Kalendari historik kombëtar

[Lina]

Kalendari kombëtar, muaji Tetor


Më 1 tetor të vitit 1913 doli numri i parë i Revistës, “Hylli i Dritës”, e cila me disa ndërprerje vijoi të dalë nga shtypi deri në vitin 1944. «Hylli i Dritës» ka qenë e para revistë e botuar në Shqipëri, me një program të qartë atdhetar, politik e kulturor, dhe që u bë shprehja më e pastër e intelektualëve katolikë dhe e kryesisë së Proviniencës Françeskane në Shqipëri, përfaqësuesit e së cilës qenë jo vetëm drejtori i saj, Át Gjergj Fishta, por madje një plejadë letrarësh, gjuhëtarësh, folkloristësh dhe ekonomistësh që nderuan jo vetëm Kishën Françeskane por edhe Kombin.
Më 1 tetor të vitit 1920, lindi në Leskovik, Petrit Radovicka, profesor, pedagog, akademik. Pasi kreu gjimnazin në Tiranë me rezultate të shkëlqyera në vitin 1939 filloi studimet universitare në Institutin Politeknik, në Torino të Italisë, të cilat i ndërpreu në vitin 1942 dhe kthehet në Shqipëri, për të marrë pjesë në luftën Nacional Çlirimtare. Në vitin 1945 shkon në Moskë për të ndjekur studimet në Institutin Energjetik dhe në vitin 1950 përfundon studimet me rezultate të shkëlqyera dhe diplomohet Inxhinier Hidroenergjetik. Në vitin 1950 pasi kthehet nga studimet emërohet në detyra të rëndësishme të fushës si inxhinier, drejtuesi i parë i Kombinatit Energjitik mbi të cilin u ngrit më pas Sistemi Unik Elektro-energjitek Shqiptar. Skema e shfrytëzimit të lumit Drin shërbeu si bazë e studimit konkret, hartimit të projektit dhe ndërtimit të hidrocentraleve në Vaun e Dejës në Fierzë dhe në Koman. Ka qenë kryeinxhinier i projektimit të tre hidrocentraleve më të mëdhenj të vendit tonë mbi Drin. Ka përfaqësuar gjithashtu Shqipërinë në shumë Kongrese Ndërkombëtare si në Moskë ku Shqipëria u pranua anëtare e Qendrës Ndërkombëtare Atomike, në Pragë, Edinburg, Stamboll, Meksiko, Paris, Torino dhe Pekin. Vdiq në vitin 1991.
Më 1 tetor të viti 1948 në fshatin Shajkofc, lindi Hasan Ramadani. Ende pa i mbushur 1 vit i vdes babai dhe mbeti jetim. Në moshën 8 vjeçare mbeti edhe pa nënë. Për Hasanin u kujdesen axha i vet Hamiti dhe gruaja e tij Raza. Ishte i edukuar në frymë kombëtare ndërsa personaliteti më i adhuruar për të kishte qenë Adem Demaçi. Ka bashkëpunuar me Afrim Zhitinë, Pas shpërthimit të demonstratave të fuqishme të vitit 1981 Ai u bashkua me Çetën e Llapit, e cila u themelua në vitin 1978 e cila luftoi me pushkë në dorë për çlirimin e Kosovës. Ishte anëtar i Lëvizjes Popullore për Republikën e Kosovës. Pas shumë aktiviteteve ishte arrestuar dhe burgosur nga policia serbe në vitin 1984 së bashku me shumë veprimtarë të tjerë. Në gusht të vitit 1994 milicia serbe e kishte vërejtur se Hasani ishte kthyer në shtëpi, ndërsa me 6 gusht rrethohet shtëpia nga forcat e mëdha të policisë të përcjella me tanke dhe blinda ushtarake. Vajza e Hasanit, Fidajetja i ndihmoi babait të mbush armët me municion dhe largonte lotsjellësit që hidhnin policia. Hasan Ramadani ra duke luftuar kundër forcave serbe më 7 gushtit të vitit 1994 në fshatin Shajkofc të Besianës.

Më 2 tetor të vitit 1894 lindi Bernardin Palaj, klerik katolik, shkrimtar, mbledhës i folklorit. Lindi në Shkodër më 2 tetor 1894. Mësimet fillore e të mesme i mbaroi në Shkodër, pranë Kolegjit Françeskan. U konfirmua më 18 maj 1902 në Dioqezën e Shkodrës. Pas gjimnazit, kreu edhe studimet e Liceut, në Salzburg, e në Insbruck, të Austrisë, në drejtimin filozofi-teologji. Gjatë studimeve ai tregoi një interes të veçantë për studimet shqiptare, si dhe për autorët e huaj që studiuan zakonet, gjuhën, doket shqiptare. Kryesisht e tërhiqnin albanologët gjermanë. Për disa vjet mësoi shqip e latinisht, në liceun “Illyricum”, pastaj shërbeu në famullitë e Toplanës, Palçit, Shalës, Bushkashit dhe të Rubikut. Më 15 prill të vitit 1923, bashkë më vëllezërit Mjeda, Fishtën, Anton Harapin, Prenushin e disa të tjerë, botuan në Shkodër gazetën “Ora e Maleve”. Ka botuar në organet “Hylli i Dritës”, “Leka”, “Tomori” etj. Gjithashtu Palaj ishte anëtar i Institutit të Studimeve Shqiptare qysh prej 1940. Ndërsa më 1944 rikthehet famullitar i turbulluar në shpirt mësohet t’i ketë thënë mikut të tij, Karl Gurakuqit. U akuzua si agjent dhe bashkëpunëtor i fashizmit. Vdiq në burg, para se të “gjykohej” më 2 dhjetor të vitit 1946. U varros në oborrin e ish-sanatoriumit në Shkodër.
Më 2 tetor të vitit 1927 vdiq Foqion Postoli, atdhetar dhe shkrimtar i njohur i kohës. Lindi në Korçë më 1889, ku mori edhe mësimet e para. Në faqet e gazetës “Dielli” botoi si nënfletë romanet “Për mbrojtjen e Atdheut” në vitin 1919) dhe “Lulja e Kujtimit” në vitin 1922. Veprimtaria letrare, politike dhe shoqërore e Foqion Postolit u zhvillua gjatë viteve të fundit të Rilindjes dhe periudhës së pavarësisë tonë kombëtare. Kjo ishte periudha e ngritjes më të madhe që pati lëvizja jonë kombëtare dhe përfundoi me pavarësinë e vendit më 1912. Por kjo ngritje u shoqërua edhe me rënie te menjëhershme që erdhi si pasojë e ndërhyrjeve të huaja dhe luftërave botërore. Edhe pse jetoi në periudha të ndryshme të historisë në vepra shkrimtari pasqyroi idetë e rilindësve tanë, siç ishin dashuria për atdheun, urrejtja e madhe për pushtuesit otomanë, dhe krenaria për historinë e vendit. Autori në librat e tij është frymëzuar nga temat aktuale të asaj kohe.
Më 2 tetor të vitit 1947 vdiq, Ahmet Dakli ka qenë nëpunës karriere dhe politikan shqiptar. U lind në Elbasan më 15 dhjetor të vitit 1879. Mësimet fillore dhe të mesme, i mori në vendlindje, në vitin 1895, pastaj punoi praktikant në zyrën qeveritare të financës në vendlindje. Më 1907 u emërua në Manastir zëvendësshef i korrespodencës së vilajetit. Ndihmon në Kongresin e Elbasanit dhe qe pjesë e komisionit administrativ të themelimit të Normales. Më 1912-1914 kreu funksionin e këshilltarit në Ministrinë e Financave. Me pushtim-administrimin austro-hungarez, u caktua kryebashkiak i Elbasanit. Më 1921 si delegat i shoqërive “Përparimi” dhe “Afërdita” merr pjesën në krijimin e Federatës “Atdheu” të Avni Rustemit. Në zgjedhjet e dhjetorit 1923 qe pjesëtar i grupit opozitar të përmendur. Në dhjetorin e vitit 1924, me rikthimin e Ahmet Zogut largohet nga Shqipëria dhe qëndroi në Vienë dhe Zarë të Dalmacisë. Më 21 mars 1929 u kthye në Elbasan, po atë vit u zgjodh kryebashkiak i Durrësit deri më 1937. Pas çlirimit iu cakrua një tatim i madh dhe iu sekuestrua shtëpia. Në shenjë proteste ndaj këtij vendimi arbitrar dhe regjimit komunist, Ahmet Dakli u vetëvra në shtëpinë e tij.

Më 3 tetor të vitit 1949 vdiq, Mit-hat Frashëri. Ai ishte nëpunës i lartë në Perandorinë Osmane, pas shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë ishte publicist, shkrimtar, përkthyes, albanolog, diplomat, veprimtar i çështjes kombëtare dhe kryetar i Ballit Kombëtar e i Komitetit “Shqipëria e Lirë”. Lindi në Janinë më 25 mars 1880. Ishte i biri i Abdyl Frashërit dhe nipi i Sami dhe Naim Frashërit. Pas mbarimit të shkollës, deri në vitin 1905, punoi në administratën turke dhe më pas kaloi në Selanik, në administratën shtetërore. Ka qenë pjesëtar i klubit të Selanikut. Mit’hat bej Frashëri u zgjodh kryetar i Kongresit dhe nënkryetar i Komisionit për hartimin e alfabetit, kryetar i Komisionit ishte Gjergj Fishta. Duke qenë kundërshtar i Partisë Komuniste të Shqipërisë, dhe përkrahës i qeverive kuislinge u detyrua që në nëntor 1944, të largohet nga Shqipëria dhe të vendoset në Itali. Mbas përpjekjeve për të krijuar Komitetet Ndërkombëtare, i afrohet autoriteteve amerikane më 1947 për t’u vendosë në krye. Pas 2 vjetëve, më 12 maj 1949 i jepet viza. Gjatë një udhëtimi për në Amerikë vdes si pasojë e një ataku kardiak.
Më 3 tetor të vitit 1951 në Rexhin të Kurveleshit, u lind Zaho Balili. Shkollën tetëvjeçare dhe të mesme e ka mbaruar në Tepelenë. Ka filluar të shkruajë në moshë shumë të re dhe është autori i disa vëllimeve si Drithërimet e pranverës, Paskan çelur manushaqet, Brengat e shpirtit, Lotë kurbeti dhe Kur dy zemra dashurohen. Gjithashtu këngët e tij janë kënduar nga shumë grupe labe, si grupet e Vlorës, Gjirokastrës, dhe të Tepelenës me grupin kryesor atë të Hormovës i cili u shkrua nga ai në vitet ’80. Me këtë grup ai fitoi dhe çmimin e parë në festivalin folklorik të Gjirokastrës në vitin 1985 me këngën “Flaka mbuloi fshanë” një nga këngët më të bukura të tij është balada e nënës e kënduar nga grupi i Vlorës në vitin 1997, kjo këngë është kënduar dhe nga shumë këngëtarë të tjerë, në vitin 2001 krijoi në Athinë grupin “Lot kurbeti” i cili grup ka nxjerrë në shitje tre disqe me këngët e tij. Vdiq në Athinë në ditën e ditëlindjes së tij në 3 tetor 2001.
Më 3 tetor të vitit 1961 në Svircë të Dardanës (ish Kamenicë) u lind atdhetari Nuhi Berisha. Shkollën fillore e kreu në vendlindje, gjimnazin në Gjilan, ndërsa Fakultetin juridik dhe të Kulturës fizike i vijoi, në Prishtinë. Ishte nxënës dhe student i shkëlqyeshëm. Si student me iniciativën e Rexhep Malës dhe të bashkëveprimtarëve të tjerë formohet Komiteti i Studentëve në kuadër të Grupit Revolucionar, i cili do t’ i shërbejë Lëvizjes çlirimtare të shqiptarëve si bërthamë e parë për lëvizën e pranverës studentore të 1981. Rexhep Mala dhe Nuhi Berisha provuan të vihen në themelet e një organizimi të lëvizjes çlirimtare, që vepronte në vazhdimësi kurse me 1973 filluan veprimtarinë në botimin e gazetës “Zëri i Kosovës”. Nuhi Berisha dhe Rexhep Mala në mesnatën e 11 e 12 janarit 1984 ranë heroikisht gjatë përleshjes me forcat policore serbe në Kodrën e Trimave, në Prishtinë.

Më 4 tetor të vitit 1818 lindi Françesko Krispi. Ishte një arbëresh i Italisë, atdhetar italian, luftëtar për të drejtat shoqëror dhe burrështetas i njohur. Ishte ndër protagonistët kryesorë të Rilindjes italiane dhe një mik i ngushtë e mbështetës i Gjuzeppe Mazzinos dhe Gjuzeppe Garibaldit. Konsiderohet si njëri nga arkitektët e bashkimit të Italisë në vitin 1860. U lind në një familje arbëreshe në Robera të Sicilisë. Kreu seminarin greko shqiptar të Palermos ku edhe u diplomua. Crispi ishte Kryeministër i Italisë për gjashtë vjet, nga 1887 deri në 1891 dhe përsëri nga 1893 deri në 1896; ai ishte kryeministri i parë i Italisë Jugore. Crispi ishte i njohur ndërkombëtarisht. Fillimisht ishte një atdhetar italian i ndritur dhe liberal demokrat vazhdoi të bëhej një kryeministër i zjarrtë autoritar. Karriera e tij përfundoi mes polemikave dhe dështimeve: ai u përfshi në një skandal të madh bankar dhe ra nga pushteti në 1896 pas humbjes shkatërruese të Betejës së Adva, e cila ndikoi ambiciet koloniale të Italisë mbi Etiopinë. Vdiq më 12 gusht të vitit 1901.
Më 4 tetor të vitit 1937 u vra në Spanjë, Asim Vokshi luftëtar për çlirimin e Spanjës nga fashizmi i Françisko Frankos. Ishte luftëtar vullnetar, pjesëmarrës i dalluar në Luftën e Spanjës. Hero i Popullit. Lindi në Gjakovë në vitin 1909. Mësimet fillore i nisi në qytetin e lindjes më 1916-18 dhe i mbaroi në Kolgecaj, të mesmen e kreu në Shkodër. Ndoqi Akademinë Ushtarake në Itali prej nga u kthye më 1932 me gradën nëntoger. Bashkëpunoi me Ali Kelmendin. Në vitet 30-të zhvilloi veprimtari të gjerë aktive, mori pjesë në përgatitjen e kryengritjes antizogiste të Fierit më 1935. Në pragun e kryengritjes u arrestua dhe u dënua me burg. Në bashkëpunim me Vasil Shanton e të tjerë më 1936 nxori revistën demokratike “ABC”. Asim Vokshi shkoi vullnetar në Luftën e Spanjës dhe u rreshtua në Brigadat vullnetare Ndërkombëtare. Ra heroikisht duke luftuar në Frontin e Ebros, në krye të repartit garibaldin që komandonte.
Më 4 tetor të viti 1932 u lind, Sten Dragoti regjisor dhe aktor i mirënjohur amerikan me origjinë shqiptare. Lindi në New York City nga prindër shqiptarë, të cilët kishin emigruar në vitet 1920 nga rrethi i Tepelenës. Interesimi i tij për kinematografinë e çoi atë në New York dhe më vonë në Kolegjin Arteve Vizuale. Ai gjithashtu ka prodhuar reklama për industrinë e udhëtimit ajror dhe automobilave. Stan Dragoti njihet sidomos për videoklipet komerciale, shumë prej të cilëve konsiderohen si vepra arti, si dhe është regjisor i 7 filmave, disa prej të cilëve mjaft të njohur në Amerikë. Vdiq më 13 korrik 2018, në Los Angeles, në California të Amerikës.

Më 5 tetor të vitit 1884 lindi, Sylejman Delvina, atdhetar burrështetas dhe diplomat i njohur. Ishte politikan i shquar shqiptar, kryeministër dhe pjesëtar i qeverisë së Fan Nolit, në vitin 1924. Arsimin fillor e kreu në vendlindje ndërsa atë të mesëm ne gjimnazin “Zosimea” të Janinës. Studimet e larta i kreu në Stamboll në vitin 1898, Universitetin “Mylkije”. Bashkë me patriotë të tjerë iu kundërvu politikës xhonturke dhe synimeve shoviniste ndaj Shqipërisë të monarkive fqinje. Në korrik 1911 udhëhoqi manifestimin e studentëve shqiptarë në Stamboll për të mbështetur alfabetin dhe kërkesat shqiptare. Ishte një nga nënshkruesit e thirrjes së 18 nëntorit dorëzuar përfaqësive të Fuqive të Mëdha në Stamboll ku kërkohej të njiheshin të drejtat kombëtare të popullit tonë. Në prill 1919 kolonia shqiptare në Turqi, e dërgoi atë në Konferencën e Paqes në Paris, për të mbrojtur në emër të saj interesat e Shqipërisë. Më pas, Delvina mbështeti luftën kundër bandave esadiste. Në vitin 1920 ndihmoi në përfundimin me sukses të luftës së Vlorës kundër pushtuesve imperialistë italianë. Mori pjesë në revolucionin e qershorit 1924 dhe në qeverinë e kryesuar nga Fan Noli u emërua ministër i Punëve të Jashtme. Pas dështimit të këtij revolucioni, Delvina u largua nga Shqipëria dhe u end në Evropë për disa vjet si emigrant politik. Më vonë i sëmurë u kthye në Shqipëri dhe vdiq, në Vlorë më 1 gusht të viti 1933.
Më 5 tetor të viti 1914 – Në Durrës, Esad Pashë Toptani e shpall veten president, kryeministër dhe komandant të forcave të armatosura të Shqipërisë. Ai kërkon konfirmimin nga anëtarët e Senatit, duke i kërcënuar se do t’i vriste një nga një të gjithë ata që do të votonin kundër. Ka marrë pjesë në likuidimin e Hasan Riza Pashës, i cili kishte mbrojtur qytetin nga forcat serbe e malazeze, të cilat kanë lënë të vrarë mbi dhjetëmijë ushtarë në luftë për pushtimin ne Shkodrës. Pastaj, Esad Pasha merr në dorëzim pallatin mbretëror në Durrës dhe menjëherë i shpall luftë Austro-Hungarisë, për të treguar se ishte në krahun e aleancës Francë, Britani, Rusi. Për shkak të qëndrimit antikombëtar dhe pazareve që bënte me tokat e Shqipërisë, e vrau në Paris, atdhetari Avni Rrustemi

 

[Lina]

Më 6 tetor të vitit 1944 u vra Liri Gero, partizane, heroinë e popullit. Liri Gero u lind në Fier, Shqipëri qendrore, në vitin 1926. Në një moshë shumë të re ajo ishte e përfshirë në rezistencën komuniste që kundërshtonte pushtimin fashist. Më 14 shtator 1943, Gero dhe 67 vajzat nga Fieri, 68 gjithsej u bashkuan të njëjtën natë me radhët e partizanëve të Lëvizjes Nacionalçlirimtare, një moment i shquar në historinë e rezistencës shqiptare, duke pasur parasysh faktin se Fieri kishte rreth 5.000 njerëz në atë kohë. Liria u bashkua me Brigadën e 16-të të Sulmuese. Më 6 tetor 1944, ndërsa luftoi kundër forcave gjermane përgjatë rrugës kombëtare në Çukas pranë Lushnjës, ajo u plagos. Në pa mundësinë për të lëvizur, ajo vazhdoi të luftonte derisa kishte humbur ndjenjat Nazistët e gjetën pa ndjenja. Të zemëruar nga rezistenca e parashikuar e 17-vjeçares e lidhën atë me një pemë, derdhen benzinë mbi të dhe e vunë zjarrin. Ajo mori pas vdekjes titullin “Heroinë e Popullit”.

Më 6 tetor të vitit 1968, në Prizren, u mbajt demonstrata e parë e vitit 1968, për të vazhduar më pas, në muajt nëntor e dhjetor, në Prishtinë dhe në shumë qytete të Kosovës madje edhe në Ulqin, Preshevë e në Tetovë. Parullat dhe kërkesat që u shfaqën në këto demonstrata, ishin: “Rroftë flamuri kuq e zi!”, “Rroftë populli shqiptar!”, “Duam Universitet!”, “Duam barazi!”, “Duam vetëvendosje”, “Askush të mos luajë me fatin tonë”, ”Poshtë politika kolonialiste ndaj Kosovës”, ”Viset e banuara me shqiptarë t´i bashkohen Kosovës”, ”Për të drejtat tona gjak do të derdhim”, ”Në një dorë kazmën e në tjetrën pushkën”, ”Duam Republikë”, “Duam vetëvendosje deri në shkëputje”, “Duam Kushtetutë!”, “Duam bashkimin e Preshevës me Kosovën!”, “Poshtë burokracia!”, “Poshtë tradhtarët!”, “Poshtë Veli Deva!”, “Rroftë Klasa punëtore!”, “Rrofshin minatorët”, “Rroftë fshatarësia”, “Rroftë rinia”, “Poshtë Fadil Hoxha”, “Rroftë vëllazëria shqiptare”, “Rroftë Adem Demaçi”, “Rroftë Kadri Halimi”, “Duam lirimin e të burgosurve politikë”…



Më 7 tetor të vitit 1942 u vranë në një pritë nga forcat fashiste italiane, Vojo Kushi, Sadik Stavileci dhe Xhorxhi Martini. Atë ditë Vojo Kushi, Sadik Stavileci dhe Xhorxhi Martini u gjendën të rrethuar nga fashistët në një bazë të Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare (shtëpia e atdhetares Ije Farka), në lagjen Kodra e Kuqe, të Tiranës. Në operacion merrnin pjesë shumë forca fashiste të shoqëruar me tanke e autoblinda. Pas disa orë luftimesh ranë Sadik Stavaleci dhe Xhorxhi Martini. Kundër Vojo Kushit armiku hodhi në sulm tanket, të cilët rrëzuan murin e shtëpisë ku ai luftonte. Vojo Kushi u hodh mbi njërin prej tyre, me qëllim që të hapte kapakun e çeliktë dhe të asgjësonte tankistin, por u godit për vdekje nga tanku tjetër. Emrin e Vojo Kushit e mbajnë sot rrugë, lagje, shkolla, institucione sportive etj. Në një shesh të Tiranës gjendet busti i tij.

Më 7 tetor të vitit 1945 – Krijohet në Tiranë Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve me vetëm 70 anëtarë, më pas numri i tyre erdhi duke u shtuar. Si kryetar i saj u zgjodh Sejfulla Maleshova; president nderi, Fan Noli. LSHA ka kaluar shumë kohë e sprova të vështira dhe në statutin e saj ekzistues thuhet: LSHA është një institucion i lirë dhe i pavarur, një bashkësi krijuesish profesionistë, i hapur për çdo shoqatë tjetër letrare dhe artistike, i pakushtëzuar nga bindjet politike, rrymat dhe platformat artistike. Sot LSHA ka rreth 1300 anëtarë.

