtë kanë qenë: Musli Bashi, Ali Kafexhiu, greku i pasur, Janaqi, Emir Aliu, Ahmet Çinari, Mehmet Onduçi, Mustafë Llazi, Ismail Tursuçi, Ali Gavuri, Ramazan Çigerxhiu e të tjerë. Sami Frashëri e kishte radhitur në mesin e personaliteteve të njohura shqiptare të kohës së Perandorisë Osmane.



Më 28 shtator të vitit 1968 në fshatin Nashec të Prizrenit u lind Vetim Shala. Shkollën fillore e kreu në fshatin e lindjes me sukses shembullor, ndërsa shkollën e mesme në Prizren, drejtimi Mjekësi e Përgjithshme, po ashtu me sukses shembullor. Ka marrë pjesë në protestat e demonstratat e marsit të vitit 1989 kundër regjimit kriminal të Milosheviqit i cili kishte suspenduar autonominë e Kosovës. Në orët e mbrëmjes së 27 marsit vitit 1989 afër xhamisë së Llapit bie heroikisht, Vetim Shala së bashku me Ismet Krasniqin, Mustafë Veselajn, Sevdat Xhafollin dhe Shukrije Obertincën.



Më 28 shtator të vitit 1998, në Zonën Operative të Neredimës kanë rënë dëshmorë. luftëtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës: Lulzim Guta, Bashkim Vishi, Sejdi Sejdiu, vëllezërit Bajram Sylejmani, Gursel Sylejmani, Kemajl Hetemi dhe Nazim Terziu.





Më 29 shtator të vitit 1886 vdiq, Vinçenco Stratigo, poet e veprimtar i shquar arbresh. U lind në vitin 1822 në Ungër të Kozencës në Itali. U shkollua në Shën Miter Korone, ku ishte nxënës i De Radës. Në gjuhën shqipe shkroi veprat: Bersalieri, Vajtim mbi vdekjen e atij që nuk ka, Shqiptari, një vepër që i kushtohet Historisë së Shqipërisë dhe popullit shqiptar.



Më 29 shtator të viti 1931, vdiq në Berat, Kasëm Qafëzezi. Ai ishte ushtarak i Perandorisë Osmane dhe i shtetit shqiptar, luftëtar kundër kriminelëve andartë greke në jug të Shqipërisë. Lindi në Qafëzez në kazanë e Kolonjës në vitin 1881. Ishte pinjoll i një shtëpie shumë të njohur të fisnikërisë së mesme, në Dangëlli. Mbaroi Akademinë Ushtarake të Stambollit dhe nga 1899. Deri më 1910 shërbeu si ushtarak i Perandorisë Osmane. Gjatë viteve 1908 – 1910 shërbeu si oficer në Janinë. Pas vitit 1912 u caktua në krye të një njësie xhandarësh për të luftuar andartët grekë në jugun e Shqipërisë nën urdhrat e qeverisë shqiptare. Më 1920 bën pjesë në shtabin ushtarak të “Mbrojtjes Kombëtare” në Vlorë. Përgjatë viteve 1920 – 1924 shërbeu si oficer në Shqipëri. Në vitin 1922 u emërua komandant i trupave të kufirit jugor me seli në Përmet. Qershorin e 1924 mobilizohet me Lëvizjen e organizuar nga elementët opozitarë, duke qenë komandant i garnizonit të Përmetit me gradën nënkolonel. Kryesoi marshimin drejt Tiranës të këtij garnizoni duke mundësuar një pjesë të suksesit të Lëvizjes, prej të cilës u emërua ministër i Luftës i kabinetit të Fan Nolit. Ndërroi jetë në qytetin e Beratit më 29 shtator 1931.