Më 7 tetor të vitit 2009, ka vdekur aktori i njohur shqiptar, Kolë Kaftalli. Lindi më 2 shkurt të vitit 1946 në Shkodër. Ishte aktor dhe regjisor i mirënjohur i skenës shqiptare. Rrjedh nga një familje e shquar artistesh . Një nga emrat e njohur të artit skenik sidomos në qytetin e Shkodrës. U diplomua në Institutin Arteve të Bukura në Tiranë. Pas diplomimit fillon punën në teatrin “Migjeni” në Shkodër. Me trupën e këtij teatri interpreton rreth 60 drama e komedi, përfishirë edhe disa ne Teatrin Kombëtar. Ka interpretuar në role të ndryshme edhe ne filma artistik te kinostudios. Në vitin 1978 luan në filmin “Nusja dhe shteterrethimi”. Ndër filmat e tjerë mund te permendim: “Ditët qe sollën pranverën”, Nderlidhesi i bandës 1979; “Sketerre 43” (Nje nga te burgosurit) 1980; “Qortimet e vjeshtës” 1981; “Flaka e maleve” (Halili) 1982; “Njeriu i mire” (Agroni) 1982; “Te paftuarit” 1985; “Kur hapen dyert e jetës” (Gjeka) 1986; “Bregu i ashpër” (Kryetari) 1988: “Nje i trete” (Skulptori) 1988 etj. Në periudhën e fundit të jetës ai iu kushtua teatrit të fëmijëve, duke qënë edhe i pari në qytetin e Shkodrës dhe në veri të Shqipërisë që ngriti teatrin e kukullave. Ndahet nga jeta ne moshën 63 vjecare me 7 tetor 2009, pas një sëmundjeje te rëndë.



Më 8 tetor të vitit 1895 u lind Ahmet Zogu, burrështetas, i shpallur Mbreti i Parë i Shqipërisë. Ahmet Zogu indi më 8 tetor 1895, në Burgajet të Matit. Ishte politikan shqiptar, Ministër i Brendshëm, kryeministër i Shqipërisë, kryetar dhe mbret i vetëshpallur i shqiptarëve.

Mësimet e para i mori në vendlindje. Më 15 qershor 1905, largohet për në Stamboll dhe fillon studimet në liceun e Gallatasarajit. Gjatë Luftës së Parë Botërore doli vullnetar në krah të Perandorisë Austro-Hungareze. U mbajt në Vjenë në 1917 e 1918, e në Romë në 1918 e 1919 përpara se të kthehej në Shqipëri më 1919. Gjatë kohës në Vjenë, mori mësimet në gjuhën gjermane dhe thelloi njohuritë në artin ushtarak dhe në diplomacinë perëndimore. Më 24 dhjetor 1921 emërohet sërish ministër i Punëve të Brendshme. Në qershor të vitit 1924 shkon në Jugosllavi, ku edhe merr përkrahjen ushtarake nga Nikolla Pashiqi për ta rrëzuar regjimin demokratik të Fan Nolit e Bajram Currit në Shqipëri. Më 25 janar 1925 Kuvendit Kushtetues shpalli Republikën Shqiptare. Me 7 prill të vitit 1939, me rastin e fillimit të pushtimit të vendit nga Italia fashiste, Ahmet Zogu me familjen e tij, bashkëpunëtorët e ngushtë dhe me arkën e Shtetit, iku nga vendi dhe u strehua në Greqi e pastaj në disa shtete të Evropës derisa vdiq më 8 prill të vitit 1961. Në memorien e kombit ka mbetur në kujtesë për vrasjen e kundërshtarëve politikë, të cilët kishin qenë atdhetarët më të merituar të kombit si: Hasan Prishtina, Luigj Gurakuqi, Elez Isufi, Bajram Curri e të tjerë.

Më 8 tetor të vitit 1912, filloi Lufta e parë Ballkanike midis Perandorisë Osmane dhe Lidhjes Ballkanike. Pas dobësimit të Perandorisë Osmane shtetet sllave të Ballkanit të imponojë zgjidhjen e tyre, duke krijuar Lidhjen e Ballkanit: Bullgari, Greqi, Serbi e Mal i Zi, me qëllim që të okuponin të gjitha trojet shqiptare, të cilat konsideroheshin si pjesë e Turqisë. Lufta përfundoi në korrik 1913 me nënshkrimin e Traktatit të Londrës dhe pas 5 shekujsh, Perandoria Osmane humbi pothuajse të gjitha zotërimet e saj në Ballkan. Pastaj erdhi Lufta e Dytë Ballkanike, që filloi pa mbaruar ende e Para. Shkaku ishte pakënaqësia e Bullgarisë lidhur me ndarjen e Maqedonisë, që u bë në fshehtësi nga ish-aleatët e saj, Serbia dhe Greqia. Gjatë këtyre luftërave u vranë qindra mijëra shqiptarë dhe qindra mijëra të tjerë u shpërngulën në Turqi. Dy të tretat e trojeve të vilajeteve shqiptare u ndanë nga katër shtetet fqinje, ndërsa Shqipëria u cungua për të kënaqur orekset e shteteve të krishtera të Ballkanit dhe të Evropës.

Më 8 tetor të vitit 1998 është vrarë luftëtari emblematik i luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Abedin Sokol Rexha, nga fshati Vajanik i Drenicës, bashkëluftëtari i legjendarit Adem Jashari.



Më 9 tetor të vitit 1943 u zhvillua “Lufta e Arbanës”, mes forcave partizane të Brigadës së Tretë dhe forcave pushtuese gjermane. Ishte e para betejë e partizanëve kundër Gjermanisë, e cila kishte pushtuar Shqipërinë në prill të vitit 1943 me rastin e Kapitullimit të Italisë.

më 9 tetor të vitit 1928 në një familje katolike u lind Ernest Simoni. Në moshën dhjetë vjeçare hyri ne Kolegjin Françeskan, ku qëndroi deri në vitin 1948 kur regjimi komunist i Enver Hoxhës mbylli manastiret. Nga viti 1953 deri 1955 beri shërbimin ushtarak detyruar, pastaj më 7 prill 1956 u shugurua meshtar në moshën 28 vjeçare. Më 24 dhjetor 1963 u arrestua nga forcat autoritare komuniste, U dënua me vdekje, por ky dënim u ndërrua në burg nga ku u lirua pas 18 vitesh. Që prej viteve 90, ai ushtron shërbesën e tij priftërore në shumë fshatra katolike. Më 21 shator 2014, ai takoi Papa Franceskun. U bë kardinal së bashku me gjashtëmbëdhjetë prelatë të tjerë në 19 nëntor 2016 nga Papa Francesku nën titullin Santa Maria della Scala.

Më 9 tetor të vitit 1935 lindi në Prishtinë, aktorja e njohur shqiptare Melihate Ajeti. Semimaturën she shkollën e aktrimit i kreu në Prishtinë. Ka specializuar në Paris. Ishte aktorja më e njohur e Teatrit të Prishtinas. E nisi aktrimin në moshën 16 vjeçare, në vitin 1951 në Teatrin Krahinor të Kosovës dhe luajti në skenë 180 role kryesore, me të cilat dëshmoi talentin, bukurinë e kapacitetin e madh prej aktoreje. Ka luajtur në dramat: Zullumqari, Vajza pa pajë, Zonja me kamelie, Besa, Sikur të isha djalë, Halili e Hajrija, Erveheja, Hanka, Hamleti, Shtetrrethimi, Othello, Ana Karenina, Vdekja e një mbretëreshe, Svinga e Gjallë, Magbeti, Antigona, e shumë role të tjera. Ka marrë shumë mirënjohje e shpërblime nga shoqatat dhe institucionet e Kosovës por edhe nga ato jugosllave. Vdiq më 26 mars të vitit 2005.



Natën e 10 e 11 tetorit të vitit 1951 kanë rënë në pritë të UDB-së dhe janë likuiduar, luftëtarët e fundit të NDSH-së në Kosovë: Hasan Remniku, Mustafë Koka me bashkëshorten e tij Rabijen, e cila ishte shtatzënë, si dhe Agush Mehmeti me bashkëshorten, Qibrie Misin Alidema. Trupat e tyre të vdekur ishin ekspozuar në Gjilan “te Lama e Miellit” ku i mbajtën disa ditë me qëllim që të frikësoheshin qytetarët dhe ata të cilët eventualisht do të guxonin të përsëritnin veprimet luftarake antijugosllave të këtij grupi. Mustafë Koka dhe Hasan Alia nga Remniku, kanë qenë luftëtarë të përkushtuar të lirisë kundër ripushtimit jugosllav të pas Luftës së Dytë Botërore. UDB-ja me kohë kishte futur disa agjentë në mesin e grupit dhe ata gjatë rrugëtimit për të shkuar në Shqipëri i drejtuan në vendin e caktuar ku kishte zënë pritë Milicia e UDB-së dhe ku i kishte likuiduar të pestit. Agjentët ishin paraqitur si njerëz të cilët kinse do të ndihmonin Mustafë Kokën dhe Hasan Remnikun për të kaluar kufirin dhe për të hyrë në Shqipëri. Rrugëtimi për të kaluar kufirin besohet se ka filluar me 6 tetor 1951 për ta përfunduar në mes të natës së 10 e 11 tetorit në Pritën te kalimi i lumit Bistricë mbi Prizren.

Më 10 tetor të viti 1893 u lind Jorgji Pano. Ishte arsimtar i njohur dhe patriot me origjinë nga një nga familje ortodokse vllahe.. Arsimin 7 vjeçar e kreu në shkollën e Bashkësisë Ortodokse të Tiranës kurse arsimin e mesëm e vijoi në gjimnazin grek të Manastirit, të cilin e mbaroi në prill të vitit 1912. Pas mbarimit të studimeve vijoi disa kohë si mësues në shkollën e Bashkësis dhe kur më 1913 u hap zyrtarisht shkolla shqipe në Tiranë u emërua si drejtor i saj. Mori pjesë në Shoqërinë “Bashkimi” të udhëhequr nga Avni Rustemi. Më 1924 mori pjesë në Kongresin e parë të Arsimtarëve që u mbajt në Tiranë për krijimin e shkollës laike. Po atë vit mori pjesë aktive në Revolucionin e qershorit të udhëhequr nga Fan Noli për të cilin kishte simpati të veçantë.

1926 – 1927 Zgjidhet nga arsimtarët e Tiranës si kryetar i Lidhjes së Arsimtarëve “Mësuesi”. Me fillimin e Lëvizjes Antifashiste mori pjesë dhe shtëpia e tij ishte gjatë Luftës së Dytë Botërore bazë e rëndësishme ndërsa dy fëmijët e tij Urani Pano dhe Aristidh Pano janë dëshmorë të atdheut.

Pas Luftës mori pjesë në Frontin Demokratik dhe u zgjodh deputet në Kuvendin e Shqipërisë në legjislaturën e katërt. Vdiq në janar të vitit 1970.

Më 10 tetor të vitit 1972 u themelua Akademia e Shkencave të Shqipërisë, institucioni më i larët arsimor i Shqipërisë Socialiste.

Më 10 tetor të vitit 1972 u themelua Akademia e Shkencave të Shqipërisë, institucioni më i larët arsimor i Shqipërisë Socialiste.

 

[Lina]

Më 11 tetor të vitit 2000, vdiq Aristidh Kola, historian, publicist, dhe jurist. Ishte kryetar i Lidhjes së Arvanitëve. Lindi në Kaskaveli të Thivës ne Greqinë Qendrore, më 8 korrik të vitit 1944, në një zonë e cila banohet kryesisht nga arvanitas. Aristidhi, si edhe mijëra e mijëra bashkëkombas të tij, u edukuan me frymën e dashurisë për traditat e të parëve, që trashëgoi kjo pjesë e popullatës shumëkombëshe e Greqisë së sotme. Studioi për jurisprudencë në Athinë dhe pas mbarimit të universitetit, për shumë kohë iu përkushtua traditave kombëtare të arvanitasve në Greqi. Vepra e tij kryesore, “Arvanitasit dhe origjina e grekëve”, bëri një jehonë të gjerë në botën arvanitase; njohu 9 botime brenda dhjetë vjetëve. Kola botoi revistën “Besa”, si dhe revistën tjetër “Arvanon”. Këto revista pasqyronin jetën dhe traditat e botës arvanitase. Bashkëpunoi me të gjitha rrethet e diasporës shqiptare në Botë. Ai mbante lidhje dhe bashkëpunoi me arbëreshët e Italisë, me shqiptarët e Amerikës, me intelektualë të Kosovës, të Turqisë dhe atyre të Shqipërisë. Ai ishte lidhur edhe me arbëreshët e Korsikës. Ai u bë i njohur në Greqi sidomos për përkrahjen morale që i dha luftës së UÇK-së duke u shfaqur në disa emisione televizive. Kjo shkaktoi reagimin e disa grupeve proserbe, me të cilat u ndesh në rrugë gjyqësore. Vdiq më 11 tetor të vitit 2000 pas një sëmundjeje të rëndë. Veprat e Aristidh Kolës janë: Arvanitasit dhe prejardhja e grekëve, 1983. Gjuha e Perëndive, 1989. Deklarata e Bashkimit Arvanitas. Fjalori Korrigjues i Fjalëve arvanite. Fjalori Korrigjues i Fjalëve arvanite. Fjalori Krahasues i Gjuhës Shqipe.

Greqia në Kurthin e Serbëve të Milosheviçit, Kënga e Mercenarëve, prejardhja e grekëve. Mithi dhe e Vërteta. Varrimi i Tretë i Marko Boçarit.

Më 11 tetor të vitit 1945 u themelua “lidhja e shkrimtarëve”. Katër vjet më vonë u themelua edhe “Lidhja e Artistëve”. Në vitin 1957 u themelua Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë”

Më 11 tetor, duke luftuar përballë forcave ushtarake e policore serbe kanë rënë në fushën e nderit dëshmorët e UÇK-së, Arben Hajdaraj dhe Musa Balijaj



Më 12 tetor të vitit 642 vdiq Papa Gjoni i Katërt. Ai lindi në Zarë, në një datë të papërcaktuar dhe vdiq në Romë. Ishte ne detyrën e kreut të Vatikanit nga 24 dhjetori i vitit 640, deri në vdekje. Është Papa i 72 – të i Kishës katolike… I treti me origjinë ilire. Ishte dalmat, bir i diakonit Venançi. Perandori e miratoi papninë e tij vetëm katër muaj pas zgjedhjes, kohë gjatë së cilës Kisha e Romës qeverisej nga “Triumvirati” tradicional, i përbërë nga një kryediakon, një kryeprift e një kryenoter papnor. Ndërmjet shumë veprimtarive të Papës, në qendër të vëmendjes, ishte Dalmacia, problemet e së cilës i pati fort për zemër pasi, siç deklaroi shumë herë, ishte vendlindja e tij. Prej këndej nuk i kurseu përpjekjet për t’iu bërë krah popullsive dalmate, asokohe të tmerruara nga dyndjet barbare. Dërgoi në Dalmaci Abat Martinin, me një shumë të madhe të hollash, për të liruar bashkatdhetarët, robër të sllavëve dhe të avarëve. Martini shkoi, çliroi shumë robër dalmatë e, më të kthyer, solli me vete reliket e shenjtorëve Venanci, Anastasi, Mauri e të shumë të tjerëve.

Më 12 tetor të vitit 1879 u themelua në Stamboll “Shoqëria e të Shtypurit Shkronja Shqip”. Hovi që mori lufta për autonominë e Shqipërisë i dha gjithashtu një shtytje të fuqishme lëvizjes në fushën e arsimit e të letërsisë shqipe, të cilat tani synonin jo vetëm të ngrinin në një shkallë më të lartë ndërgjegjen atdhetare të masave popullore, por edhe të përballonin nevojat që shtronte zëvendësimi i administratës osmane me administratën shqiptare. Që me themelimin e Lidhjes së Prizrenit, u ndje më shumë se kurdoherë nevoja e ngutshme për të caktuar alfabetin e njësuar të gjuhës shqipe dhe për t’i dhënë fund anarkisë që sundonte në këtë fushë. Po ashtu, tani u ndje më shumë se më parë nevoja e ngutshme për të formuar një organizatë qendrore ose, siç thuhej atëherë, një shoqëri kulturore, e cila të merrte përsipër barrën e drejtimit e të organizimit të përpjekjeve për të ngritur shkolla shqipe në gjithë vendin dhe për të zhvilluar me ritme më të shpejta letërsinë shqiptare, duke botuar tekste shkollore, vepra letrare, broshura shkencore e organe periodike shqipe. Nismën për zgjidhjet e këtyre dy detyrave e mori drejtpërdrejt Komiteti i Stambollit. Për këtë qëllim ai formoi qysh në fillim të vjeshtës së vitit 1878 një komision të gjerë prej 25 vetash, i cili ngarkoi një komision të ngushtë me 7 anëtarë (Sami Frashëri, Jani Vreto, Pashko Vasa, Hoxha Tahsini, Koto Hoxhi, Ibrahim Bërzeshta, Said Toptani), për të zgjidhur çështjen e alfabetit të përbashkët.



Më 13 tetor të vitit 1911 lindi Millosh Gjergj Nikolla, poeti dhe prozatori më i njohur shqiptar i kohës, në vitet 30 të shekullit XX.

Millosh Gjergj Nikolla ─ ky është emri i tij i vërtetë, sepse Migjeni, është pseudonimi ose emri i tij i shkrimit. Ishte poet dhe prozator i shquar shqiptar i viteve 1930. Migjeni konsiderohet si një ndër shkrimtarët më të lexuar e më të rëndësishëm të letërsisë shqipe të shekullit të 20-të. Për epokën ishte një zë krejtësisht novator nga brendia dhe forma dhe ndikimi mbi letërsinë shqipe të kohës ishte i madh. Konsiderohet që Migjeni kaloi nga një romantizëm revolucionar në realizëm kritik gjatë jetës së tij. Ai pasqyroi varfërinë e thellë të viteve kur jetoi, dhe duke u dalë zot heronjve të krijimeve të tij si “Bukën tonë të përditshme falna sot”, “Bukuria që vret”, “Mollë e ndalueme”, “Legjenda e misrit”, “A don qymyr zotni ?”, etj. fshikulloi ashpër indiferentizmin e klasave të kamura ndaj vuajtjeve të popullit. Ndikimi i Migjenit mbi rrethet e rinisë antiçifligare qe i ndjeshëm ne vitet kur shkroi. Një shtysë te posaçme mori përhapja e krijimtarisë se tij pas Luftës së Dytë Botërore, kur regjimi komunist mori përsipër botimin e plotë të veprave, të cilat në vitet 1930 kishin qenë pjesërisht të pabotuara. Vdiq në Torre Peliçe të Italisë më 26 gusht të vitit 1938.

Më 13 tetor të vitit 1931, lindi Dritëro Agolli. në Menkulas të Rrethit të Devollit afër Korçës dhe u nda nga jeta më 3 shkurt 2017 në Tiranë. Pasi mori mësimet e para në vendlindje, vazhdoi gjìmnazin e Gjirokastrës, një shkollë me mjaft traditë. Ai vazhdoi studimet e tij në Falkutetin e Arteve në Shën Petersburg. Ka punuar shumë kohë gazetar në gazetën e përditshme “Zëri i popullit”, dhe për shumë vjet ka qenë Kryetar i Lidhjes së shkrimtarëve dhe artistëve të Shqipërisë. Për tridhjetë vjet me radhë Dritëro Agolli u zgjodh deputet. Krijimtaria e tij letrare është mjaft e pasur në gjini e lloje të ndryshme: poezi, poema, tregime, novela, romane, drama, skenarë filmash etj. Është fitues i disa çmimeve dhe i nderimeve të tjera. Disa prej veprave më të rëndësishme të tij janë përkthyer në Perëndim e në Lindje. Vepra letrare e Dritëro Agollit krijoi traditën e re të letërsisë shqiptare. Ajo na bën të ndihemi me dinjitet përballë botës së madhe. Dritëro Agolli dhe brezi i tij letrar (vitet ’60) nuk u paraqitën me ndonjë poetikë të re, sido që u diskutua mjaft edhe për rimën dhe ritmin, për vargun e lirë dhe vargun e rregullt, për “rreptësinë” e poezisë. Më shumë përvoja e tij krijuese, se traktatet teorike, bëri që të ndryshohej rrënjësisht tradita e vjershërimit shqip. Dritëro Agolli u shfaq në letërsi si një autor me kërkesa të larta për poezinë. Vdiq më 3 shkurt të vitit 2017.



Më 14 tetor të vitit 1912 ra në altarin e atdheut, luftëtari popullor, Spiro Bellkameni. Ishte komandant çete kombëtare në vitet 1908-1912. Kishte lindur në fshatin Bellkamen, në rajonin shqiptar të Follorinës, sot në Greqi. Luftoi kundër kishës greke në shërbim të Fanarit. Jeta, veprat atdhetare të Spiro Bellkamenit janë të ditura prej çdo shqiptari. Që në fëmijëri u frymëzua me idetë e Rilindjes kombëtare dhe ishte nën ndikimin e ideve të Themistokli Gërmenit, Çerqiz Topullit e luftëtarëve të tjerë me nam të Shqipërisë. Me rastin e parë të rrëmbimit të armëve, Spiroja me bashkëluftëtarët e tij largoi forcat ushtarake greke nga Ballkameni e Negovani, dy fshatra shqiptare të njohura për rezistencë shekullore kundër pushtimit turk dhe grek. Më 18 Maj 1901, në Follorinë, u plagos rëndë duke luftuar kundër forcave që i kishte dërguar Qeveria greke me kërkesë së kishës. Mori pjesë në luftën kundër turqve në “Orman Çiflik”, më 29 dhe 30 korrik të vitit 1911. Në verë të vitit 1912, mori pjesë në Mbledhjen e çetave çlirimtare të jugut në fshatin Frashër. Spiro Bellkameni u priu çetave kryengritëse shqiptare që hynë në Korçën e çliruar. Ai me vëllezërit e bashkëluftëtarët hynë në Korçë me kësula të bardha mbi kokë, ku shkruheshin fjalët: Liri a Vdekje! U vra nga forcat turke, më 14 tetor të vitit 1912, në fshatin Neveskë afër Follorinës.

Më 14 tetor u vra Qybra Sokoli, Heroinë e popullit. U lind në Korçë në vitin 1924.

Më 14 tetor të vitit 1950, nga bandat diversante mercenare u vra, Dile Marku. Kishte lindur në vitin 1931 në Fregen të Lezhës. Ka qenë aktiviste në ndërtimin e hekurudhës Durrës-Peqin më 1947 dhe më pas Durrës-Tiranë më 1948. U shpall “Heroinë e Popullit”.

Më 14 tetor të vitit 1998 ka rënë duke luftuar kundër forcave serbe, në fshatin Makërmal të Drenicës, luftëtari i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Zymer Halim Goxhuli.



Më 15 tetor të vitit 1886 lindi Dhimitër Berati. Ishte nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë atdhetar, politikan e publicist shqiptar. U lindi më 15 tetor të vitit 1888 në Korçë. Mësimet e para i mori në vendlindje, ndërsa studimet e larta i kreu në Fakultetin e Shkencave Politike Administrative të Universitetit të Bukureshtit. Pas përfundimit të këtij fakulteti përfundon aty edhe Fakultetin e Drejtësisë. Ndërkohë, ai përfshihet në lëvizjen patriotike për mëvetësinë e atdheut të shqiptarëve të emigruar në Bukuresht dhe në vitin 1904, zgjidhet këshilltar i kryesisë së tyre. Më 1907 kthehet në vendlindje dhe punon si mësues i Shkollës Shqipe të Korçës, së bashku me patriotët Thanas Floqi, Thoma Avrami etj. Anëtar i klubit patriotik “Dituria” të Korçës që në themelimin e tij më 1908. Po atë vit merr pjesë në Kongresi i Elbasanit, kurse më 1910 në Kongresi i dytë i Manastirit. Nga të parët pjesëmarrës në mbledhjen e hotel “Kontinental”-it në Bukuresht. Zgjidhet delegat i kolonisë shqiptare të Bukureshtit. Ka firmuar aktin historik të shpalljes së pavarësisë, me siglën “D. Beratti”, në emër të kolonisë së Bukureshtit. Më 1924 ndodhej në Sofje me detyrën e kryekonsullit. Në periudhën 1926 deri më 1934 punoi si sekretar në Ministrinë e Jashtme. Më 1935 ministër i ekonomisë kombëtare. Një vit më vonë ministër në Romë. Vdiq në Romë më 1970.

Më 15 tetor të vitit 1953 lindi në Tiranë aktorja e njohur, Yllka Mujo. Studimet i vazhdon në Liceun Artistik në degën “Kanto”. Që në moshë të re, kur ishte vetëm 17-të vjeçe, përzgjidhet nga regjisori Viktor Gjika (Artist i Popullit) për rolin e Almës në filmin, ‘I teti në bronz” duke kaluar kështu një përzgjedhje midis 150 vajzave kandidate për këtë rol. Afrimi me kinematografinë do të bëj që të vazhdojë studimet e larta në Institutin e Lartë të Arteve, sot Akademia e Arteve, në degën “Aktrim. Ka luajtur në dramën: “Cuca e Maleve” e Loni Papës. Në vitin 1995 fitoi çmimin “Aleksandër Moisiu” si “Aktorja më e mirë” e Festivalit Kombëtar. Ka interpretuar edhe shumë role në kinematografi: në vitin 1971 filmin “Malet me blerim mbuluar”. Në vitin 1975 filmin “Rrugicat që kërkonin diell”, në vitin 1975 filmin “Beni ecën vetë” në rolin e Letës, nënës së Benit, në vitin 1976 në filmin “Zonja nga qyteti” në rolin e Shpresës, në vitin 1984 filmi “Taulanti kërkon një motër” në rolin e Zanës, rol për të cilin do të vlerësohet me Medaljonin e Festivalit në Festivalin e VI-të të Filmit Shqiptar të mbajtur në Tiranë prej datës 1 deri në 5 Tetor 1985. Roli i saj më i fundit është roli i Vevos në filmin “Muaji i Mjaltit” në vitin 2009.

Më 15 tetor të vitit 1998 kanë rënë dëshmorë në frontet e luftës së UÇK-së: Enver Bytyçi dhe e Kujtim Bytyçi

 

[Lina]

Më 16 tetor të vitit 1908 lindi, Enver Hoxha, udhëheqës i Partisë Komuniste të Shqipërisë, më vonë i Partisë së Punës deri në vdekje. Prijës, organizator, strateg i Luftës Antifashiste Nacional-çlirimtare e i revolucionit popullor. Themelues e Komandant i Përgjithshëm i Forcave të Armatosura të RPS të Shqipërisë. Krijues e drejtues i pushtetit popullorë, burrë shteti i shquar dhe arkitekt i Shqipërisë Socialiste. Personalitet i shquar i revolucionit ndërkombëtar dhe i luftës çlirimtare të popujve të shtypur. Figura ndër më të njohurat dhe më me ndikim të kombit shqiptar, i cili tërë jetën ia kushtoi atdheut e popullit shqiptar. Dy herë Hero i Popullit dhe Hero i Punës Socialiste. Enver Hoxha lindi në Gjirokastër në një familje me tradita të njohura patriotike.

Vazhdoi studimet në Liceun fracez, në fillim në Gjirokastër. Ishte admirues i Avni Rustemit, i shoqërisë përparimtare “Bashkimi”, i revolucionit demokratiko-borgjez të qershorit 1924. Më 8 nëntor 1941, pas dy vjetësh pune të palodhur e të ndërprerë në kushtet e rënda të terrorit fashist, Enver Hoxha bashkë me komunistët e vërtetë shqiptarë kryen veprën më të madhe: themeluan Partinë Komuniste të Shqipërisë, udhëheqësen besnike që do t’i tregonte popullit rrugën e luftës për çlirim kombëtar e shoqëror. Figura e Enver Hoxhës është një figurë e madhe poliedrike. Nuk ka fushë të aktivitetit politik, ideologjik e shoqëror të PPSH-së si dhe shtetit që të mos jetë shprehur mendimi i tij filozofik, forca organizuese dhe veprimtaria udhëheqëse. Ka shkruar vepra të shumta studimore historike, politike e filozofike. Vdiq më 11 prill të vitit 1985.

Më 16 tetor të vitit 1997 ka rënë në altarin e atdheut, dëshmori i UÇK-së Adrian Rexhep Krasniqi, ndër themeluesit dhe dëshmorët e parë të UÇK-së.

Më 16 tetor të vitit 1998, kanë rënë dëshmorë luftëtarët e paepur të UÇK-së, Jetë Aziz Hasani nga fshati Godanc i Shtimes. Jetë Hasani ka qenë luftëtar i dalluar i UÇK-së. Është përkujdesur dhe ka ndihmuar financiarisht në stërvitjen e një grupi të luftëtarëve të lirisë, në Tiranë qysh në vitin 1993. Asokohe ka mbajtur kontakte me veprimtarin, Halil Alidemaj, Shaban Braha, Ruzhdi Saramati, Muhamet Malësori, Sylë Qeriqi, Elez Durmishi, Ramiz Qeriqi e veprimtarë të tjerë të Lëvizjes Kombëtare. Ka qenë ndër luftëtarët e parë në zënien e Grykës së Carralevës më 14 qershor të vitit 1998, së bashku me Milaim Behën, Rrahman Tafën, Ruzhdi Salihun, dëshmorë të rënë gjatë luftës së UÇK-së.

Më 16 tetor të vitit 1998 ka rënë në luftë ballë për ballë duke luftuar kundër forcave serbe, Fehmi Brahim Kastrati nga fshati Kisharekë i Drenicës.



Më 17 tetor të vitit 1938 ka rënë, luftëtari i brigadave internacionale, Xhemal Kada. Gjatë luftës kundër fashizmit të Françisko Frankos, në Spanjë ishte rreshtuar edhe shumë luftëtarë shqiptarë në radhët e brigadave internacionaliste italiane dhe brigadave të tjera nga mbarë bota. Xhemal Kada ka rënë trimërish në Fuente del Ebro me shumë luftëtarë të tjerë. Në luftën kundër fashizmit në Spanjë kanë rënë shumë revolucionarë shqiptarë, të cilët kanë qenë të rreshtuar në Brigadën italiane, “Garibaldi”.

Më 17 tetor të vitit 1927 u lind në Tiranë aktori i njohur, Enver Dauti. Gjatë karrierës ai ka interpretuar disa role në filma, si drejtorin, te Historiani dhe kameleonët, atë të drejtorit të burgut, te Kolonel Bunker, babanë e Petritit te Fushë e blertë fushë e kuqe, kooperativistin te Zambakët e Bardhë, drejtorin e gjimnazit te Qortimet e vjeshtës, përkthyesin te Këshilltarët, Kozin, te Koncert në vitin 1936, ministrin e brendshëm te Nga mesi i errësirës, Kopin te Cirku në fshat, Lonin te Lulëkuqet mbi mure, xha Hakiun te Prita, Bardhokun te Toka Jonë, si dhe role te Fejesa e Blertës, Ne vinim nga lufta, Rrugicat që kërkonin diell, Kur hiqen maskat, Shtigje të luftës, Odiseja e tifozave, etj. vdiq më 16 shkurt 2012.

Më 17 tetor të vitit 1997, në burgun e Beogradi, në Serbi, pasi paraprakisht ishte kidnapuar nga policia serbe është mbytur mizorisht në tortura, Januz Salih Zeneli, atdhetari dhe pjesëtari i UÇK-së në Llap, që vepronte nën komandën e Zahir Pajazitit.



Më 18 tetor të vitit 1858, lindi në Manastir, Gjerasim Qiriazi, Ishte rilindës, atdhetar, shkrimtar dhe themeluesi i parë i shoqërisë, Vëllazëria Ungjillore e Shqipërisë. Nga martesa me Athina Mikelidin, lindi Stefani, djali i vetëm i Gjerasimit. Bashkëshortja i kishte vdekur disa muaj pas lindjes së djalit. Djali i tij Stefani vdiq më 1959 në Amerikë duke lënë 6 fëmijë pas. Mori ndihma dhe përkrahje nga shoqëritë shqiptare jashtë atdheut: nga Nikolla Naço, Pandeli Sotiri, Abdyl Frashëri, Naim Frashëri, Sami Frashëri, Mihal Grameno, Kristo Dako etj. Në mars të vitit 1892 së bashku me motrën, Sevastinë, përgatit planin dhe projektin për hapjen e Shkollës së Vajzave dhe Shkollën e të Dielës në Korçë. Për shkak të aktivitetit të tij atdhetar e rilindas e mbrojtës i gjuhës shqipe e braktisjes së fese ortodokse, më 2 tetor 1892 Kisha Ortodokse lëshon mallkimin e saj kundër Gjerasimit, ashtu sikur edhe kundër Petro Nini Luarasit, Naum Veqilharxhit, Kostandin Kristoforidhi e të tjerëve. Më 14 nëntor 1892 themelon Kishën Ungjillore të Korçës edhe shoqërinë “Vëllazëria Ungjillore e Shqipërisë” me qendër në Korçë. Në të njëjtin muaj boton numrin e parë të gazetës së shoqërisë “Letra e Vëllazërisë”. Për shkak të aktivitetit të tij më 17 janar, 1893 u bë një atentat i pasuksesshëm kundër Gjerasim Qiriazit. Ka shkruar shumë vjersha e këngë. Ka vdekur më 2 janar të viti 1894 në moshën 35 vjeçare. Në vitin 1987 Gjerasimit iu dha titulli “Mësues i Popullit”. Në vitin 1992 iu akordua titulli: “Urdhri i Lirisë i Klasit të Parë.

Më 18 tetor të vitit 1925 lindi, Ramiz Alia, partizan, revolucionar, kuadër i lartë politik i Partisë Komuniste më vonë i Partisë së Punës së Shqipërisë. U diplomua në shkollën e Partisë në Moskë. Ka qenë njëri nga personalitetet më të rëndësishme të Partisë së Punës së Shqipërisë, i cili udhëhoqi Shqipërinë mes viteve 1984 – 1990. Gjatë kësaj periudhe Ramiz Alia ka kryer detyra të larta në drejtim të PPSH-së, rrjedhimisht edhe të shtetit shqiptar. Pas zgjedhjeve të para shumëpartiake në Shqipëri të zhvilluara më 31 mars 1991, parlamenti i ri pluralist i dominuar nga deputetët e PPSH-së, më 30 prill 1991 me propozim të PPSH-së e zgjodhi Ramiz Alinë, President të Republikës. Pas zgjedhjeve të parakohshme parlamentare të 22 marsit 1992 ku fitoi koalicioni i opozitës i udhëhequr nga Partia Demokratike, më 3 prill 1992 Alia dha dorëheqje nga posti i Presidentit. Vdiq më 7 tetor të vitit 2011 në Tiranë.

Më 18 tetor të vitit 1998 ka rënë dëshmor luftëtari i lirisë, i radhëve të UÇK-së në Dukagjin, Ilir Mazllum Soba



Më 19 tetor të vitit 1913 lindi në Dibër, Haxhi Lleshi. Studimet e larta i ka kryer në Universitetin e Beogradit. Ka qenë politikan shqiptar dhe Ministër i Brendshëm i Shqipërisë në kabinetin e Enver Hoxhës me mandat nga 22 tetori i vitit 1944 gjer më 10 janar të vitit 1946 dhe nga 11 janari i vitit 1946 gjer më 18 mars të vitit 1946. Haxhi Lleshi ishte pjesëmarrës aktiv dhe njė nga drejtuesit kryesor tė Luftės Antifashiste Nacionalçlirimtare në zonën e Dibrës. Pas çlirimit ai mbajti postin e kryetarit të Presidiumit të Kuvendit Popullor prej 1 gusht 1953 deri më 21 nëntor 1982. Ka qenë deputet në Kuvendin e Shqipërisë në të gjitha legjislaturat e periudhës komuniste si dhe në legjislaturën e parë që doli nga zgjedhjet pluraliste të vitit 1991. Haxhi Lleshi vdiq më 1 janar të vitit 1998.

Më 19 tetor të vitit 1920 në fshatin Gllaviçicë (Shëngjon-Kokaj) afër Pejës, lindi gjeografi e shkrimtari, Mark Krasniqi. Shkollën fillore e kreu në fshatin e lindjes, kurse më 1941 gjimnazin në Prizren. Prej vitit 1941-1943 ka studiuar letërsinë në Universitetin e Padovës, në Itali. Pastaj ka studiuar gjeografinë e etnografinë në Universitetin e Beogradit. Më 1945-1946 ka qenë gazetar-redaktor i gazetës Rilindja në Prizren, bashkë me Esad Mekulin e Omer Çerkezin, kurse prej vitit 1947-l949 ka punuar në Radio-Beograd (Redaksia e emisioneve në gjuhën shqipe) gazetar-redaktor. Prej 1950-1961 ka punuar në Akademinë Serbe të Shkencave në Beograd asistent, pastaj bashkëpunëtor shkencor. Ka diplomuar më 1950 në Beograd, kurse më 1960 ka doktoruar në Universitetin e Lubjanës. Ka qenë disa herë prodekan e dekan i Fakultetit Juridik-Ekonomik. Ka qenë nënkryetar e kryetar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës, kryetar i parë i Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, kryetar i Partisë Shqiptare Demokristiane të Kosovës. Ka botuar më se 20 libra shkencorë, letrarë, publicistikë e tekste shkollore dhe ka përkthyer disa romane e përmbledhje poezish nga serbishtja e sllovenishtja në gjuhën shqipe. Vdiq më 28 gusht të viti 2015, në Prishtinë

Më 19 tetor të vitit 2003 – Nënë Tereza lumturohet në Romë nga Papa Gjon Pali II. “Jeta e saj në shërbim të të varfërve ka frymëzuar shumë njerëz të ndjekin të njëjtën rrugë. Dëshmia dhe mesazhi i saj përputhen me ato të çdo feje si shenjë se “Zoti vijon ta dojë botën “, tha Papa në ceremoninë madhështore në sheshin Shën Pjetri në Romë më 2003. Shumë njerëz besojnë se Nene Tereza, e cila sa ishte gjallë arriti të ngrihej mbi politikat kohës, e konsideruar prej kohësh si “shenjëtorje e të varfërve”, do të mundet t’i kapërcejë dhe pengesat burokratike që vonojnë shenjtërimin e saj zyrtar.



Më 20 tetor të vitit 1900 ka ndërruar jetë shkrimtari më i madh i Rilindjes Kombëtare Shqiptare, Naim Frashëri. U lind më 25 maj të vitit 1946, në Frashër të Permetit. Ka qenë vëllai i dy personaliteteve më të njohura shqiptare kohës, Avdyl Frashëri dhe Sami Frashëri. Për së gjalli u pagëzua “apostull i shqiptarizmës” dhe “bilbil i gjuhës shqipe”. Ishte i biri i Halit beut dhe nënë Eminesë. Në vendlindje bëri mësimet fillore dhe nisi të mësonte turqishten, arabishten dhe persishten në Teqenë e Frashrit. Në vitin 1865 familja u shpërngul në Janinë, ku bashkë me vëllanë, Samiun, mbaroi gjimnazin grek “Zosimea” më 1869. Më 1871 shkoi në Stamboll, ku qëndroi vetëm tetë muaj, sepse dhembja e kraharorit e detyroi të kthehej në Janinë. Në vitet 1874-76 punoi si drejtor dogane në Sarandë. Më 1878 punoi tetë muaj si drejtor të dhjetash, në Berat. Më 1882 u vendos përfundimisht në Stamboll, ku punoi në fillim në detyrën e anëtarit e pastaj të Kryetarit të Komisionit të Inspektimit, pastaj të Kryetarit të Këshillit të Lartë të Arsimit. Më 14 gusht 1882, nënshkroi lejen për botimin e Gramatikës së Kristoforidhit. Mori pjesë në punën e Komitetit qendror për mbrojtjen e të drejtave të kombësisë shqiptare dhe të Shoqërisë së të shtypuri shkronja shqip. Vepra poetike e Naimit vuri bazat e letërsisë kombëtare dhe luajti rol të rëndësishëm në zgjimin e vetëdijes atdhetare. Naimi i këndoi mallit e dashurisë për atdhe, krenarisë kombëtare dhe të kaluarës së lavdishme të shqiptarëve. Ka shkruar dhe ka përkthyer shumë vepra. Më të njohurat janë, Lulet e Verës, Bagëti e Bujqësi, Ëndërrimet, Historia e Skënderbeut, Qerbelaja e shumë të tjera.

Më 20 tetor të vitit 1938 vdiq Sali Butka, atdhetar. U lind në vitin 1852 në fshatin Butkë të Kolonjës. Bashkëpunoi për shumë kohë me Petro Nini Luarasin, duke e ndihmuar atë për ngritjen e shkollës së parë shqipe në Kolonjë. Saliu, së bashku me Nasuf Bej Novoselën, ishin dy njerëzit që e morën në mbrojtje Petro Ninin nga armiqtë e kundërshtarët e tij. Ai filloi të sillte nga Manastiri dhe Selaniku libra dhe gazeta të shkruara në gjuhën shqipe, të cilat më pas i përhapte në krahinat e Kolonjës, Korçës e Përmetit. Në vitin 1905, me nismën e Bajo Topullit, në qytetin e Manastirit u themelua Komiteti “Për lirinë e Shqipërisë”, i cili organizoi çetat e para patriotike. Në dhjetor të vitit 1905 Bajo Topulli shkoi vetë në fshatin Butkë, në shtëpinë e Sali Butkës, ku u formua çeta e parë kombëtare dhe u shpall fillimi i kryengritjes së armatosur. Në këtë çetë, me komandant Sali Butkën, bënin pjesë edhe patriotë të tjerë si: Qani Starja, Qamil Panariti, Riza Veleishti, Selim Pojani, Sefer Panariti, Dilaver Lubonja, Hasan Qinami, Myftar Butka, Thoma Pituli etj. Në vitin 1910 mori pjesë në mitingun e madh të shkronjave shqipe që u organizua në qytetin e Korçës. Në fillim të vitit 1911, në Kolonjë u krijua Komiteti Kryengritës me në krye Sali Butkën, si dhe vëllanë e tij, Myftar Butkën dhe Ganiun, të birin e tij. Në maj të vitit 1912 Sali Butka mori pjesë në kuvendin e Pejës, i cili mori vendime për fillimin e kryengritjes kundër Turqisë. Kur ushtritë franceze që kishin okupuar Korçën dhe qarkun e saj, mbështesnin kërkesat e Venizellosit për Shqipërinë e Jugut, Sali Butka, në krye të forcave të tij, që arrinin në 1500 veta u nis drejt Korçës dhe e rrethoi atë. Në krah të tij ishte edhe çeta e Themistokli Gërmenjit me 22 vetë. Sali Butka vdiq në vitin 1938.

Më 20 tetor të vitit 1944, u vra shkrimtari dëshmor, Gjikë Kuqali. Ishte një shkrimtar dhe dëshmor i Luftës së Dytë Botërore. Lindi ne Korçë dhe vdiq i pushkatuar nga nazistët gjermanë në kampin nazist te Prishtinës.

Më 20 tetor 1944 u vra Ylbere Bilibashi, pioniere partizane, Heroinë e Popullit.

 

[Lina]

Më 21 tetor 1919 vdiq Xhelal Koprencka. U lindi në Koprenckë të Skraparit në vitin 1876. Ishte veprimtar i luftës për çlirim kombëtar, sidomos me një të afërm të tij, Ali Koprëncka. Të dy pjesë e komitetit të fshehtë “Për lirin’ e Shqipërisë”, ushtronin veprimtarinë e tyre patriotike në Korçë dhe Manastir, në klubin e shqiptarëve të atjeshëm. U kujdes për shkollën shqipe të Korçës, atë të vashave dhe djemve. Anëtar i shoqërive patriotike jashtë vendit. Si delegat i Skraparit, merr pjesë në shpalljen e pavarësisë kombëtare dhe firmon dokumentin e independencës me siglën “Xhelal Ko”. Më 1918 mori pjesë në Kongresin e Durrësit., si delegat nga Skrapari. I ndjekur nga elementë antikombëtarë, Koprëncka u vra pabesisht në vitin 1919, në Pyllin e Sherës në Qafën e Martës.

Më 21 tetor të viti 1991, vdiq në Prishtinë, etnomuzikologu dhe kompozitori, Lorenc Antoni. I lind lindi në Shkup më 23 shtator të vitit 1909. Qysh fëmijë aktivizohet në ansamble të ndryshme muzikore të shqiptarëve. Studion privatisht muzikë në Shkup dhe Beograd. Pas shkollimit në Fakultetin Filozofik të Shkupit kthehet në Ferizaj dhe më pas ngre të parën shkollë të ulët dhe të mesme muzike “Josip Sllavenski” në Prizren më 1948. Po në këto vite drejton si dirigjent edhe korin e shkollës muzikore, atë të shoqërisë kulturore artistike “Agimi” si dhe orkestrën simfonike të qytetit të Prizrenit. Pas këtyre viteve vazhdon të merret intensivisht me kompozime, dirigjime të veprave, veprimtari pedagogjike etj. Në fushën e studimit të folklorit, Lorenc Antoni vlerësohet se i pari mblodhi dhe botoi shtatë vëllime të muzikës popullore shqiptare të Kosovës, Maqedonisë, Malit të Zi dhe Moravës Jugore të shoqëruar me analiza etnomuzikologjike mbi gjithë këtë lëndë që është transkiptuar po prej tij. Ka kompozuar edhe muzikë, ndër to dallohen kompozimet vokale. Ai bëri përpjekje për hapjen e shkollës së parë të muzikës qysh në vitin 1948 në Kosovë.