Më 29 shtator të vitit 2007 vdiq aktori i njohur shqiptar, Serafin Fanko. U lind më 24 maj të vitit 1937 në Shkodër. Ishte një aktor dhe regjisor shqiptar i nderuar me titullin. “Artist i Popullit” . Ai ka qenë i biri i Nikolla Fankos dhe Milicës së Serafin Bellkos. Asokohe i ati ishte kapiten i ushtrisë së Mbretërisë Shqiptare me shërbim në Shkodër, por me pushtimin italian mbajti qëndrim antifashist, arsye për të cilën u vra më 1943 nga bajraktarët e Mirëditës. Serafin Fanko studimet e larta i kreu në Akademinë e Arteve në Pragë dhe në Institutin e Lartë të Arteve në Tiranë. Filmi i tij i parë është “Fije që priten”. Më pas shkëlqeu në filmat “Gunat mbi tela” Emblema e dikurshme. Fije që priten, Shembja e idhujve, Frat Engjëlli, Ditët që sollën pranverën, Yjet mbi Drin, Qortimet e vjeshtës. Pranvera s’erdhi vetëm. Di dhe filma e drama të tjera.





Më 30 Shtator të vitit 1876, u lind në Korçë, muzikanti e atdhetari i njohur shqiptar, Spiridon Ilo. Mërgoi që herët në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku krahas punës së përditshme, ndoqi dhe studimet e larta për muzikë. Ai ishte shqiptari i parë, që ngriti një firmë për ndërtimin e pllakave të gramafonit dhe regjistroi shumë këngë patriotike dhe popullore shqiptare. Në vitin 1913 u largua nga Shqipëria dhe u kthye në Rumani. Në vitin 1916 emigroi në New York, të Amerikës ku hapi një kafene të vogël. Spiridon Ilo themeloi shoqërinë e parë diskografike me këngë shqip, në vitin 1923. Nën drejtimin e tij, diskografia luajti një rol të rëndësishëm në zhvillimin e kulturës shqiptare në vitet 1920-1940. Ilo kreu regjistrimin e parë të himnit kombëtar të Shqipërisë. Në këtë regjistrim, me numër regjistrimi E-3948, himni u këndua nga Spiridon Ilo dhe tenori arbëresh, Gjuzeppe Mauro. Në vitet `20 botoi e shpërndau kartolina me temë patriotike. Ka botuar komedinë “Vërtet ëndërr” si dhe përmbledhjen me këngë patriotike “Dëshirat e zemrës”. Mbas disa vjetësh u rikthye në Rumani dhe në vitin 1926 u vendos përfundimisht në Korçë. Më 1 prill të vitit 1945 iu akordua pension si Patriot i Rilindjes Kombëtare. Kallëpet e pllakave të gramafonit Spiridon Ilo i solli në Shqipëri dhe më 1946 ia dhuroi Komitetit Ekzekutiv. Vdiq në Korçë në vitin 1950.



30 shtator të vitit 1998, ka rënë dëshmor, veprimtari dhe mjeku i luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Shpëtim Robaj. Atë ditë në hyrje të fshatit Likoc, në Abri të Ulët, kamioni i ndihmës mjekësore, të cilin e ngiste zonja Braison, bie në minat që i kishin vendosur forcat armike serbe. Nga shpërthimi i fuqishëm, doktor Shpëtim Robaj merr plagë të rënda vdekjeprurëse, ndërsa plagosen edhe kolegu i tij mjeku Ilir Tolaj, zonja Margaret Braison dhe Linda Bunjaku. Gjatë luftës së UÇK-së kanë rënë dëshmorë edhe mjekët: Lec Leci-Gradica, Hafir Shala( i zhdukur), Izet Hima, Igballe Oshlani, Vesel Elezi, Blerim Dema, Fahredin Hoti, Masar Radoniqi, Faton Huma, Nuredin Zejnullahu, Xhevat Gashi e të tjerë.



Më 30 shtator të vitit 1998, ka rënë në altarin e lirisë edhe luftëtari i UÇK-së, Esat Ibishi.