Më 22 tetor të vitit 1942 u var nga fashistët, Shyqri Ishmi, Hero i Popullit. Ai mori pjesë në njësitet guerile të Tiranës dhe kreu me sukses disa aksione, falë guximit të tij ai kreu detyra të veçanta. Ai u kap nga fashistët dhe në 22 tetor 1942 u dënua me varje. Shyqyriu u var në Pazarin e Madh të Tiranës. Fjalët e tij të fundit ishin: “Rinia shqiptare i ngjan barit të livadhit që, i kositur, bëhet më i gjallërueshëm, një bie një ngrihet. Poshtë fashizmi”! Akti barabar i varjes së Shyqyriut e ndezi edhe më shumë urrejtjen e popullit për pushtuesin.

Më 22 tetor të viti 1995 vdiq në burg, Shefqet Peçi. Ai lindi më 30 qershor të vitit 1906 në fshatin malor të Picarit, në Gjirokastër, ishte politikan shqiptar, Ministër i Minierave dhe Ministër i Komunikacionit. Më 1924 luftoi në Revolucionin Demokratik të drejtuar nga Fan Noli. Nuk qëndron gjatë në ushtrinë e mbretit Zog si oficer duke parë shtypjen dhe injorancën që mbretëronin në radhët e saj. Për veprimtarinë e tij antizogiste është arrestuar e burgosur dhe u çmobilizua si oficer nga radhët e ushtrisë. Më 1937 bëhet një nga krerët ushtarakë kundër monarkisë fashiste prandaj dhe u burgos. Shefqet Peçi merr pjesë në luftën antifashiste si drejtues i lëvizjes studentore të qytetit Elbasan. Qe në muajt e parë të vitit 1942 vihet në krye të formacioneve luftarake partizane dhe behet anëtar i Partisë Komuniste. Si komisar dhe komandant i çetave dhe batalioneve të para partizane në Zonën e Parë Operative Vlorë-Gjirokastër, do të shpaloste jo vetëm trimërinë dhe guximin e tij, por edhe përvojën, aftësitë dhe talentin si komandant. Shefqet Peçit iu ngarkua drejtimi i Brigadës së Pestë Sulmuese. Pas çlirimit të vendit ka kryer funkcione me rëndësi për Shtetin Për meritat dhe luftën e tji heroike, veç shumë dekoratave të tjera, i është akorduar medalja e artë me motivacion “ HERO I POPULLIT ” si dhe nderimi më i lartë ushtarak demokratik “Xhuzepe Garibaldi”. Vdiq në burg, në moshën 90- vjeçare ku e kishte burgosur regjimi i Sali Berishës.



Më 23 tetor të vitit 1821 lindi Dhimitër Kamarda, në vendin e quajtur Piana deli Albanesi (Në gjuhën arbërisht: Hora e arbëreshëve) të Sicilisë. Ishte gjuhëtar, botues e folklorist arbëresh. Njihet si filozofi më i madh arbëresh. Pati krijimtari të pasur, por ajo që e bëri të njohur ishte vepra “Sprovë e gramatologjisë krahasuese mbi gjuhën shqipe”. Nga veprat e tij : “Alfabeti i përgjithshëm shqiptaro – epiriot”, “Tri këngë popullore shqipe të Epirit” etj. Vdiq në Livorno të Italisë në vitin 1881.

Më 23 tetor të viti 1871 lindi Gjergj Fishta. Gjergj Fishta, Ishte i biri Ndokë Simon Ndocit dhe Prendes së Lazër Kaçit. Ai kishte tre vëllezër dhe një motër. Meqë në fshatrat aty përqark nuk kishte shkollë, e dërguan në Shkodër. Me hapjen e kolegjit të Troshanit më 1880 Fishta 11-vjeçar kthehet nga Shkodra tashmë si nxënës dalluar. E dërgojnë për studime të mëtejshme në filozofi e teologji në Bosnje. Mbarimi i Luftës së Parë Botërore përkon me pjekurinë e plotë të personalitetit të Fishtës si poet, si intelektual, si politikan atdhetar. Nga fillimi i prillit 1919 dhe gjatë vitit 1920 ishte sekretar i përgjithshëm i delegacionit shqiptar në Konferencën e Paqes në Paris. Në dhjetor 1920 zgjidhet deputet i Shkodrës. Në prill 1921, në mbledhjen e parë të parlamentit shqiptar zgjidhet nënkryetar. Si nënkryetar i Parlamentit kreu veprimtari të shumta politike. Merr pjesë në Revolucionin e Qershorit 1924. Përndiqet pas rikthimit të Zogut në Shqipëri. Vitet 1925 e 1926 i kalon në Itali. Ndërkohë, krijon, boton e riboton pareshtur. Të kësaj kohe janë edhe pjesa më e madhe e dramave, dramave lirike, tragjedive etj. Pas kthimit në Shqipëri nis etapa e fundit e krijimtarisë së Fishtës. Kësaj etape i vë vulën përfundimi e botimi i plotë i “Lahutës së Malësisë”, (1937). Ishte kryetar i kongresit të Manastirit dhe propozimi i tij fitoi në unifikimin e alfabetit të gjuhës shqipe. Në tetor 1913 nxjerr revistën “Hylli i drites”, ndërsa më 23 tetor 1913 shpalos flamurin kombëtar në kishën e Shkodrës, duke e lidhur atë me drita me xhaminë, për të treguar unitetin mes shqiptarëve. Gjergj Fishta mori shumë medalje të ndryshme nga populli i Shkodrës, i Beratit, mbreti i Austrisë, nga Greqia dhe Turqia. Vdiq në Shkodër më 30 dhjetor 1940.



Më 24 tetor të vitit 1876 lindi në Korçë, Kristo Floqi, qe avokat, gjykatës, nëpunës, ministër, botues dhe autor tragjedish e komedish. Mësimet e para Kristo Floqi i mori në shkollën qytetëse në Korçë, ndërsa studimet e mesme dhe të larta i kreu në Greqi, ku familja e tij qe shpërngulur. Diplomoi për drejtësi në Athinë, po aty nisi të ushtrojë profesionin e avokatit më 1899. Më pas shkon në Korçë, ku hap zyrë avokature, punoi gjatë viteve 1902-1908 avokat në vendlindje, Manastir dhe anëtar i gjyqit të shkallës së parë në Dibër. Më 1908 drejton gazetën “Dielli” në Shtetet e Bashkuara. Më 24 dhjetor 1911 drejton mbledhjen për krijimin Komisionit për Bashkimin e organizatave shqiptare në Amerikë. Më 28 prill 1912 themelues dhe anëtar i komisionit qendror të Federatës Vatra, të cilën e drejtoi më 1913-1915. Merr pjesë më 1913 në Kongresin e Triestes, si i dërguar së bashku me Faik Konicën. Më 1914 u emërua kryesekretar i ministrisë së Drejtësisë. Në maj të viti 1919 drejtonte botimin e të përkohshmes “Agimi”, organ degës letrare i shoqërisë “Vllaznia”, Më 1921 u emërua ministër Arsimi në qeverinë e Iljaz bej Vrionit. Më 1921 qe anëtar i “Bashkimit të Shenjtë” dhe në legjislaturën 1921-1923 u zgjodh deputet i prefekturës së Dibrës, u zëvendësua më 1922. Më 8 janar, 1922 ai hapi një zyrë avokatore në Rrugën e Dibrës. Në vitet 1925-1926 botoi gazetën “Indipendenca Shqiptare”, kur edhe u rizgjodh si deputet i prefekturës së Korçës. Më 1932 përkujdeset për varrosjen e kunatës së tij, Marigo Posios. Më 1929 – 1944 me ndonjë ndërprerje qe anëtar i Këshillit të Shtetit, Ndërroi jetë në vitin 1951.

Më 24 tetor të vitit 1945 – Themelohet Organizata e Kombeve të Bashkuara. Më pak se dy muaj pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, ratifikimi i Kartës së Kombeve të Bashkuara nga 5 anëtarët e përhershëm të Këshillit të Sigurimit, dhe shumica e nënshkruesve të tjerë, shënon themelimin zyrtar të OKB-së. Përkundër dështimit të Lidhjes së Kombeve për të arbitruar konfliktet që çuan deri në Luftën e Dytë Botërore, aleatët propozuan që në fillim të vitit 1941 krijimin e një organizate të re ndërkombëtare, për të ruajtur paqen në botën e pasluftës. Termi “Kombet e Bashkuara”, i propozuar nga presidenti amerikan Rusevelt u përdor zyrtarisht më 1 janar 1942, kur përfaqësuesit e 26 kombeve aleate u takuan në Uashington dhe nënshkruan Deklaratën e Kombeve të Bashkuara, miratoi Kartën e Atlantikut, dhe paraqiti synimet e përbashkëta të luftës të Aleatëve.



Më 25 tetor të vitit 1915 lindi Veli Stafa, poet vëlla i heroit të kombit Qemal Stafa. Lindi në Elbasan. Mësimet e para i mori në qytetin e lindjes, ndërsa arsimin e mesëm e kreu në Kolegjin e Etnëve Jezuitë në Shkodër, të cilin e mbaroi me rezultate të shkëlqyera më 1932. Në tetor të vitit 1933 fillon studimet në fakultetin e Mjekësisë në Bolonja. Më 5 korrik 1938 diplomohet duke mbrojtur temën ‘Kufizimet martesore nga pikëpamja e përmirësimit gjenetik’, duke pasur në këtë mënyrë të drejtën për t’u emërtuar studiuesi i parë shqiptar i problemeve gjenetike. Në muajin korrik të po atij viti kthehet në Shqipëri. Veten e quante doktor i të vobektëve e jetimëve, por edhe nga të tjerët kështu kujtohet edhe sot. Në shtator shkon për t’u mjekuar nga tuberkulozi, por nuk shërohet. Më 2 prill trupi i 24-vjeçarit përcillet për t’u varrosur në Elbasan, në Varrezat e Teqes së Madhe Bektashiane. Veliu ka bashkëpunuar me revistat e asaj kohe Arbenia e Nebil dhe Ikbal Çikës, Illyria, Përpjekja Shqiptare të Branko Merxhanit, ku ka shkruar prozë, poezi e recensione. Në vitin 1982 shkrimtari i njohur Andrea Varfi i mblodhi të gjitha shkrimet e të riut, duke i përmbledhur në librin “Vepra Letrare e Veli Stafës”.

25 tetor të vitit 1999, në luftime kundër forcave serbe ra trimërisht, Avni Haki Shehu, luftëtar i Zonës Operative të Neredimës

25 tetor të vitit 1999, ka rënë në luftë kundër forcave serbe, dëshmori i UÇK-së, Naim Beka. Ai u lind më 5 shtator të vitit 1966 në fshatin Pleshinë të Ferizajt. Shkollën fillore e kreu në fshatin e tij të lindjes, në Pleshinë, ndërsa shkollën e mesme teknike në Ferizaj. Në moshën 15-vjeçare, qysh si nxënës i shkollës së mesme mori pjesë në demonstratat gjithëpopullore në Ferizaj, në prill të vitit 1981. Me fillimin e luftës së lavdishme të Ushtrisë çlirimtare të Kosovës, Naimi ishte interesuar të bëhej ushtar i ardhshëm i Kosovës Në kohën e ofensivave serbe të verës dhe vjeshtës së vitit 1998, gjithmonë ishte në logun e luftimeve. Më 25 tetor 1999, luftëtari i paepur i lirisë, Naim Beka, ka rënë në krye të detyrës, në fshatin Doganaj të Kaçanikut, me bashkëluftëtarët e tij të ngushtë, Avni Shehu dhe Agim Matoshi.

 

[Lina]

Më 26 tetor të vitit 1948 vdiq Mihal Bellkameni. Lindi në vitin 1893 Ishte intelektual, atdhetar shqiptar. Ka marr pjesë si luftëtar kundër turqve me çetën e Spiro Bellkamenit. Ka qenë personalitet i shquar për sa i përket kulturës, ka hapur shkollën e parë shqipe të natës në Shqipëri, ka hapur shkollën shqipe në Pogradec, ka qenë për disa vite drejtor i arsimit në Pogradec, ka qenë përfaqësues i gazetës ”Shqipëria e re”, që për kohën në vitet ’30 ka qenë gazeta më e madhe. Në vitin 194o Mihali u lidh me forcat italiane dhe u bë anëtar i thjeshtë i partisë fashiste. Pas çlirimit të vendit, në nëntor të vitit 1944 u arrestua dhe u burgos në Korçë. Pas gjyqit në Tiranë u burgos në Burrel me 1948 ku vdiq më 26 tetor të vitit 1948.

Më 26 tetor të vitit 2016 vdiq në Tiranë, Melpomeni Çobani. Lindi më 6 qershor të vitit 1928. Ishte aktore e skenës dhe ekranit, Artiste e Popullit. Në vitit 1947-1949 kreu shkollën për aktore nën kujdesin e Teatrit Popullor. Ajo interpretoi role të suksesshme si në dramë ashtu edhe komedi. Përmendim : “ Rrënjët e thella”, “Fejesa”, “Vajza nga fshati”, “Prefekti”. Për gati 10 vjet shkëputet nga aktrimi dhe i kushtohet tërësisht sportit, ku arriti sukses duke u cilësuar rekordmene dhe kampione në pingpong, në atletikë, në volejboll, etj. Në vitin 1955 ajo lë sportin dhe kalon përsëri në Estradën e Tiranës, ku talenti i saj duket veçanërisht në interpretimin e monologëve dhe të parodive. Ka interpretuar në më se 1500 role për gati 40 vjet punë në Estradë. Ka interpretuar edhe në kinematografi role të spikatura si në filmin “Kapedani”, “Tela për violinë”, etj. Në vitin 1961, mori titullin Artiste e Merituar, ndërsa në vitin 1975, Artiste e Popullit. Rolin e fundit e pati në Teatrin Kombëtar me pjesën “Kopjen e Parë”.

Më 26 tetor të vitit 2007 vdiq në Itali, Viktor Gjoka. Lindi më 4 korrik të vitit 1922 në Peshtan të Tepelenës. Aktivitetin artistik e filloi në rininë e tij me lëvizjet amatore. Në vitin 1946, nisi punë në Teatrin Popullor dhe punoi deri në vitin 1971. Pa mbushur 20 vjeç, realizon rolet e para, pas provave të shumta me idhullin e tij, Mihal Popi. Ndër rolet më të suksesshme përmendim Hlestakovin ne veprën “Revizori” të Gogolit. “Gratë gazmore të Uindsorit”, “Fytyra e dytë”, “Karnavalet e Korçës”. Pas rreth 13 viteve punë në teatër, në vitin 1959 mundi të marrë një bursë studimi për regjisor në Bashkimin Sovjetik për dy vjet. Me ndërprerjen e marrëdhënieve në vitin 1961, kthehet në Tiranë, për t’i vazhduar ato në Konservatorin e Tiranës. Ka luajtur në filmat “Kush është vrasësi”, “Vdekja e burrit”, “Zëvendësi i grave”, “Babai i studentit”, “Historiani dhe kameleoni”, e të tjerë



Më 27 tetor të vitit 2002 u vra, Ukë Bytyçi. U lind më 9 korrik të viti 1955 në fshatin Semetisht të Therandës në një familje me tradita patriotike. Shkollën fillore e kreu në vendlindje ndërsa të mesmen në Gjimnazin “Jeta e Re” në Therandë. Fakultetin e Bujqësisë e kreu në Prishtinë. Si student u dallua me aktivitetin e tij dhe mori pjesë në aktivitete të demonstratat e studenteve në vitin 1981, me kërkesë për Kosovën Republikë. Aktivisht u angazhua edhe në formimin e LDK-së nga Dhjetori i vitit 1989,ndërsa në vitin 1992 u shpall Kryetar i kësaj partie. Në vitin 1992 ishte ndër themeluesit e parë të celulave të para Ushtarake për Çlirimin e Kosoves për çka edhe u burgos më 5 tetor të vitit 1993 nga policia serbo-sllave dhe u dënua me 5 vite burgi. Me daljen e UÇK-së, ai u kyç që nga dita e parë dhe me disa bashkëpunetorë të tij formoi Zonën Operative të Pashtrikut së UÇK-së si ushtar, pastaj si Epror i cili qëndroi deri në Çlirimin definitiv të Suharekës. Pas luftës e vazhdoi aktivitetin politik, por në asnjë moment nuk lakmoi postet qeveritare duke e pritur votën e lirë të Popullit. U zgjodh Kryetar i Komunës së Therandës. Uka u vra një ditë pas shpalljes së rezultateve të zgjedhjeve duke festuar fitoren bashkë me Qytetarët e Komunës së Therandës, më 27 tetor 2002.

Më 27 tetor të viti 1943 lindi në Shkodër, Roza Anagnosti. aktore e shquar e Teatrit Kombëtar dhe kinematografisë, bashkëshorte e regjisorit po ashtu mjaft të njohur Dhimitër Anagnosti. E filloi karrierën ne Teatrin “Migjeni” të Shkodrës. Vetëm 20 vjeç, hyri në kinematografi me rolin e mësueses në filmin “Detyrë e posaçme”. Një vit më pas luajti Filen në filmin “Toka jone”. Viti 1966 ishte viti i bashkëpunimit të suksesshëm me regjisorët debutues Dhimitër Anagnosti e Viktor Gjika, ne filmin “Komisari i drites”. Pas këtij filmi Roza dhe Dhimitri martohen dhe jetojnë në Tiranë. Për Rozën fillon periudha më e shkëlqyer e karrierës, me role të shumta në Teatrin Kombetar në Tiranës dhe në kinematografi. Roza Anagnosti bëhet një aktore shumë e kërkuar nga regjisorët. Luan mbi 20 filma dhe fiton disa çmimet të rëndësishme kombëtare. Çifti Anagnosti bëhet simbol i suksesit në art. Disa nga filmat më të suksesshëm janë tek “Plagë të vjetra. ”Fije që priten” me të cilin fitoi Medalionin e Festivalit të vitit 1977, “Mesonjëtorja” me të cilin u shpall aktorja më e mirë dhe fitoi Kupën e Festivalit më 1981. Me filmin “Rruga e lirisë” fitoi Medalionin e dytë. Përveç shumë vlerësimeve e çmimeve për karrierën, Roza Anagnosti mban titullin “Artiste e Merituar”.

Më 27 tetor të vitit 1998 kanë rënë dëshmorët, luftëtarët e UÇK-së Xajë Sahit Jashari dhe Muhamet Alijaj



Më 28 tetor të vitit 1940, Italia kishte sulmuar Greqinë përmes Shqipërisë, duke shënuar hyrjen e saj në Luftën e Dytë Botërore. Ushtria greke kundërsulmoi dhe detyroi italianët të tërhiqeshin. Në mars të vitit 1941, në një kundër-ofensive italianët përsëri humbën. Për këtë humbje, më vonë, gjeneralët italianë dhe Musolini do të fajësonin shqiptarët. Dy batalione të quajtur Tomorri dhe Gramshi, të formuar me shqiptarë iu bashkuan ushtrisë italiane gjatë konfliktit; Megjithatë, shumica e tyre dezertoi – Në prill të vitit 1941, Gjermania naziste i vjen në ndihmë Italisë dhe pushton Greqinë përmes Bullgarisë dhe Jugosllavisë. Në 12 prill, ushtria greke filloi të tërhiqej nga Shqipëria. Më 20 prill, ushtria greke e Epirit dorëzohet tek gjermanët, dhe më 23 prill të vitit 1941 nënshkruan armëpushimin. Kështu mori fund Lufta italo – greke. Greqia nuk e ka hequr ligjin e luftës me Shqipërinë edhe pse ajo ndodhej e pushtuar nga Italia.

Më 28 tetor të vitit 1944, forcat fashiste, në Lladorishtë të Strugës vranë 101 banorë të kësaj ane në mesin e tyre edhe gra e fëmijë. Kjo mizori e forcave fashiste gjermane njihet me emrin Masakra e Lladorishtës. Të gjithë banorët ishin shqiptarë. Fashistë kishin djegur edhe 100 shtëpitë e tyre.

Më 28 Tetor të viti 1981 u inagurua Muzeu Historik Kombëtar i Shqipërisë. Për ngritjen e këtij muzeu u mblodh një ekip me specialistët më të mirë të vendit, të fushave të historisë, gjuhësisë, arkeologjisë, etnografisë, hartografisë, arkitekturës e artit. Për këtë muze u punua në mënyrë të organizuar, sipas seksioneve përkatëse, për gati 3 vjet, deri në hapjen e tij. Grupi i punës drejtohej nga personalitete të shquara si, Aleks Buda, Stefanaq Pollo, Selami Pulaha, Skënder Anamali, Emin Riza, Burhan Çiraku, Kleanthi Dedi, Iljaz Goga, Rrok Zojzi, Abaz Dojaka, Ramadan Sokoli, Enver Faja, Nina Shehu, Vilson Kilica, Fatmir Haxhiu, Myrteza Fushekati, Met Deliu, Aleksander Meksi etj.



Më 29 tetor të vitit 1943 u vra në Tiranë Iljaz Agushi, atdhetar, politikan, demokrat, deputet i shtetit shqiptar, ministër dhe zëvendës-ministër. U lind në Prishtinë më 15 prill 1882 në gjirin e një familjeje qytetare Pas arsimimit në vendlindje, kreu studimet e larta në liceun e Bursës, në Perandorinë Osmane. Pasi u kthye në Prishtinë, u emërua dy herë radhazi drejtor administrativ i Komunitetit Mysliman. Më 1939 – 1941 qe deputet në parlamentin jugosllav. Në maj – dhjetor 1941 prefekt i Prishtinës. Në vitet 1941 – 1943 u emërua ministër sekretar shteti i Punëve Botore në kabinetin Kruja, në Mbretërinë Shqiptare. Në vitin 1943 shërbeu si zv/kryeministër në kabinetin Bushati dhe atë Libohova. Në vitet 1942 – 1943 u zgjodh deputet. Drejtoi qeverinë pas largimit të kryeministrit Libohova «për punë private» në Itali. Kaloi pa probleme pushtetin në duart e qeverisë Mitrovica, u zgjodh sërish deputet, por nuk mundi të kontribuojë më pasi u vra më 29 tetor 1943 me atentat në Tiranë.

Më 29 tetor të viti 1895 lindi në Shkodër, Karl Gurakuqi, figurë e njohur e kulturës shqiptare, nxënës i shkollës letrare të françeskanëve, bashkëpunëtor i ngushtë në mërgim, i jezuitit të madh, Atë Zef Valentinit. Mësimet fillore dhe të mesme i kreu pranë shkollës françeskane në vendlindje. Studimet e larta në degën e filozofisë i vijoi dhe i përfundoi në Salcburg e më tej, në Grac të Austrisë, ku u formua një pjesë e intelektualëve më në zë të viteve ’30, që hodhën themelet e kulturës moderne shqiptare. Drejtoi të përkohshmen “Agimi”, “Revistën pedagogjike”, “Mësuesi”, “Shkolla kombëtare”. Qe redaktor i revistave “Atdheu” dhe “Illyria”. Bashkëpunoi në botimin e “Vizareve të Kombit” dhe të “Shkrimtarëve shqiptarë” – dy vëllime me vlera të jashtzakonshme për historinë e letërsisë shqipe. Karl Gurakuqi vdiq më 1971 në Palermo.

Më 29 tetor të vitit 1960 u lind Agim Çeku, ushtarak, shef i Shtabit të Përgjithshëm të UÇK-së gjatë muajve të fundit të Luftës në Kosovë, dhe me përfundimin e luftës mori drejtimin e Trupave Mbrojtëse të Kosovës, po ashtu me gradën gjeneral. Ishte kryeministër i qeverisë së Kosovës për një kohë. Agim Çeku kreu dy vite të akademisë ushtarake në Beograd dhe dy të tjera në Zarë të Kroacisë ku iu bashkua Armatës Popullore të Jugosllavisë. Kur filloi lufta në ish-Jugosllavi në tetor 1991, iu përgjigj kushtrimit të gardës kombëtare të Kroacisë dhe fitoi komandën e njësive artilerike në Zarë, dhe pastaj u bë zëvendës-komandant i divizionit luftarak. Agim Çeku mori pjesë aktive në luftën që pasoi me Republikën Serbe të Krajinës e cila kërkonte ndarjen nga Kroacia. Në shtator 1993 gjatë luftimeve në Medak, Çeku u plagos. Çeku vendosi kontakte me Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës rreth mesit të viteve ‘90. Ai dha dorëheqjen nga posti ne ushtrinë kroate në shkurt 1999. Më pas i bashkohet UÇK-së ku caktohet shef i Shtabit të Përgjithshëm të UÇK-së. Në ditët përmbyllëse të Luftës së Kosovës, UÇK-ja filloi t’i ofrojë NATO-s informata të rregullta si dhe të sulmojë forcat serbe për t’i vënë në pah të avionëve të NATO-s.



Më 30 tetor të viti 1912, popullata e Dibrës me rrethinë duke ikur nga ploja barbare serbe e cila kishte për qëllim të shfaroste popullsinë shqiptare, ata ishin larguar nga vendi dhe ishin vendosur në luginën e Matit, në Çermenikë, Tiranë dhe në Elbasan ku ishin strehuar rreth 80.000 të arratisur. Vetëm në Elbasan ishin strehuar 4 mijë vetë, në Reshan serbët kishin pushkatuar 30 njerëz. Ata i kishin mbyllur në shtëpitë e tyre dhe u kishin vënë zjarrin. Me atë plojë barbare ishin djegur edhe shumë fëmijë e gra.

Më 30 tetor të vitit 1933 në qytetin e Delvinës u lind, Agron Aliaj, Artist i Popullit. Studimet e larta i kreu në shkollën koreografike pranë Teatrit Akademik të Moskës, në vitet 1950-1956. Me rikthimin në atdhe emërohet solist në trupën e Teatrit të Operas dhe Baletit, ku realizoi me nivel të lartë artistik, interpretues disa kryerole të personazheve të baletit nacional dhe atij botëror si Delina në “Halili dhe Hajrija” “Fatosi Partizan”, “Cuca e maleve”. Ka luajtur Baletet klasike: “ Kujdesi i kotë” “Romeo e Zhulieta“ “Lola”, “Zarema e humbur” dhe shumë vepra të tjera me famë botërore. Krijimi i baletit të parë shqiptar “Halili dhe Hajria” ishte një ngjarje me rëndësi të madhe për ecurinë e mëtejshme të artit koreografik shqiptar. Me talentin e tij të jashtëzakonshëm Mjeshtri Agron Aliaj, krijoi një figurë origjinale artistike. Vdiq në Tiranë, më 17 maj të vitit 2012.

Më 30 tetor të vitit 1957 hyri në fuqi Traktati i Paqes së Shqipërisë me Italinë. Për zbatimin e Traktatit u zhvilluan bisedime shumëvjeçare me Italinë, qeveritë e së cilës u munduan të mbronin politikën kolonialiste të imperializmit italian dhe t’u shmangeshin detyrimeve që rrjedhin prej tij. Më 22 qershor 1957 u arrit Marrëveshja midis Republikës Popullore të Shqipërisë dhe Republikës Italiane për rregullimin e çështjeve që rrjedhin nga Traktati i Paqes me Italinë, hyri në fuqi me shkëmbimin në Tiranë të instrumenteve të ratifikimit më 30 tetor të vitit 1957.


Më 31 tetor të vitit 1843, në Gradec të Gostivarit lindi, Mehmet Deralla. Ishte njëri ndër protagonistët e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit të vitit 1878, po ashtu ishte edhe nga nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë Shqiptare. Mehmet Pashë Derralla ishte Ministri i Luftës në Qeverinë e Përkohshme të Shqipërisë. Arsimin fillor e mori në Tetovë, kurse atë të mesëm në Shkup. Pas shkollimit në vendlindje, ai ndoqi studimet e larta në Akademinë Ushtarake të Stambollit, të cilat i përfundoi me rezultate të shkëlqyera. Pas diplomimit do të shërbente për disa vite në një regjiment këmbësorie në Anadoll dhe njëherazi, atij do t’i jepej e drejta për të ndjekur shkollën e lartë të Shtatmadhorisë në Stamboll, që ishte niveli më i lartë i arsimimit ushtarak në Turqi. Mehmet Pashë Dërralla u caktua këshilltar i Sulejman Vokshit, i cili bënte detyrën e ministrit të Mbrojtjes të kabinetit qeveritar, Roli i tij në organizimin dhe drejtimin e kryengritjeve të mëdha të Kosovës të viteve 1910, 1911 dhe 1912 ishte i gjithanshëm. Ishin këto beteja që kulmuan me atë të verës së vitit 1912, e cila shënoi marrjen e Shkupit, ish- qendrës së vilajetit të Kosovës. Në zanafillën e shtetit të ri shqiptar, me shpalljen e Pavarësisë Kombëtare më 28 nëntor 1912, Kuvendi i mbledhur në Vlorë e në të cilin merrnin pjesë të gjitha viset shqiptare, ministër i Mbrojtjes i qeverisë së kryesuar nga Ismail Qemali, i emërua Mehmet Pashë Dërralla, i propozuar në këtë post të lartë nga Isa Boletini. Vdiq në Podgoricë në vitin 1918.

Më 31 tetor të viti 1994 vdiq shkrimtari Anton Pashku. Ai u lind më 8 janar të vitit 1937, në Grazhdanik të Hasit të Thatë, afër Prizrenit. Familja e tij i takonte Bytyçëve, i fisit Thaç, mbiemri Pashku u mbeti nga emri i gjyshit. Shkollën fillore dhe pesë klasë të gjimnazit të ulët i kreu në Prizren, kurse tri klasat e gjimnazit real, bashkë me maturën, në Prishtinë. Që nga viti 1958 punoi në gazetën “Rilindja”, në fillim gazetar e më vonë redaktor i rubrikës së kulturës. Më 1973 u inkuadrua në Redaksinë e Botimeve të “Rilindjes”, redaktor i prozës dhe dramës. Pashku ka qenë edhe redaktor i revistës letrare Jeta e Re dhe revistës Fjala. Ka shkruar kryesisht tregime, romane, drama. Tregimin e parë e ka botuar më 1955 në revistën letrare Jeta e Re.

 

[Lina]

Kalendari i Muajit Nëntor


Më 1 nëntor të vitit 1878 u mblodh Kuvendi i Dibrës, në kryesinë e Ilaz Pashës, ku mori pjesë edhe Abdyl Frashëri, përfaqësues i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit për Jugun e Shqipërisë. Iljaz pashë Çoku i njohur në histori si Iljaz pashë Dibra ka qenë ushtarak shqiptar i Perandorisë Osmane dhe drejtues i mbledhjes së 18 qershorit të 1878 ku u firmos Kararnameja e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, si dhe kryetar i komitetit qendror të saj. U lind në fshatin Klloboçisht. Në vitin 1835 mori pjesë në një kryengritje kundër Tanzimatit. Më 1844 udhëhoqi kryengritësit kundër Hajredin Pashës në betejën e zhvilluar në fshatin Jançe në fushën e Gjoricës. Më 1854 në krye të vullnetarëve dibranë kontribuoi në shtypjen e kryengritjes së bandave mercenare greke që masakronin popullatën shqiptare të besimit islam. Më 1861 po prapë në krye të vullnetarëve dibranë u thirr në frontin e luftës osmano-malazeze. Më 10 qershor 1878 kryesoi mbledhjen e parë të Lidhjes së Prizrenit në xhaminë Bajraklie. Në takimin që u mbajt më 18 qershor ishte firma e parë në Kararnamenë e Lidhjes si përfaqësues i Dibrës. Kryesoi gjithashtu Kuvendin e Dibrës më 1 nëntor 1878 dhe ishte një nga 14 anëtarët e delegacionit që do t’i paraqiste sulltanit kërkesën për autonominë e Shqipërisë.

Më 1 nëntor të vitit 1901 filloi në Sofje të Bullgarisë, botimi i gazetës “Drita“, të cilën e drejtoi atdhetari i madh Shahin Kolonja. Kjo gazetë mbrojti të drejtat kombëtare shqiptare kundër synimeve grabitçare të shteteve fqinje si Greqia, Bullgaria e Serbia që kërkonin të aneksonin trojet shqiptare.

Më 1 nëntor të vitit 1989 ra në ballë të demonstruesve, në Prishtinë, Bedri Ilaz Sokoli.

Më 1 nëntor të vitit 1962 në fshatin Turuqicë të Podujevës, u lind Zahir Pajaziti, ndërsa ra dëshmor më 31 janar të vitit 1997 në Pestovë të Vushtrrisë. Ishte një ndër themeluesit e UÇK-s dhe Hero – dëshmor i luftës së Kosovës Ai ra duke luftuar bashkë me Hakif Zejnullahun dhe Edmond Hoxhën. Zahir Pajaziti ishte një ndër komandantët e parë dhe më të shquar të Ushtrisë Çlirimtare Kosovës. Më 31 janar 2008, në 11 vjetorin e rënies, ish -Presidenti i Kosovës Fatmir Sejdiu i akordoi Zahir Pajazitit dekoratën më të lartë shtetërore të Kosovës, Urdhrin “Hero i Kosovës”.



Më 2 nëntor të vitit 1986 vdiq atdhetari, mësuesi dhe kleriku, Daut Boriqi. Ai lindi në Shkodër, më 20 dhjetor 1825. Ka qenë dijetar dhe figurë vepruese e Rilindjes Kombëtare Shqiptare. Shumicën e jetës së tij qe i përfshirë në sistemin arsimor osman dhe mbahet mend për abetaren e shqipes me shkrim arab, “elifbe” më 1861, edhe për kontributin e tij si kryetar i Degës së Shkodrës të Lidhjes së Prizrenit. Shkollimin fillor Dauti me të vëllanë, Salihin, e morën në mejtepin e Molla Ferhatit. Që në vitin 1839 kishte filluar të mësonte arabishten dhe të merrte mësime teologjie nga myderrizët shqiptarë Salih efendia i Madh, Molla Ahmet Hadri dhe Molla Sylo Fakja dhe të tjerë të huaj të Medresesë së Qafës. Ndoqi për një periudhë mësime edhe në gjimnazin Zosimea në Janinë. Gjatë kohës së Lidhjes së Prizrenit, Mulla Daut Boriq ishte kryetari i degës vendore të Lidhjes në Shkodër. Mbasi u hap Kongresi i Berlinit më 13 qershor të vitit 1878 dega e Lidhjes me pëlqimin e vilajetit të Shkodrës dhe Sanxhakut të Dibrës, i dërguan telegram Kongresit me lutje që Tivari, Shpuza, Podgorica t’i mbeteshin vilajetit të Shkodrës. Telegrami u nënshkrua prej 500 vetëve në Shkodër. Pas humbjes së Ulqinit, autoritetet osmane nisën të merrnin masa ndaj krerëve të degës së Shkodrës: Hodo beg Sokoli, Daut efendiu, Preng Bibë Doda dhe Jusuf efendi Kalaja u internuan. Më pas e thirrën me punë në Stamboll, ku më 1882-1883 i propozoi Ministrisë së Arsimit të perandorisë që të shtypeshin dhe përhapeshin libra të arsimit fillor në gjuhën shqipe me alfabet arab. Vdiq më 2 nëntor të 1898 dhe u varros në varrezat e xhamisë së Lugçeshmes.

Më 2 nëntor të vitit 1995 vdiq Anton Çetta, profesor, folklorist, veprimtar. U lind në vitin 1920, në Gjakovë. Po atë vit familja e tij u shpërngul për në Tiranë, ku ai ka kryer edhe shkollën fillore. Shkollën e mesme e ka kryer në Liceun e Korçës, ku asokohe studionte elita intelektuale e trojeve shqiptare. Më pas ,ashtu sikur edhe shumë shqiptarë në atë kohë, ai shkoi për të kryer studimet në Itali. Sapo ishte kthyer Italia, në kohën kur forcat italo shqiptare kishin depërtuar në Kosovë dhe trojet e pushtuara shqiptare nga Monarkia serbe-Kroate e Sllovene, Anton Çetta në fillim gjen punë në Post-telegrafinë e Tiranës prej nga kalon në detyrën e përgjegjësit të Postës në Prizren. Në vitin shkollor 1945-1946, meqë kishte arsim të lartë për kohën, punoi në Gjimnazin e Prizrenit. Në vjeshtën e vitit 1946 u regjistrua në Fakultetin Filologjik, Dega e Gjuhës Frënge, në Universitetit të Beogradit, në Serbi. Studimet i kreu në vitin 1950. Libri i parë iu botua më 1953. Vazhdoi të botojë libra e tekste të ndryshme për nevojat e shkollës shqipe dhe sidomos poezi për fëmijë. Anton Çetta botoi 16 libra me përmbledhje folklori dhe tradite ****** në trevat shqiptare të Kosovës, por edhe në të gjitha viset shqiptare të Kosovës, Malit të Zi dhe Maqedonisë. Në vitin 1990, profesor Çetta është zgjedhur kryetar i “Këshillit Qendror të Lëvizjes Kombëtare për Pajtimin e Gjaqeve”. Vdiq në vitin 1995, në Prishtinë.

Më 2 nëntor të vitit 1989, në Kodrën e Diellit, në Prishtinë, pas disa orë luftimesh, tymi e zjarri, duke luftuar deri në frymën dhe fishekun e fundit, kanë rënë dëshmorë: Afrim Zhitia dhe Fahri Fazliu. Atë ditë forcat e milicisë së Serbisë, vranë dy luftëtarë të paepur të lirisë, dy bijë besnikë të Kosovës shumë herë të përgjakur, por fituan tmerrin e përjetshëm nga qëndresa shqiptare. Dëshmori, Fahri Fazliu ishte i lindur më 24 shkurt të vitit 1963, në fshatin Llaushë të Besianës. Afrim Zhitia, u lind në fshatin Llugë të Besianës më 14 shkurt të vitit 1965.



Më 3 nëntor të vitit 1443, Gjergj Kastrioti-Skënderbeu, në Betejën e Nishit, kundër forcave hungareze, austriake e polake, la kampin dhe ushtrinë turke pa komandë dhe me rreth 300 luftëtarë shqiptarë u nis drejt Shqipërisë. Me të arritur në Krujë. Pasi mori kështjellën, me një ferman dhe pa ndonjë rezistencë nga pashai turk, mblodhi krerët e principatave shqiptare e të popujve të tjerë dhe shpalli Shtetin e pavarur të Arbërisë. Prej vitit 1443 e deri në vdekjen e tij më 17 janar të vitit 1468, ai qëndroi i pathyeshëm në krye të Shqipërisë.

Më 3 nëntor u lind të vitit 1891 u lind, Andre Zadeja, prift katolik, shkrimtar dhe dramaturg. Tri klasat e para të fillores i kreu në një shkollë italiane. Nga klasa e katërt e më tej, studioi në Kolegjin Saverian, drejtuar nga jezuitët. Studimet e larta i kreu në Insbruk të Austrisë më 1916, ku bashkë me Marin Sirdanin e Gjo Gazullin, si shumë meshtarë të tjerë u dhanë gjuhësisë. Po në këtë vit u shugurua prift. U kthye menjëherë në atdhe, në vendlindje, më 26 prill të viti 1916. Falë aftësive e kulturës së tij të gjerë, nisi shërbimin si sekretar i Imzot Serreqit dhe si zëvendës-famullitar, deri në vitin 1922. Në këtë vit u emërua famullitar i Malit të Jushit, prej nga vijoi shërbimin meshtar, në Bogë, për të kaluar më pas në Shkrel e Sheldi. U arrestua nga forcat partizane derisa sa shërbente në këtë fshat më 4 shkurt të vitit 1945. U pushkatua pa gjyq më 25 mars 1945 njëherësh me disa seminaristë e laikë katolikë, me akuzën se kishte fshehur Dom Lazër Shantojën. Ka shkruar dramat: “Ora e Shqypnisë”, “Hijet e zeza”; “Rrethimi i Shkodrës”, “Rozafa” etj, të cilat u vunë në skenën e teatrit të jezuitëve në Shkodër e më vonë edhe në teatrin e Tiranës.

Me 3 nëntor të vitit 1991, një grup luftëtarësh të ardhshëm të Kosovës në krye me Adem Jasharin, pas marrëveshjeve paraprake me Qeverinë e Shqipërisë shkojnë në Tiranë me qëllim për t’i kryer ushtrimet e duhura ushtarake dhe për t’u stërvitur për luftën e armatosur. Në këtë grup bënin pjesë: Adem Jashari, i cili i printe grupit, Ilaz Kodra, Sahit Jashari, Fadil Kodra dhe Murat Jashari. Pas përfundimit të stërvitjes, ky grup kthehet në Drenicë. më 7 dhjetor 1991, i pajisur me armatim. Grupi kishte për detyrë t’i zgjeronte radhët e veta në Drenicë e më gjerë.

Më 3 nëntor të vitit 1956 u lind, Faruza Kallaba, në Damask të Sirisë. Ishte bija e babait shqiptar, Haki Kallaba dhe nënës ukrainase, Ana Senkijeviq. Si fëmijë, Faruza bashkë me familjen e saj ishte shpërngulur nga Siria dhe ishte vendosur në Chicago të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Shqiptaro-amerikania, Faruza Kallaba, është femra e parë, e cila gjatë ndërhyrjes 78 ditore të NATO-s kundër caqeve ushtarake dhe ekonomike të regjimit kriminal të Millosheviqt, kishte një rol shumë domethënës. Ajo, duke pilote me shumë përvojë me aeroplanin e saj, furnizonte aeroplanët bombardues të NATO-s, në fluturim. Pilotja, pjesëmarrëse në luftën e NATO-s kundër Serbisë jeton në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.



Më 4 nëntor të vitit 1941 Pas sulmit të parë të çetnikëve mbi Pazarin e Ri, në Sanxhak, thirrjes së Aqif Blytës iu kishin përgjigjur, Shaban Palluzha me disa mijëra luftëtarë nga Drenica e më gjerë si dhe Mulla Jakup Kadroviqi me rreth 2600 luftëtarë. Mulla Jakupi ka qenë njeriu më besnik i Aqif Blytës. Gjatë sulmit çetnik në Novi Pazar, Aqif Blyta ia ka mbrojtur 420 serbët lokalë, të moshuar, gra dhe fëmijët, të cilët i ka strehuar në lokalet e Gjykatës së Qarkut dhe në burgun në Novi Pazar, nga hakmarrja që mund të ndodhte ndaj tyre për krime të kryera nga ana e çetnikëve në këtë periudhë. Rreth Rozhajës pas përfundimit të luftës kishte disa grupe të shqiptarëve që ishin fshehur në malet e fshatrave Haile, Kullë, Buxhov e gjetkë. Mulla Jakupin, partizanët e akuzuan se në mesin e vitit në 1944, vëllezërit Dreshaj në Tutin kishin ekzekutuar vëllezërit Hamzagaj, të cilët ishin në radhët e komunistëve. Edhe pse Mulla Jakupi i kishte shpëtuar nga hakmarrja 420 serbë, forcat partizane e kishin pushkatuar në vitin 1945. Pjesëtarët e kësaj familje të madhe atdhetarësh u shpërngulën në Kosovë e më Turqi.

Më 4 nëntor të vitit 1951 u përurua Pallati i Kulturës, “Ali Kelmendi” në Tiranë. Drejtori i parë ishte, Llambi Dishnica.

Në Boston të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, më 4 nëntor të viti 1925, u lind këngëtari i shquar shqiptar, Xhoni Athanas. Ai që i vogël pat kënduar këngë kishtare. Në vitin 1957 Athanas kthehet në Shqipëri për t’u bërë pjesë e jetës kulturore të vendit deri në vitin 1995, kohë kur largohet për në vendlindje në Masaçuset të Amerikës. Për të janë shprehur se epërsitë e tij vokale e interpretuese, siguria dhe vetëbesimi në skenë kanë sjellë përjetime emocionale gjatë gjithë shfaqjeve. Në Operën Skënderbeu dukej si një Skënderbe i vërtetë, si një hero madhështor. Vdiq më 20 maj të viti 2005.



Më datën 5 nëntor të vitit 1943, ishte vrarë, Idhomeni Kosturi, kryetari i Kuvendit Kombëtar i cili banonte në një rrugë të Durrësit. Ai u vra në derën e shtëpisë së tij në kohën kur po dilte për të shkuar në Tiranë. Kishte vetëm 24 orë që ishte zgjedhur në detyrën e Kryetarit të Kuvendit Kombëtar dhe shkonte në kryeqytet për të ushtruar funksionet e tij. Ishte goditur fare nga afër me një plumb në kokë. Vrasja e Kosturit vuri në lëvizje Gestapon, e cila në muajin shkurt të vitit 1944 arriti ta arrestojë atentatorin, Kolë Laku, që u dënua me vdekje me varje në litar. Vendimi u ekzekutua në muajin mars të atij viti.

M 5 nëntor festohet Dita Ndërkombëtare e Mësuesit.

Më 5 nëntor 1998, në fushën e nderit, ka rënë luftëtari i UÇK-së, Sejdi Fazli Shala nga Fshati Kopiliq i Ulët i Drenicës.

Më 5 nëntor të viti 2016, vdiq në burgun e Prizrenit, Astrit Avni Dehari. Ai po mbahej në burg për shkak të pjesëmarrjes së një proteste përballë Kuvendit të Kosovës me shumë aktivistë ë të Lëvizjes Vetëvendosje, me ç’ rast objekti dhe dritaret e Kuvendit ishin gjuajtur me gurë dhe gjësende të forta. Astriti, ishte në mesin e të dyshuar dhe në ditën kritike të 5 nëntorit u gjend i vrarë në qelinë e tij në Burgun e Prizrenit. Procedura e hetime pas vrasjes ka zgjatur me vite të tëra për të konstatuar se ishte vrarë apo vetëvrarë.

 

[Lina]

.​

Më 6 Nëntor të 1897, u mbajt Konferenca greko-turke e Prevezës e cila kishte caktuar kufirin e ri jugor të Perandorisë Osmane me Mbretërinë Greke, mbi kurriz të tokave shqiptare. Në këtë konferencë disa krahina shqiptare, të cilat Turqia i konsideronte të vetat, iu dhanë Greqisë. Ky akt i mobilizoi çetat kryengritëse shqiptare, të cilat nuk e pranuan që këto krahina t i jepeshin Greqisë.
Më 6 nëntor 1872 u lind në Shkodër kleriku i njohur katolik shqiptar, Luigj Bumçi. Ishte peshkop i Kishës Katolike dhe diplomat shqiptar. U emërua peshkop i Lezhës më 11 shtator 1911 nga Papa Piu i dhjeti. Transferohet në Kallmet të Lezhës, ku ndërtoi kishën “Zemra e Krishtit”. Në vitin 1919, ai kryeson delegacionin e qeverisë shqiptare në Konferencën e Paqes në Paris, ku mbajti një fjalim të rëndësishëm. Bumçi Mbajti fjalimin e përgatitur nga Gjergj Fishta “Të drejtat e Shqipnisë etnike”. Ishte pjesëmarrës në Kongresin e Lushnjës ku u zgjodh si njëri nga katër anëtarët e Këshillit të Lartë të Shqipërisë. Merr pjesë në Kongresin e Durrësit, përzgjidhet ministër pa portofol, në qeverinë e Turhan pashës dhe përtej qershorit të 1919. Në dhjetor të atij viti ndërhyri te Papa Benediktit XV, me kërkesë që Korça e Gjirokastra mos t’i shkëputeshin Shqipërisë siç e kishin planifikuar mes vetes Italia me Greqinë në paktin Tittoni-Venizelos. Deklaroi bujshëm para autoriteteve të huaja, se me muslimanët shqiptarë jena vllazën. Përdori tërë ndikimin e tij për të bërë të mundur që Gurakuqi të zgjidhej në zgjedhjet e prillit 1921. Bashkë me Aqif pashën dhe figura tjera të politikës së kohës organizojnë grushtin e shtetit në javën e parë të dhjetorit 1921 me bindjen se u bë për të shpëtuar kombin, lëvizje që shtrëngon kryeministrin, Pandeli Evangjeli, të japë dorëheqjen. Lirohet nga detyra në Këshillin e Naltë më 22 dhjetor. Dëbohet nga qeveria e kohës, Jeton në mërgim nga 1922 gjer më 1924 – kohë kur i digjet edhe shtëpia. Ndërkohë kthehet në atdhe dhe kujdeset për mbarëvajtjen e ipeshkvisë së tij prej të cilës do jepte dorëheqjen më 1 shtator 1943. Vdiq më 1 mars të vitit 1945.
Më 6 nëntor të vitit 1943, kishte filluar ofensiva e parë gjermane kundër Ushtrisë Nacionalçlirimtare të Shqipërisë. Në pragun e ofensivës ushtria partizane dispononte: 4 brigada, nga të cilat 2 në formim e sipër; 9 grupe, 17 batalione dhe një numër çetash e njësitesh, gjithsej 15.000 forca. Ofensiva filloi fillimisht në krahinën e Pezës, më 16 nëntor në qarkun e Dibrës; më 19 nëntor në krahinën e Mallakastrës; në 10 dhjetor në krahinën e Mesaplikut e Kurveleshit të Poshtëm si dhe në krahinat Çermenikë-Shëngjergj- Martanesh; më 7 janar 1944 ofensiva e përgjithshme në Shqipërinë e Jugut si dhe shpërtheu terror në të gjithë qytetet e vendit.
Më 6 nëntor të vitit 1998, në fshatin Apterushë të Rahavecit kanë rënë dëshmorë luftëtarët e lirisë: Xhelal Hajda, Selajdin Mullabazi, Bektesh Haliti, Hamdi Hajrizi dhe Nezir Ymeri. Xhelal Hajda, Selajdin Mullabazi kanë qenë luftëtarë edhe në luftën atdhetare të Kroacisë, në mesin e disa mijëra vullnetarëve shqiptarë.

7 nëntor të vitit 1918 u themelua në Shkodër “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” një Lëvizje atdhetare e popullit shqiptar të Kosovës, e cila me vendimet e Traktatit të Londës dhe Kongresit të Versajës iu kishte dhënë Serbisë. Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” u themelua në ilegalitet të plotë më 1 maj 1918 dhe më 7 nëntor 1918 u vendos përfundimisht në Shkodër nga figurat të shquara atdhetare si: Bajram Curri, Hoxha Kadri Prishtina, Sali Nivica, Hasan Prishtina, Bedri Pejani, Qamil Bala, Sali Rama, Hafiz Ismet Dibra e shumë të tjerë. Qëllimi parësor i kësaj organizate politike kombëtare ishte mbrojtja e shtetit të pavarur shqiptar, për demokratizimin e tij, për çlirimin e Kosovës dhe të viseve të tjera shqiptare të Jugosllavisë, të aneksuara padrejtësisht në vitin 1913 dhe për bashkimin e tyre me Shqipërinë. Pika më e rëndësishme e programit ka të bëjë me aktin që kërkonte bashkimin e të gjitha krahinave të banuara me shqiptarë dhe në këtë mënyrë edhe vërehej qëllimi kryesor i komitetit ku thuhej se “Me u përpjekë para pushteteve të mëdha të Antantës e me kërkue bashkimin e krahinave të Kosovës; Shkup, Kumanovë, Preshevë, Tetovë, Gostivar, Kaçanik, Ferizaj, Gjilan, Prishtinë, Vushtrri, Mitrovicë, Jeni Pazar, Rozhajë, Pejë, Guci, Gjakovë, Prizren) në Shqipin të lirë dhe vetë urdhënuese.
Më 7 nëntor të vitit 1922, në Leus të Përmetit lindi, Androkli Kostallari, gjuhëtar, leksikolog akademik. Ishte njëri nga studiuesit më të ndritur të gjuhësisë së sotme. Mbaroi shkollën e mesme në Shkodër dhe njëzetvjeçar doli partizan. Në vitin 1946 ishte kryeredaktor i gazetës “Bashkimi”. Në vitet 1949 – 1954 kreu studimet e larta për gjuhësi në universitetin “Lomonosov” të Moskës. Që kur ishte student nisi punën për hartimin e Fjalorit Rusisht – Shqip, i cili u botua në vitin 1954. Atje paralelisht kreu edhe tri vitet e para të studimeve për gazetari. Që nga viti 1954, u emërua në detyra drejtuese në Institutin e Historisë dhe Filologjisë. Në prill të vitit 1955 emërohet nëndrejtor i Institutit të Gjuhësisë dhe të Historisë, më 1957 zëvendës-dekan i Fakultetit të Historisë e të Filologjisë: më 1958 – 1962 dekan i këtij Fakulteti dhe drejtor i Institutit të Gjuhësisë dhe të Historisë. Më 1969 e zgjodhën anëtar të Komitetit Ndërkombëtar të Shkencave Onomastike(CIOS). Disa herë ka marrë pjesë me referate e kumtesa shkencore në kongrese e simpoziume, duke kryesuar dhe delegacionet shqiptare në veprimtari të tilla, si në: Athinë, Romë, Sofie, Mynih, Kopenhagen, Paris etj. Kostallari ishte njëri nga organizatorët kryesorë të Kongresit të Drejtshkrimit si dhe ideator dhe redaktor kryesor i Fjalorit të Gjuhës Shqipe. I është dhënë titulli “Mësues i Popullit”, “Profesor” etj. Ka qenë anëtar i redaksisë së “Atllasit të Gjuhëve të Evropës”. Androkli Kostallari vdiq në Tiranë, më 23 mars 1992.
Më 7 nëntor të viti 1968 vdiq Abdurrahim Buza, piktor i njohur shqiptar, “Piktor i Popullit”. Në moshën tetë vjeçare mbeti jetim dhe patrioti, Bajram Curri u kujdes për shkollimin e tij. Regjistrohet në shkollë në Shkodër, pastaj në Tiranë dhe në Normalen e Elbasanit. Fiton bursë dhe në vitin 1928 dëgjon një vjet në Akademinë e Arteve të Bukura, në Torino të Italisë. Studimet e rregullta i kryen në Akademinë e Arteve të Bukura në Firence. Në vitin 1933 kthehet në Tiranë. Ishte ndër pedagogët e parë të Shkollës së Vizatimit në Tiranë. Më 1947 u punësua në Liceun Artistik Jordan Misja si pedagog i vizatimi dhe më vonë si nëndrejtor. Edhe pse ndikimi i impresionizmit ndjehet në veprat e tij, një kohë mbështeti realizmin socialist. Buza e gjeti zërin e tij unik në artin shqiptar. Pikturat e para janë të inspiruara nga qëndrimi i tij në Pogradec. Motivet etnike nga Gjakova, Kosova, dhe veriu i Shqipërisë bëhen subjekt i shpeshtë i tij. Ngjyrat e impresionizmit ndikojnë në të gjer në fund. Disa prej veprave më të njohura të këtij piktori janë: Dasma kosovare: Pogradeci, Nusja kosovare, Azem Galica dhe luftëtarët, Refugjatët e të tjera

Më 8 nënt0r të vitit 1462 u shkrua në gjuhën shqipe, me alfabet latin, “Formula e pagëzimit”. Formulën e shkroi Pal Engjëlli. Ai u lind në vitin 1416 dhe vdiq në vitin 1470. Ishte një klerik katolik arbër që shkroi fjalët në gjuhën shqipe Ka qenë mik, bashkëpunëtor dhe këshilltar i ngushtë i Gjergj Kastriotit-Skënderbeut, të cilit i ka shërbyer edhe si diplomat. Pal Ëngjëlli, ishte edhe kryepeshkop i Durrësit. Në kryeveprën e tij kushtuar Skënderbeut, Marin Barleti shkruan se Pal Engjëllit ishte burrë i pajisur me mendje shumë të lartë e me zotësi të rrallë në oratori, me dituri si askush dhe i vaditur në letërsinë e shenjtë dhe në letërsinë humane, si greke ashtu dhe latine, sidomos i shquar për rreptësi në jetë e zakone. Ishte dijetar dhe burrë besnik, të cilin Skënderbeu e mbajti afër, vetes për maturinë e tij, kulturën e pastërtinë e jetës, burrë që e respektonin dhe e dëgjonin si ndonjë orakull të gjithë epirotët dhe arbërorët e kohës së Motit të Madh.
Më 8 nëntor të vitit 1941 u themelua në Tiranë, Partia Komuniste e Shqipërisë, me bashkimin e disa grupeve. Komunistët shqiptarë ishin kryesisht njerëz me nivel të lartë arsimor por fillimisht të organizuar në grupe të vogla si: Grupi i Shkodrës, Grupi i Korçës, Grupi i të Rinjve dhe Grupi “Zjarri”. Edhe pse Kominterni kishte dërguar udhëzime për shpërndarjen e grupeve, në vitin 1937 ato nuk u respektuan. Indiferenca e komunistëve shqiptarë ndaj luftës mori fund në qershor 1941, kur Gjermania naziste prishi marrëveshjen me Bashkimin Sovjetik dhe nisi trupat ushtarake drejt Moskës. Detyra e parë e tyre ishte organizimi politik, edhe pse krijimi i partisë nuk ishte i lehtë. Në formimin e PKSH-së nuk u zgjodh udhëheqësi i saj, por koordinator i degëve të partisë u caktua, Enver Hoxha, i cili ishte sekretar i partisë në Tiranë. Në mars 1943 në Konferencën e Vendit, Enver Hoxha zgjidhet kryetar partie. Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore dhe çlirimit të Shqipërisë nga Italia dhe Gjermania, PKSH-ja merr pushtetin në dorë dhe Enver Hoxha në këtë periudhë luante rolin e kryeministrit, ministrit të punëve të jashtme, ministrit të mbrojtjes dhe udhëhiqte ushtrinë e vendit.
Më 8 Nëntor të vitit 1941, ditën kur në Tiranë po formohej Partia Komuniste e Shqipërisë u vra Koçi Bako, revolucionar i shquar i kohës. Koci Bako u lind në qytetin e Korçës më 1905, Shquhej si një revolucionar në këtë qytet, ndaj për veprimtari atdhetare u arrestua. Më 8 Nëntor 1941, Koci Bakua u bashkua me shokët e tjerë, me turmat e popullit të Korçës dhe doli në krye për të filluar demonstratën e madhe. I vendosur ai marshoi me shokët në krye të demonstratës. Buçasin parrullat antifashiste: “Rroftë Shqipëria e lirë”, “Jashtë okupatorët”, “Rroftë populli shqiptar”, “Poshtë fashizmi” etj. Kur demonstruesit përshkojnë tregun, me ta bashkohen edhe fshatarët. Pastaj turma e madhe derdhet si lumë në rrugë të tjera dhe drejt bulevardit. Fashistët dhe agjentët e tyre alarmohen nga ky shpërthim i fuqishëm i popullit. Ata filluan të ndjekin demonstratën dhe përgatiten për ta sulmuar dhe për ta shpërndarë.
Më 8 nëntor të vitit 1998, në luftë kundër forcave serbe ka rënë dëshmor, luftëtari i UÇK-së, Abedin Krasniqi

Më 9 nëntor të vitit 1917 u vra Themistolki Gërmeni, atdhetar komandant i çetave kryengritëse çlirimtare shqiptare. Lindi në Korçë, në një familje me origjinë nga fshati i Gërmenjit, Ishte i biri i Thanasit dhe i Katarinës. I ati ka qenë themelues i lëvizjes “Shoqëria e Zezë për Shpëtim”, e për shkak të veprimtarisë së tij u vra, në Thraki. Më 1892 mërgon për në Rumani bashkë me vëllanë, Telemakun. U kthyen në atdhe pas nëntë viteve, dhe u vendosën në qendrën e vilajetit, në Manastir. Aty hapën hotelin “Liria”, në fillim të vitit 1908. Në një dhomë të fshehtë ndodhej shtypi kombëtar: libra, gazeta dhe revista të shtypura në gjuhën shqipe në Sofje, Bukuresht, Boston e gjetkë. Gjatë kohëve të Luftës Ballkanike takohet me Ismail Kemal bej Vlorën dhe emërohet nënprefekt, në Skrapar. Me ardhjen e Princ Vidit u emërua shef policie në Korçë. I vetëdijshëm për synimet bullgare dhe duke parë krahinën e Korçës që përjetonte përleshje mes çetave të Sali Butkës dhe trupave paraushtarake venizeliste, i propozon francezëve vendosjen e një administrate shqiptare. Më 8 dhjetor 1916 në krye të treqind luftëtarëve hyn në Korçën e spastruar prej grekëve dhe shpall formimi i Republikës Shqiptare të Korçës, më 10 dhjetor. Pas disa intrigave, ftohet apo arrestohet në Selanik ku iu bë një gjyq ushtarak, në tetorin e 1917. Pushkatohet nga një togë franceze.
Më 9 nëntor të vitit 1879, u lind në Lepogllavë të Kroacisë, albanologu i njohur kroat, Millan Shyflaj. Shkollën fillore e kreu në vendlindje, ndërsa gjimnazin klasik në Zagreb, ku kishte qenë nxënësi më i mirë i gjeneratës së tij. Në vitin 1902, Shuflaj mbron me sukses provimin për profesor në shkencat ndihmëse të historisë, në Universitetin e Zagrebit. Në këtë vit, regjistron “Studimet albanologjike” në Kolegjin e Vjenës. Në vitet 1904-1908, ishte asistent në bibliotekën kombëtare të Budapestit. Këtu thellon njohuritë në fushën e ballkanologjisë. Vendos kontakte të shumta me intelektualë dhe shkencëtarë me famë botërore, kontakte këto që do t’i shfrytëzojë më vonë, gjatë gjithë punës së tij shkencore. Në vitin 1918, me kërkesën e tij pensionohet, e pastaj boton pjesën e tretë të Historisë së Shqipërisë, të cilën kishte planifikuar ta shkruante në tetë vëllime. Në vitin 1920 shkruan me romanin me temë nga mesjeta shqiptare, “Konstantin Balsha”, me pseudonimin, Alban Limi. Në vitin 1929, Akademia Vjeneze e Shkencave i propozon të vazhdonte vjeljen e lëndës arkivore për vazhdimin e botimit të “Aktet diplomatike shqiptare vëllimet 3-4. Milan Shuflaj ftohet të vizitojë Shqipërinë. Pas shumë peripecish rreth pajisjes me pasaportë, ai arrin në Shqipëri më 12 janar të vitit 1931. Për shkak të angazhimit të tij jetësor për çështjen shqiptare vritet nga regjimi serb i Beogradit, më 18 shkurt të vitit 1931, një ditë pas kthimit nga Shqipëria. Për vrasjen e dr. Shuflajt kanë reaguar shumica e intelektualëve të kohës, në mesin e të cilëve edhe shkencëtari i njohur Albert Ainshtain.

Më 10 nëntor të vitit 1605 ka vdekur në Stamboll, sulltanesha Sofije, me origjinë shqiptare. U lind në vitin 1550 në zonën malore të Dukagjinit. Përkatësia etnike e saj ishte shqiptare, e fesë katolike. Njihej edhe si “Valide Sulltane” dhe “Haseki Sulltane”. Bashkëshort i saj ishte Sulltan Murati i Tretë. Kishte fëmijë Mehmetin e Tretë, Sulltane Aishen dhe Sulltane Fatmën. Në vitin 1563, në moshën 13 vjeçe, ajo u paraqit si një skllave për të ardhmen e Sulltan Muratit të Tretë nga Sulltane Mihrimah e bija e Sulejmanit të Madhërishëm. Qëndronte në fronin e sulltan Muratit të Tretë, duke e zëvendësuar atë kur nisej në ekspedita luftarake. Gjatë viteve të fundit të jetës së Sulltan Muratit, Safije ishte e vetmja që i qëndroi pranë sepse, ai e donte. Sulltanesha Safije u bë Valide Sulltane e djalit të saj, Sulltan Mehmetit të tretë, kur Murati vdiq në vitin 1595, Safije ndihmoi të birin të ketë sukses si sulltan. Sulltanesha Safije së bashku me sulltaneshën, Kosem e cila kishte origjinë greke, cilësohen si dy Sulltanet më e fuqishme në historinë e Perandorisë Osmane.

Më 10 nëntor të vitit 1974 ka vdekur në Toronto të Kanadasë, atdhetari dhe intelektuali shqiptar, Xhelal Mitrovica. U lind në shtator të vitit 1916 në një familje me prejardhje nga Pazari i Ri. Ishte i biri i Dervish Mitrovicës, oficer i ushtrisë osmane dhe më pas veprimtar i Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”. Pa mbushur ende tre vjeç, familja u shpërngul drejt Shkodrës, ku mësimet e para i mori në Kolegjin Saverian. Ka qenë mësimdhënës në Gjimnazin dhe në Normalen “Sami Frashëri”, në Prishtinë gjatë Luftës së Dytë Botërore. Po ashtu ishte pjesëmarrës në Lidhjen e Dytë të Prizrenit që u mbajt në shtator 1943. Deputet i Mitrovicës në Parlamentin e Shqipërisë, prej 18 korrik deri më 28 gusht 1944, në qeverinë e Fiqri Dinës. Ishte njëri ndër gazetarët më të sprovuar e më të mirë të kohës, bashkëpunëtor në të përkohshmet “Kosova”, “Lidhja e Dytë e Prizrenit”, “Bashkimi i Kombit”, Koha e Jonë”, drejtues i gazetave “Vatra Shqiptare” dhe “Buletini i Lidhjes së Shqiptarëve” në Australi etj.
Më 10 nëntor të vitit 1998, në luftë kundër forcave serbe kanë rënë dëshmorët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Jahir Agushi dhe Abedin Bujupi.

 

[Lina]

Më 11 nëntor të vitit 1906 kriminelët grekë vranë Spiro Kosturin. Ai ishte një personaliteti i njohur i Rilindjes Kombëtare. Spirua ishte djali i Jovan Kosturit, një figurë shumë e njohur e lëvizjes kombëtare shqiptare. Kosturi ishte njëri nga katër të besuarit e Mësonjëtorjes dhe autoritetet osmane më 1903 e arrestuan dhe e mërguan në Selanik. Në vitin 1906, Peshkopi grek Fotis u vra nga një grup shqiptarësh, nga çeta e Çerçiz Topullin dhe disa muaj pas ngjarjes, grekët u hakmorën duke vrarë Kosturin në Selanik. Vdekja e Kosturit ndikoi në lëvizjen kombëtare shqiptare që rezultoi me mbajtjen e mbledhjeve, rezolutave të miratuara dhe shtypja e diasporës si Kombi në Boston dhe Drita në Sofja u përpoqën të ngjallin ndjenjat kombëtare. Spiro Kosturi, Papa Kristo Negovani, u konsideruan martirë të lëvizjen kombëtare në qarqet shqiptare dhe drejt luftës kundër grekëve.

Më 11 Nëntor të vitit 1918 mori fund Lufta e Parë Botërore. Me një forcë shkatërruese të paparë ndonjëherë ajo shkaktoi miliona viktima. Me fundin e saj, mbaroi vetëm pjesërisht vuajtja njerëzore. Europa nuk shpëtoi nga fatkeqësia. Gjatë Luftërave Ballkanike dhe luftës së Parë Botërore u vranë dhe u masakruar qindra mijëra shqiptarë.

Më 11 nëntor të viti 1975, në Troshan të Lezhës, vdiq Pjetër Mazreku, klerik katolik, muzikant. Lindi në Selanik, më 7 shtator të vitit 1913. Shkollën fillore dhe gjimnazin i kreu në Shkodër, kurse studimet e larta në Fakultetin e Teologjisë në Itali,. Më 7 shtator 1928 veshi petkun e Shën Françeskut. Kushtet e para i kreu më 8 shtator 1929, kurse Kushtet e Përjetshme më 8 shtator 1934. Dy vjet më vonë, më 13 shtator 1936, u shugurua meshtar. Gjatë viteve 1937-1946 është profesor i muzikës në liceun “Illyricum”, drejtues i korit dhe profesor i gjuhës italiane. Pas mbylljes së liceut, dërgohet famullitar në Bushnesh të Pukës, pastaj në Iballë e në fund në Bajzë të Shkodrës, ku dhe u arrestua më 1946. Bën 10 vjet burg në Shkodër e Burrel. Mes viteve 1952-1955, është rektor i kishës së Shën Ndout në Tiranë. Nga 1955-a deri më 1961 shërbeu si famullitar në Laç, ndërsa nga viti 1961 deri më 1967 si famullitar në Troshan të Lezhës. Vdiq më 11 nëntor 1975, në Troshan të Lezhës.

Më 11 nëntor të vitit 2010 vdiq Din Mehmeti, shkrimtar, poet, dramaturg dhe publicist. U lind në vitin 1929 në Gjocaj, të Junikut. Ka studiuar për gjuhë dhe letërsi shqipe në Universitetin e Beogradit. Ai ka qenë profesor në Shkollën Pedagogjike të Gjakovës. Edhe pse ka botuar disa proza, kritika letrare dhe një dramë, Din Mehmeti njihet kryesisht për poezinë e tij figurative, e cila është botuar që nga viti 1961 deri në vitin 1999 në 16 vëllime. Poezinë e parë e botoi në vitin 1949 në revistën letrare, Jeta e Re.



Më 12 nëntor të viti 1028 – Perandoresha e ardhshme bizantine, Zoje, merr fronin si perandoreshë bashkëshorte e Argirusit romak. Argirus ose argjend, ishte emri i një familjeje aristokrate të shquar të Perandorisë Bizantine nga mesi i shekullit të 9-të deri në shpërbërjen e Perandorisë në shekullin e 15-të. Kulmin e suksesit kjo familje e arriti pas mesit të shekullit të 11-të. Nga Argjiro rrjedh edhe emri i Gjirokastrës, Kështjella e Argjiros. Qyteti Gjirokastër shfaqet në të dhënat historike në vitin 1336, si pjesë e Perandorisë Bizantine. Prejardhja e emrit, sipas njç teorie rrjedh nga Princesha Argjiro, por kjo etimologji është konsideruar si popullore, pasi princesha Argjiro është thënë se ka jetuar më vonë, në shekullin e 15-të, periudhë kur qyteti u pushtua nga osmanët. Kjo lë gjithashtu të kuptohet se emri Gjirokastër ndoshta lidhet me atë të familjes së perandorit Argyros të Bizantit në fillim të mijëvjecarit të parë.

Më 12 nëntor të vitit 1912, gazeta “Kronika ditore” shkruante se forcat serbe e malazeze kanë vrarë gjatë një dite 2 mijë shqiptarë në krahinën shqiptare të Shkupit dhe 5 mijë në afërsi të Prizrenit janë therur në mënyrë masive. Gazeta pariziene “Ymanite” shkruan se në Drenicë dhe Palikurë u mbytën të gjithë banorët. Në këtë vend është zbuluar një vargan varresh masive, një pjesë e të cilëve si gurë varri kanë kafka njerëzish. Në fund janë varret e atyre që janë djegur të gjallë. Gjatë masakrave 31 fshatra dhe qytete shfarosen krejtësisht.

Më 12 nëntor të vitit 1987, vdiq Lasgush Poradeci, poet i njohur lirik, publicist dhe përkthyes. U lind më 27 dhjetor të vitit 1899. I ati i tij pas mësimeve fillore që i kreu në vendlindje, në një shkollë të gjuhës rumune, në Manastir nga 1909 deri më 1916 e dërgoi në Rumani. Më pas e nis në Athinë pranë liceut Léonin, ku qëndroi deri më 1920. Pasi sëmuret, e shtrojnë në sanatorium dy vitet e fundit të qëndrimit të tij në Greqi. Më 1921 regjistrohet në Shkollën Kombëtare të Arteve të Bukura, në Bukuresht. Atje lidhet me lëvizjen atdhetare të kolonisë shqiptare, u miqësua me Asdrenin, të cilin e zëvendësoi si sekretar i përgjithshëm i kolonisë. Por edhe me të riun Mitrush Kuteli; mjedisi rumun ndikoi shumë në formimin letrar të Llazarit. Pas çlirimit të vendit ka punuar në Institutin Shkencave, më vonë Universitetit të Tiranës, nisi punë si përkthyes me normë pranë shtëpisë botuese shtetërore “Naim Frashëri” deri kur doli në pension në vitin1974. Ka marrë çmimin e Repulikës për poemën Çlirimtarët. Me rastin e 100-vjetorit të lindjes në 27 dhjetor 1999, presidenti i Republikës Rexhep Mejdani i jep titullin “Nderi i Kombit” dhe Pogradeci, qyteti i tij i lindjes titullin “Qytetar nderi”.



Më 13 nëntor të vitit 1913 lindi Injac Ndojaj, gurë-gdhendës, gjeolog, pedagog i njohur. Kreu edhe shkollën e mesme Industriale dhe Gjimnazin e Shtetit. Që në vitet e shkollës së mesme merr pjesë në jetën kulturore të Shkodrës, kryesisht në atë muzikore dhe teatrale. Në 1935 në gazetën “Illyrija” boton artikujt “Nji studim mbi muzikën shqiptare” dhe “Ahengu Shqiptar”. Më 1941, në revistën “Shkëndija” boton “Muzika shqiptare”, ndërsa më 1949, në gazetën “Bashkimi” boton “Dasma shkodrane”. Në vitin 1936 ndoqi studimet e larta në Universitetin Mbretëror të Torinos, në Itali), ku më 12 korrik 1940 diplomohet në degën e Shkencave të Natyrës, me profilizim Petrografi, me tezën “Vendburimi i kromit në Iballë të Pukës, Shqipëri”, botuar në revistën “Hylli i Dritës”. Në vitet 1941-1947 është mësues në Gjimnazin e Shkodrës. Më 1941 është ndër 20 profesorët e Gjimnazit të Shkodrës nënshkrues të peticionit “Kordiniano në gjyq përpara botës”, në përgjigje të artikullit “Shqipëria në histori e në jetë ose shikim panoramik i një bote të vogël primitive” të publicistit antishqiptar Fulvio Kordiniano-s. Injac Ndojaj ishte i pari gjeologu shqiptar dhe studimi i tij i vitit 1940 “Vendburimi i kromit në Iballë të Pukës, Shqipëri”, cilësohet si studimi i parë i botuar i këtij gjeologu.

Më 13 nëntor të vitit 1955 vdiq në Aleksandri, Musa Juka. U lind në Shkodër, më 10 mars të vitit 1885. Ka qenë kryetar i bashkisë së Shkodrës për tetë vite, pastaj Ministër i Brendshëm i Shqipërisë gjatë disa periudhave dhe ministër i Punëve Botërore. Musai i mori mësimet e para në mejtepin e Parrucës. Rreth vitit 1905, në moshën 20-vjeçare, punësohet në Drejtorinë e Financës së vilajetit të Shkodrës. Në 1910 bëhet drejtor i saj – detyrë që e ushtron deri në dorëzimin e qytetit, Malit të Zi nga Esat pashë Toptani. Pas largimit të malazezëve, Administrata Ndërkombëtare që mori në administrim qytetin e ftoi të ishte anëtar i Komisionit të Buxhetit. Më 19 mars të vitit 1916, gjatë pushtimit austro-hungarez, Musa Juka bëhet Kryetar i Përlimtares së Shkodrës. Rizgjidhet në detyrë më 10 mars 1920 kur Shkodra ishte ende nën administrimin e dytë ndërkombëtar Refuzoi bashkëpunimin me lëvizjen kryengritëse të Elez Isufit, Bajram Currit dhe Halit Lleshit të marsit 1922. Mbështeti Ahmet Zogun, Ceno beg Kryeziun dhe krahin poltik reaksionar të kohës. Prej vitit 1939 iku nga Shqipëria dhe jetoi në mërgim deri kur vdiq në vitin 1955.

Më 13 nëntor të viti 2016 vdiq profesori, historiani, punëtori shumëvjeçar i Arkivit të Kosovës dhe një nga njohësit më të mirë të arkivistikës profesor Ismail Rexhepi. Ismail Rexhepi u lind më 3 nëntor 1947 nga babai, Bushra dhe nëna Meleqe, në fshatin Bresanë të Opojës. Rrjedhë nga familja e myderrizit të shquar të medresesë së Opojës, haxhi Rexhep Ismailit. Ismaili ishte nipi i tij. Shkollën fillore e kreu në vendlindje, kurse shkollimin e mesëm e vazhdoi në Medresenë ‘Alaudin’ në Prishtinë. Në vitin 1972 diplomoi në Shkollën e Lartë Pedagogjike në Gjakovë në grupin ‘Histori-Gjeografi’.



Më 14 nëntor të vitit 565 vdiq në Konstandinopojë, perandori romak Justinian me origjinë ilire nga Dardania. Perandori, Justiniani i Parë lindi rreth vitit 482 në Tauresium, një fshat në krahinën e Dardanisë ilire. Ishte biri i Sabatiusit. Ai mbretërori nga viti 527 deri në vitin 565 dhe konsiderohet si njëri nga perandorët më të rëndësishëm bizantinë dhe romakë. Në kohën e konsolidimit të pushtetit kishte filluar një fushatë ushtarake për të rimarrë Afrikën nga vandalët dhe Italinë nga gotët. Ai gjithashtu urdhëroi rindërtimin e kishës së Shën Sofisë si dhe manastire, kala, ura e rezervuare uji të shumta. Ishte martuar me princeshën bizantine, Teodora. Arritja e tij tjetër e madhe ishte përfundimi i Kodit të Justinianit (“Codex Iustinianus”) mes viteve 529-534, ku kishte bashkuar të gjitha ligjet romake që ishin lëshuar nga koha e perandorit Hadrian. Justiniani mbahet gjerësisht si një nga perandorët më të mëdhenj romako-bizantinë në histori. Ky perandor me origjinë ilire ka qenë shumë i lidhur me vendlindjen dhe popullin që i përkiste. U mbështet shumë në rrethin e vet familjar dhe bashkëkombasit e vet ilirë, që përbënin një forcë kryesore në ushtri dhe në aparatin shtetëror. Në një nga mbishkrimet e gjetura në Itali bëhet fjalë për numrin e madh të ilirëve, që shërbenin në ushtrinë perandorake. Kujtojmë edhe rolin e madh të tre gjeneralëve ilirë: Belisari, Mundi dhe Germani, kushëri i tij.

Prej 14 deri më 22 nëntor është mbajtur Kongresi i Manastirit lidhur me caktimin e alfabetit të gjuhës shqipe. Kongresi i Manastirit, ishte një konferencë akademike, e cila i ka zhvilluar punimet mes datave 14 nëntor – 22 nëntor 1908, për standardizimin e alfabetit të gjuhës shqipe. Data 22 nëntor përbën tashmë një ditë përkujtimuese në Shqipëri, Kosovë, Republikën e Maqedonisë dhe në diasporën shqiptare, e njohur si Dita e Alfabetit. Përpara kongresit, gjuha shqipe përfaqësohej prej gjashtë ose më shumë alfabetesh, pa llogaritur nënvariantet. Kongresi u mbajt prej shoqërisë “Bashkimi” në shtëpinë e Fehim Zavalanit, ku ishte edhe selia e shoqërisë. Pjesëmarrësit në kongres ishin figura të dalluara të jetës kulturore e politike mbarëshqiptare. U thirrën 50 delegatë, përfaqësues të njëzetetre qyteteve të banuara nga shqiptarët, shoqërive kulturore e patriotike, tridhjetedy nga të cilët kishin të drejtë vote dhe tetëmbëdhjetë vëzhgues. Ndër delegatët më të shquar qenë Gjergj Fishta, Mit’hat Frashëri, Sotir Peci, Ndre Mjeda, Shahin Kolonja, Bajo Topulli, Parashqevi Qiriazi. Delegatë të tjerë nga familja ishin Izet Zavalani, përfaqësues i Follorinës dhe Gjergj Zavalani. I zoti i shtëpisë, Fehim Zavalani, mbajti fjalën hyrëse.

Më 14 nëntor të vitit 1971, vdiq Anton Kozmaqi. U lind në Sarajevë më 14 korrik të vitit 1898 në një familje katolike, në Shkodër. Arsimin fillor dhe të mesëm e kreu në Sarajevë, më pas ndoqi dhe kreu studimet e larta në Fakultetin e Drejtësisë “Travnik” në Universitetin e Zagrebit. Në vitin 1925 ishte caktuar gjyqtar në Elbasan, por shkarkohet nga detyra sepse kishte mbajtur lidhje me konsullatën jugosllave. Më 1927 u caktua gjyqtar në Peshkopi deri më 1928 e më pas vijoi në Gjirokastër. Pas pushtimit italian, në korrik 1939 – janar 1940 ishte prefekt i klasit të Parë në Korçë. Në vitet 1940 – 1943 qe sekretar i përgjithshëm i Ministrisë së Punëve të Brendshme, dhe më 1943-1944 kryetar i Këshillit të Shtetit. Më 1943 u caktua ministër sekretar shteti i Drejtësisë në dy kabinetetet Libohova e në të dytin u emërua zëvendës, ministër dhe sekretar shteti i Arsimit. U arrestua më 17 nëntor të vitit 1944, u dënua në Gjyqin Special me 30 vjet burg. U lirua më 1957. Ndërroi jetë në Shijak më 14 nëntor 1971.


Më 15 nëntor të vitit 1944, vdiq në moshën 80-vjeçare, britanikja, Mari Edit Durham-artiste, shkrimtare, e cila u bë e famshme për studimet e saj antropologjike të jetës shqiptare në fillim të shekullit të 20-të. Edit Durham ishte më e madhja e tetë fëmijëve në familje. Ajo pati një rini tepër të lodhshme. Kur i ati i vdiq, iu desh të kujdesej për gjithë familjen. Kur ishte 25 vjeç, punimet e saj u bënë pjesë e muzeut të Historisë Natyrore në Kembrixh. Udhëtoi gjerësisht në Ballkan gjatë 20 viteve, duke u përqëndruar veçanërisht në Shqipëri, atëherë një nga zonat më të panjohura dhe më të pazhvilluara të Evropës. Durham punoi për shumë organizata ndihmash, skicoi, pikturoi e shkroi, duke mbledhur artin dhe folklorin shqiptar. Por ishin edhe shkrimet e saj që i dhanë asaj famën e veçantë. Ajo shkroi shtatë libra mbi çështjet e Ballkanit, nga të cilët “Shqipëria e Epërme” (1909 ) është libri më i njohur për të kuptuar zakonet e malësisë së veriut. Me punën e saj, Mary Edith Durham erdhi duke u njëjtësuar gjithnjë e më shumë me çështjen shqiptare; ajo ishte përkrahëse e idesë së bashkimit të popullit shqiptar. Por Durham pati edhe kritikë të shumtë. Për shembull, ajo sulmohej vazhdimisht nga përkrahësit e shtetit jugosllav, të cilët mbanin nën okupim tokat shqiptare.

Më 15 nëntor të vitit 1893 u lind Ndok Gjeloshi. Ndoqi kolegjin Françeskan në Shkodër, dhe më pas përfundoi Akademinë Ushtarake të Modenas, në Itali, ku mori gradën e togerit të forcave të Xhandarmërisë. Ndoka më 1914 gjatë revoltës së Shqipërisë së Mesme u mobilizua në mbrojtje të Princ Vidit. Përkrahte Komitetin “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”, mbështeti fushatën për zgjedhjen e Gurakuqit në dhjetor të 1923. Me gradën toger dhe në krye të 180 shaljanëve, përkrahu Revolucionin Demokratik të Fan Nolit qershorit të vitit 1924 së bashku me Rexhep Shalën dhe njësitë ushtarake në Shkodër. Në nëntor të viti 1926, së bashku me Dom Loro Cakën, udhëhoqën kryengritjen antizogiste të Dukagjinit. Pas kësaj revolte emigroi në Vjenë të, ku martohet me Margaritën, austriake. Bëhet anëtar i grupit të “Bashkimit Kombëtar” dhe kishte rënë dakord t’i kurdisej një atentat Mbretit Zog gjatë një vizite, në Vjenë. Mbrëmjen e 20 shkurtit të vitit 1931, gjatë atentatit, ngatërron majorin, Llesh Topallaj me Zogun dhe e qëllon pas kokë. Po në atë moment kishte goditur shpurën e Ahmet Zogut edhe Aziz Çami me ç’ rast vritet truproja Llesh Topallaj dhe plagoset, Myfit bej Libohova. Atentatorët: Ndok Gjeloshaj dhe Aziz Çami u dënuan në mungesë. Luftoi në frontin grek dhe në atë jugosllav. Më pas u caktua në komandën e armës së Milicisë fashiste. Nga janari i 1942 mbante detyrën e gjyqtarit pranë gjyqit të posaçëm të shtetit. U vra në një atentat nga komunistët më 11 prill të viti 1943, në Tiranë.

Më 15 nëntor të vitit 1900 lindi në Shkodër, Tahir Dizdari, dijetar, atdhetar dhe orientalist i shquar. Pas arsimit fillor vazhdoi shkollën e mesme, Ruzhdije, por studimet u ndërprenë, sepse shkolla u mbyll më 1912 për shkaqe të luftës. Kaloi në bankat e kolegjit “Xaverianum” të jezuitëve duke përfunduar mësimet më 1918. I prirë për nga gjuhët e huaja, kishte njohuri në gjuhët: gjermanisht, frëngjisht, italisht dhe gjuhët lindore, arabisht, turqisht persisht. Punon në administratën e vendit. në vitin 1929 botohet “Ligja e katundarive dhe e komunave”, ku Tahor Dizdari luajti një rol kryesor në përpilimin e saj. Më vonë, më 1935 boton broshurën “Udhëhjekës për konferenca”. Më 1930 qe dalluar për organizimin e regjistrimit të popullatës. Për këtë mori një përgëzim të veçantë. Po kështu në revistën “Ekonomia Kombëtare” lexojmë se Ministria e Ekonomisë Kombëtare e përgëzoi T. Dizdarin nënprefekti i Fierit për organizim garash hipizmi me rastin e 25-vjetorit të Pavarësisë. Në maj të vitit 1945 bëhet bashkëpunëtor i gazetës “Bashkimi” dhe në tetor bëhet anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Shqipërisë. Gjatë viteve 1946-1951 merret me skedimin e fjalorit dhe me folklor. Në vitet 1946-1949 shëtit nëpër gjithë Shqipërinë, merr pjesë dhe në aksionet e rinisë, duke mbledhur nga goja e popullit material folklorik dhe etimologjik. I dorëzon Institutit të Folklorit një material të pasur prej 800 faqesh të daktilografuara. Vdiq më 9 maj të vitit 1972, në Tiranë.

 

[Lina]

Më 16 nëntor të vitit 1910 lindi në Shkodër, Rrok Zojzi, etnograf dhe etnolog shqiptar. U lind në Shkodër, i biri i Shtjefën dhe Pina Zojzit. Pasi mori arsimin e mesëm në qytetin e lindjes, duke bërë detyrën e arsimtarit, u mor edhe me alpinizëm, me kërkime, gjeografi e sidomos në fushën e etnokulturës. Gjatë viteve ‘30-’40 ai bëhet i njohur me shkrimet në revistat “Hylli i Dritës”, “Drini”, “Vatra shqiptare”, etj. Në vitin 1942 Zojzi përgatiti 34 ligjërata gjeografiko-etnologjike, për Ministrinë e Kulturës dhe Turizmit, që u shfrytëzuan nga radio “Tirana”, radio “Korça” e radio “Kosova”. Në vitin ‘46 e motra, Maria dhe burri i saj u pushkatuan gjatë rezistencës antikomuniste të Postribës dhe kjo do ndikonte në jetën e Rrokut, i cili gjithnjë është parë si njeri me “cene në biografi”. Më 1947 u emërua në krye të sektorit të etnografisë dhe e drejtoi këtë sektor deri sa doli në pension[3] në vitin 1976.[2] Bashkëpunoi ngushtë me Dom Frano Illinë, i cili ndonëse nuk qe bashkëpunëtor i Sektorit të Etnografisë, depozitoi në arkivin e Institutit të Kulturës Popullore Kanunin e Skënderbeut. Vdiq në Tiranë, në vitin 1995.

Më 16 nëntor të vitit 2018 ka vdekur, në Austri, në moshën 70-vjeçare, Haki Hamit Qeriqi veprimtar, poet, përkrahës e ndihmëtar i luftës së UÇK-së. Haki Qeriqi ka lindur në Krojmir, të Drenicës në vitin 1948. Shkollën e Mesme të Tregtisë e ka mbaruar në Ferizaj. Në vitin 1984, meqë UDB-ja i bie në gjurmë veprimtarisë së tij ilegale ai largohet nga Kosova dhe me krejt familjen vendoset në Austri, ku ka jetuar prej asaj kohe e deri në vdekje. Në vitet 90-të të shekullit të kaluar, ka ndihmuar arsimin shqip në Kosovë me mjete shkollore të tubuara nga ai vetë dhe nga mërgimtarët. Ka qenë anëtar i Fondit të “Tre-përqindëshit”, për Austri. Qysh herët ka filluar të shkruajë poezi, skica dhe tregime të shkurta. Ka nxjerrë në dritë përmbledhjet poetike: “Malli i mërgimtarit” dhe “Meditime poetike”. Ka lënë në dorëshkrim poezi dhe tregime të temave të ndryshme. Ka vepruar në kundër të Fondit, “Vendlindja thërret” për Austri dhe ka ndihmuar luftën e UÇK-së. Pas luftës ka ndihmuar edhe Radion-Kosova e Lirë.



Më 17 nëntor të viti 1834 Hodo Pashë Dervishi i njohur si, Hodo Sokoli. U lind Erzinxhan. Ka qenë ushtarak i Perandorisë Osmane dhe komandant i trupave të Lidhjes së Prizrenit në degën e Shkodrës. Ndoqi shkollimin e tij në vendlindje, ku kreu ruzhdijen. Pasi u shqua ndër betejat e shpeshta në gjysmën e parë të shek. XIX kundër Malit të Zi, u gradua kapiten i rojës së ishujve të Liqenit të Shkodrës, gradë që dihet ta ketë patur që kur ishte vali Abdi pashë Çekrezi më 1860. Më vonë u gradua major i xhandarmërisë ushtarake të formuar rishtas.Kur u emërua Dervish Pasha, vali në Shkodër, u transferua në Stamboll. Në vitin 1876 u gradua kolonel i xhandarmërisë së Shkodrës. Në Lidhjen e Prizrenit, kur filloi lëshimi i territoreve nga Plava e Gucia në Hot, Grudë e Kelmend, Hodo begu u zgjodh kryetar i Komitetit të degës vendore të Lidhjes, me zëvendës Preng Bibë Dodën. Komiteti nxori kushtrimin dhe Hodo Begu priu 8000 burrave për në Tuz. Hodo Begut iu kishin bashkuar gati tërë oficerët e xhandarmërisë osmane. Pas veprimeve në mbrojtjen e bajrakëve të Malësisë së Madhe, Hodo Begu u gradua pashë miralla gjeneral brigade. Më 12 dhjetor të vitit 1880 Dervish Pasha i arrestoi dhe i nisi për në Stamboll. Sulltani donte t’i internonte në Erzurum, por ndërhyrja e ambasadorëve të shumtë bënë që mos të merrej ky vendim dhe të qëndronin në Stamboll. Hodo Pasha refuzoi për arsye shëndetësore emërtimin mytesarif i Damaskut. Vdiq nga një sëmundje, apo nga helmimi në vitin 1883.

Më 17 nëntor të vitit 1918, Fan Noli bërë përbetimin eremitar dhe fitoi shkallën e arkimandritit nga Peshkopi rus, Aleksander Nemullovski. Ky akt i parapriu fillimit të ndarjes së Kishës Ortodokse Shqiptare nga Kisha greke, e cila nuk e njihte shqiptarët ortodoks si entitet i veçantë fetar, por të gjithë ortodoksët i konsideronte grekë.

Në mëngjesin e 17 nëntorit të vitit 1944, pas 19 ditë e net luftë të ashpër e të pandërprerë të forcave partizane, u çlirua Tirana kryeqyteti i Shqipërisë. Operacioni mësymës për çlirimin e Tiranës u përgatit dhe u zhvillua në kuadrin e mësymjes së përgjithshme të Ushtrisë Nacional Çlirimtare të Shqipërisë për çlirimin e plotë të vendit. Ai ishte vijimi dhe kulmi i mësymjes së përgjithshme. Çlirimi i kryeqytetit pati rëndësi të madhe politike e ushtarake. Ai kurorëzoi fitoren e Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare; i shkaktoi humbje të mëdha e vonoi tërheqjen e forcave gjermane. Lufta për çlirimin e Tiranës ishte operacioni më i madh i shkallës operativo-strategjike i zhvilluar nga UNÇSH-ja për çlirimin e qyteteve.

Më 17 nëntor të vitit 1930, u lind në Fier, Marika Kallamata, aktore e njohur shqiptare. Aktivitetin artistik e filloi në Teatrin Popullor, në vitin 1950. Ka interpretuar rreth 60 role, ku ndër më të suksesshmit janë: Ortensia, Aspasia, Mara, Fallxhesha, Nina, Ana, Nekija, dhe në mjaft role episodike ka qenë një aktore shumë e mirë. Edhe pse ishte e rrethuar nga dhjetëra aktore të suksesshme, Marika ruajti individualitetin e vet. Doli në pension, në tetor 1985, por Marika nuk u shkëput nga skena. Në vitin 2004 ajo u ngjit me kolegët e saj në skenë pas shumë vitesh, në dramën “Streha e të harruarve”, ku korri sukses me rolin e saj. Ka interpretuar pak role në filma artistikë. Është nderuar me titullin “Artiste e Merituar”.



Më 18 nëntor të vitit 1914 lindi poeti i madh arbëresh, Dushko Vetmo, i njohur si Françesco Solana. Ishte arbëresh me origjinë nga familje çame, por lindi në Frasnitë të Kalabrisë. Pas njëzet vjetësh qëndrimi në Argjentinë, Uruguaj dhe Kili, kthehet në Itali. Ishte studiues, themelues dhe titullar i Katedrës së Gjuhës dhe të Letërsisë shqipe dhe i Dialektologjisë arbëreshe në Universitetin e Kalabrisë, në Kozencë, që prej vitit 1975 deri në vitin 1990. Njihet si nismëtari i botimit të revistës “Vija”, organ i Lidhjes së Shkrimtarëve Arbëreshë. Në fushën e gjuhësisë njihet si autori i gramatikës “Manuale di lingua albanese”. Në fushën e dialektologjisë arbëreshe botoi një sërë botimesh për dialektet arbëreshe dhe disa të folmet si ajo e Pellatënit, edhe ajo e Fermës. Nëfushën e filologjisë botoi veprën e Anton Santorit, “Emira” dhe Katekizmin arbërisht të Shën Vasilit. Ka shkruar veprat: “Burbuqe të egra”, “Akullnajat”, “Shkretëtira prej guri” e”Te praku” , Bijtë e Dodonës, Shkretëtira prej guri, Dhaskal Mitri e të tjera. Vdiq më 20 mars të vitit 1999.

Më 18 nëntor të vitit 1940, në Lejçan të Gollobordës, në një familje arsimdashëse, i lind Bajram Mato. Pas mbarimit të shkollës tetëvjeçare fiton konkursin për pikturë dhe ndjek Liceun Artistik në Tiranë. Si talent fiton të drejtën e studimeve të larta në Akademinë e Arteve të Bukura në Peterburg (Leningrad) në ish Bashkimin Sovjetik. Prishja e marrëdhënieve midis dy vendeve i ndërpreu studimet, të cilat i mbaroi në Institutin e Lartë të Arteve në Tiranë me klasifikimin “Shkëlqyer”, në vitin 1965, kur mbrojti diplomën me tablonë “Betimi partizan”. Është piktori më i madh dibran dhe një ndër më të mëdhenjtë e kohës së tij. Në vitin 1971, hapi ekspozitën e parë të pikturave të tij, në qytetin e Peshkopisë. Ka qenë gjithmonë i suksesshëm në ekspozitat kombëtare. Ishte vërtetë i talentuar në fushën e pikturës, ku la pas një trashëgimi të pasur, më siglën “Mata”. Vdiq më 5 mars 1983, dhe la pas veprën e një artisti të madh. Që më themelimin e Degës së Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Dibrës ishte anëtar i kësaj lidhje. Me rastin e 7 Marsit , në mars 1993, shpallet “Piktor i Merituar”.

Më 18 nëntor të vitit 1945 vdiq në burg, Qazim Agolli. Lindi më 10 nëntor të vitit 1905, në fshatin Bulgarec të Korçës. Më 2 nëntor 1945, Gjykata Ushtarake e Pogradecit e deklaroi “armik i popullit” dhe “kriminel lufte” dhe e dënoi me vdekje me pushkatim dhe konfiskimin e pasurisë. Pesë ditë më vonë, më 7 nëntor të po atij viti, Gjykata Ushtarake ia uli dënimin në burgim të përjetshëm. Vdiq në burgun e Pogradecit, më 18 nëntor 1945.



Më 19 nëntor të vitit 1814 lindi, Jeronim De Rada, rilindës, shkrimtar, publicist e atdhetar. U lind në vitin 1814 në Maki të Kalabrisë mësimet e para i kreu në kolegjin e Shën Adrianit të Shën Mitër Koronës. Më 1834 shkoi për të studiuar drejtësi në Napoli, ku mori pjesë gjallërisht në lëvizjen politike dhe kulturore të kohës. Më 1848 nxori të parën gazetë shqiptare, “L’Albanese d’Italia”, në të cilën shprehu pikëpamjet e tij për ngjarjet e kohës. Pas dështimit të revolucionit më 1848 e mbylli gazetën dhe i zhgënjyer u tërhoq në fshatin e tij të lindjes deri në fillim të viteve 60 të shekullit 19-të. Duke nisur nga viti 1861, në jetën e De Rada nisi një fazë e re, kur ai shfaqet si një nga figurat më në zë te Rilindjes sonë Kombëtare. botoi veprat “Lashtësia e Kombit Shqiptar, në vitin 1864 dhe Rapsodi të një poeme arbëreshe, në vitin 1866), që luajtën një rol të rëndësishëm për propagandimin e çështjes kombëtare shqiptare. Hyri në korrespondencë me patriotët shqiptarë dhe me personalitetet kulturore evropiane, dashamirë të Shqipërisë, ndoqi me interes të gjallë ngjarjet në Shqipëri. Më 1878 përkrahu Lidhjen Shqiptare të Prizrenit dhe ngriti zërin kundër gjymtimit tokësor të Shqipërisë. Një ndihmesë të çmuar të çështjes kombëtare i dha me revistën “Flamuri Arbrit”, që botoi në vitet 1883-1885. Në “Testamentin politik” (1902) shprehu optimizmin në të ardhmen e Shqipërisë dhe pakënaqësinë e tij ndaj politikës imperialiste të Italisë ndaj atdheut të të parëve. Vdiq në vitin 1903. Ka shkruan veprat: Milosao, Një pasqyrë e jetës njerëzore, Serafina Topia, Skënderbeu i pafat Fjamuri i Arbërit (revistë), Rapsodi të një poeme shqiptare e shumë vepra e shkrime të tjera.

Më 19 nëntor të vitit 2017, vdiq Aleksandër Lalo, kompozitor shqiptar i cili ka kompozuar muzikën për filma të njohur të kinematografisë shqiptare. Ai lindi më 27 prill të vitit 1949, në Tiranë. Rrjedh nga një familje me origjinë nga Leskoviku. Gjatë konkurrimit me kompozimet e tija në festivale kryesisht ka arritur vende të dyta megjithëse meloditë e tij janë të mrekullueshme. Ka kompozuar muzikën për filmat; Vajzat me kordele të kuqe, Tomka dhe shokët e tij, Dimri i fundit dhe shumë filma të tjerë.



Më 20 nëntor të vitit 1885 vdiq shkrimtari i madh shqiptar arbëresh, Gavril Dara i Riu. U lind në Palac Adriano të Italisë, më 6 janar 1827. Mësimet e para i mori në seminarin arbëresh të Palermos. Po në këtë qytet ai kreu studimet e larta për drejtësi. Udhën e krijimtarisë e nisi herët, në moshën 13-15 vjeçare. Në fillim shkroi vjersha në italisht. Në vitin më të zjarrtë të revolucionit më 1848, paraqitet me një ditar të lëvizjes revolucionare të asaj kohe. Në të spikat një brendi ideore e pasur dhe disa tipare të individualitetit krijues të Darës. Në shkurt 1858 Dara u bë themelues dhe drejtues i një gazete që ishte si një manifest kryengritës, Përtëritja e jetës. Në artikujt që botoi aty ai tregoi aftësi prej prozatori, kritiku, esteti dhe historiani. Në çastet më të rëndësishme të luftës për çlirimin e Italisë ai, si edhe arbëreshët e tjerë, mori pjesë aktive në lëvizjen revolucionare italiane kundër zgjedhës austriake dhe sundimit të Burbonëve. Madje ishte një nga udhëheqësit krahinor të asaj lëvizjeje, si anëtar i komunitetit revolucionar të Xhirxhentit dhe sekretar i përgjithshëm i qeverisë revolucionare të Garibaldit, në vitin 1860. Dara kishte ndjekur hap pas hapi lëvizjen tonë kombëtare, duke marrë anën e Lidhjes Shqiptare të Prizerenit. Pas Jeronim De Radës, Gavril Dara i Riu mbetet poeti më i shquar arbëresh. Vepra e vetme në shqip, “Kënga e sprasme e Balës” është një ndër kryeveprat e letërsisë sonë. Duke ndjekur hap pas hapi lëvizjen tonë kombëtare, Dara e mbështeti atë fuqimisht. Gavril Dara është mjeshtër i madh i artit të fjalës. Vepra e tij shquhet për pasuri mjetesh artistike, për gjuhë të gjallë e të bukur e mbi, të gjitha, për mbështetjen e gjerë e të gjithanshme në folklorin arbëresh.

Më 20 nëntor të vitit 1866 lindi, në Shkodës poeti i madh kombëtar, Ndre Mjeda. I ati ishte me origjinë nga Mirdita ndërsa e ëma nga Malsitë e Pukës. Në edukimin e tij patën ndikim shkrimtari jezuit Anton Xanoni dhe poeti françeskan Leonardo de Martino. Ai vazhdoi më pas studimet fetare në Spanjë, Itali e Poloni. Më 1883 në Kroaci, studioi retorikë, latinisht dhe italisht në një institut jezuit në Kraljevica. Nga 1884 deri në fillim të vitit 1887 u stërvit në një kolegj që drejtohej atje nga Universiteti Gregorian i Romës, kurse më 1887 u transferua në një kolegj Gregorian tjetër në Kieri. Në këto vite Ndre Mjeda filloi të shkruajë poezi shqip, ndër to edhe vjershën melankolike mjaft të lexuar Vaji i bylbylit, botuar më 1887. Nga 1887 deri më 1891 Mjeda dha muzikë në kolegjin Marko Xhirolamo Vida, në Kremona buzë lumit Po. Më 1899, me ndihmën e të vëllait Llazër Mjeda, peshkop i Sapës që më 1896 e më pas kryepeshkop i Prizrenit e kryepeshkop i Shkodrës, e sidomos me ndihmën e Prenk Doçit Ndre Mjeda u emërua mësues në Vig, në krahinën malore të Mirditës. Gjithashtu mori pjesë në fillim në veprimtarinë e shoqërisë letrare Bashkimi, që ishte themeluar atë vit në Shkodër me mbështetjen austro-hungareze nga Preng Doçi, Ndoc Nikaj dhe Gjergj Fishta. Në periudhën e hovit të lëvizjes demokratike (1920-1924) Ndre Mjeda mori pjesë në jetën politike të kohës dhe u zgjodh deputet. Pas dështimit të Revolucionit Demokratiko-borgjez u tërhoq nga jeta politike dhe punoi si prift i thjeshtë në Kukël. Nga viti 1930 qe mësues i gjuhës dhe letërsisë shqiptare në kolegjin jezuit në Shkodër, ku edhe vdiq më 1 gusht tç vitit 1937. Shkroi veprat: Vaji i Bylbylit, Juvenilia, Poemat Liria. Lissus Skodra, Anddrra a e jetës e të tjera.

Më 20 nëntor të vitit 1972 u hap në Tiranë Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe. Me nismën e Institutit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë të Universitetit Shtetëror të Tiranës, nga data 20 nëntor deri në 25 nëntor të vitit 1972 në Tiranë zhvilloi punimet Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe. Në Kongres u përfaqësuan gjerësisht forcat e shkencës, të arsimit dhe të kulturës shqiptare. Aty ishin të pranishëm 87 delegatë nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi si dhe arbëreshë nga Italia. Synimi i mbledhjes së Kongresit ishte përcaktimi i parimeve dhe drejtimeve kryesore për hartimin e rregullave të drejtshkrimit, për të pasur një gjuhë letrare të njësuar kombëtare. Ky Kongres, si forumi më i lartë shkencor, analizoi e diskutoi gjerësisht parimet themelore, çështjet e përgjithshme dhe shumë zgjidhje të veçanta të drejtshkrimit të shqipes, si edhe probleme të tjera teorike e praktike, që kanë të bëjnë me normën letrare në përgjithësi. Drejtshkrimi i njësuar i gjuhës shqipe kurorëzon një etapë të gjatë përpjekjesh për formimin e një gjuhe letrare të vetme e të përbashkët për gjithë popullin shqiptar dhe çel rrugën për ta përmirësuar më tej normën drejtshkrimore të kësaj gjuhe në pajtim me zhvillimin e mëtejshëm të gjuhës e të kulturës sonë kombëtare.

 

[Lina]

Më 21 nëntor të vitit 1999 vdiq, Marie Kraja, këngëtare e mirënjohur shqiptare. Ka lindur më 24 shtator të vitit 1911 ne Zarë të Dalmacisë. Në moshën 6 vjeçare, familja e saj vendoset në Shkodër. Studimet e larta për kanto i kreu në Konservatorin e Graz-it në Austri, në vitet 1930-1934. Aktiviteti i saj koncertal fillon më 1934 së bashku me pianistin Tonin Guraziu, në një koncert që kanë dhënë në Tiranë. Pas përfundimit të studimeve kthehet në Shqipëri, në vitin 1936 u emërua pedagoge në Institutin Femnor “Nana Mbretneshë”. Punoi pranë Radio-Tiranës dhe Liceut Artistik më 1946. Edhe pse me një jetë artistike të pasur në skenat e Italisë, Austrisë, Gjermanisë, etj, karriera e saj lidhet ngushtë me gjithcka që ndodhi në muzikën shqiptare. Së bashku me plejadën e parë të këngëtarëve shqiptarë, Tefta Tashko Koço, Kristaq Antoniu, Mihal Ciko, Jorgjie Truja, etj, Marie Kraja interpreton në rolet kryesore të veprave të para operistike shqiptare, si “Mrika”, “Lulja e Kujtimit”, si dhe të një sërë veprash të huaja si “Rusalka”, “Ivan Susain”, “Nusja e shitur”, “La Traviata”, “Jollanda”, “Dasma e Figaros”, etj. Repertori i saj i këngëve popullore përfshinte traditën mbarëshqiptare të këngës popullore qytetare duke filluar me këngët e qyteteve Pejë, Gjakovë, Shkodër, Korçë, Berat, Elbasan, Tiranë etj. Për meritat e saj si artiste dhe mësuese Maria Kraja u nderua me çmime, medalje dhe tituj të ndryshëm. Është “Artiste e Popullit”, mban Urdhërin “Naim Frashëri” të klasit të parë, medaljen “Mjeshtre e Madhe e Punës” dhe Laureate e Çmimit të Republikës së Klasit të Parë.

Më 21 nëntor të vitit 1943, në Zall-Herr të Tiranës u mbajt Kongresi i Zogistëve, i cili shpalli themelimin e Legalitetit. Kryetar u zgjodh Abaz Kupi i cili asokohe njihej si antifashist dhe kishte marrë pjesë në luftë kundër okupimit të Shqipërisë, Më vonë nuk u pajtua me Lëvizjen komuniste dhe Luftën Nacional Çlirimtare dhe iu bashkua forcave organizatës së quajtur “legaliteti.

Më 21 nëntor të vitit 1949 u vra Nuri Luçi, në një luftë të armatosur kundër një bande diversantësh që kishin hyrë nga Jugosllavia. Ai ra trimërisht në Zhej të Krujës,



Më 22 nëntor të vitit 1908 kishte kryer punimet Kongresi i Manastirit, i cili kishte filluar më 14 nëntor. Kryetar i Kongresit me vota të fshehta ishte zgjedhur Mit`hat Frashëri, nënkryetar Luigj Gurakuqi dhe Gjerasim Qiriazi. Ditën e tretë të punimeve u krijua komisioni i Alfabetit të gjuhës shqipe dhe kryetar i këtij komisioni u zgjodh poeti Gjergj Fishta me anëtarë të tjerë Ndre Mjedën, Luigj Gurakuqin, Sotir Pecin, Bajo Topullin etj. Kongresi i Manastirit u nda në katër grupe dhe tre ditë rresht punuan veçmas. Grupet patën diskutime të gjata dhe të ashpra për të zgjedhur variantin e secilit grup, madje debati zgjati saqë u rrezikua edhe kompromisi. Por ka qenë këmbëngulja e Ndre Mjedës që u arrit kompromisi i madh historik. Në proçesverbalin origjinal të Kongresit thuhet: Të nesërmen, para se të fillonte punimet kongresi, Dom Ndre Mjeda shkoi tek Mih`tat Frashëri dhe i paraqiti dy alfabete. Zoti Frashëri, pas një diskutimi të shkurtër ngeli i kënaqur dhe i tha Mjedës që këto dy variante t`i paraqiteshin komisionit. Pas pranimit të projektit të alfabetit të e kishte paraqitur Gjergj Fishta i gjithë komisioni nënshkruoi vendimin me një penë të vendosur mbi flamurin kombëtar, të gjithë zotërinjtë delegatë dhanë besën e tyre, ka shkruar asokohe Gjergj Fishta.

Më 22 nëntor të vitit 1961 vdiq Aleksandër Xhuvani. U lind më 14 mars të vitit 1880, në Tiranë. Ishte mësues i Popullit, profesor dhe shkencëtar i shquar, gjuhëtar, pedagog dhe psikolog. Mësimet para i mori në vendlindje ndërsa shkollimin e mesëm e kreu në Gjimnazin – Konvikt të Çotilit, asokohe në Vilajetin e Manastirit. Studimet e larta i kreu në fakultetin e Filologjisë në Universitetin e Athinës, 1903-’06. Në gusht të 1906 shkoi në Napoli ku u njoh me Luigj Gurakuqin të japë gjuhë shqipe në Shën Mitër Koronë. Khehet në atdhe, në vitin 1908. Mori pjesë në Kongresin e Elbasanit të vitit 1909. Me hapjen e Normales së Elbasanit qe mësues dhe më vonë drejtor i kësaj shkolle. Në këtë kohë ai iu fut punës për hartimin e tekstit shkollor të gramatikës shqipe. Më 25 mars 1910 qe bashkëpunëtor i Lef Nosit në hapjen e revistës “Tomorri”. Shkolla Normale u mbyll pas ekspeditës ndëshkimore të Shefqet Turgut Pashës në verën e vitit 1910. Në këtë kohë, Xhuvani largohet për në Kairo ku formohet shoqëria bashkimi me dr. Mihal Turtullin, Filip Shirokën dhe Çajupin. Emërohet redaktor i gazetës “Shkreptima”. Gazeta mbyllet në vitin 1911 dhe A.Xhuvani shkon në Aleksandri, ku emërohet si sekretar i shoqërisë “Vëllazëria”. Në verën e vitit 1920 ishte kryetar i Kongresit Arsimor të Lushnjës, që mori një sërë masash për organizimin e arsimit kombëtar dhe vendime për përcaktimin e terminologjisë shkollore. Me marrjen e pushtetit nga partizanët u thirr në Ministrinë e Arsimit, ku nis nga puna për hartimin e teksteve dhe metodologjive të reja. Ishte edhe anëtar i Komisionit Iniciator për formimin e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë. Nga janari i vitit 1947 deri në shtator 1953 punon si shef i Seksionit të Gjuhësisë dhe e të Letërsisë të Institutit të Shkencave. Në vitin 1953 zhvillohet Konferenca e Ortografisë, e cila kodifikoi drejtshkrimin e shqipes. Në vitin 1954 nën kujdesin e profesor Xhuvanit u realizua hartimi i “Fjalorit të Gjuhës Shqipe”. Më 1945 ai zgjidhet përfaqësues i popullit në Asamblenë Kushtetuese dhe më pas deputet në të gjitha legjislaturat e Kuvendit Popullor. Vdiq më 22 nëntor të vitit 1961.



Më 23 nëntor të vitit 1843 në Kozencë të Italisë, lindi Bernard Bilota, gjuhëtar, poet, folklorist e studiues arbëresh. Qe nismëtar i dy kongreseve gjuhësore arbëreshe. Bilota ka lënë një krijimtari të pasur letrare e studimore. Veprat e tij më të rëndësishme janë Mërkuri i dorësit”, “E bukura e jetës”, “Shpata e Skënderbeut në Dibër të Poshtme”; “Fjalor fjalësh dhe e folmja e vendlindjes”, etj. Vdiq në vitin 1918.

Më 23 nëntor të vitit 1941 u themelua në Tiranë, Organizata e Rinisë Komuniste Shqiptare, në krye të së cilës ishte emëruar Qemal Stafa, më vonë Hero i Popullit. Qemal Stafa ishte Kandidat për sekretar të përgjithshëm i Partisë Komuniste Shqiptare, Ai qëndronte në shtëpinë e Bije Vokshit, nënës së Asim Vokshit në Tiranë. Më 4 maj 1942 u largua nga kjo shtëpi sepse atje shkoi Enver Hoxha, i cili e njoftoi se duhej të shkonte në një bazë më të sigurt. Të nesërmen e kësaj dite më 5 maj 1942 karabinieria shkoi në shtëpinë të marrë me qira nga Beqir Minxhozi, në atë kohë punonjës i Bankës Kombëtare të Punës. Kontrata e qirasë së shtëpisë ishte bërë vetëm tri ditë më parë. Në rrethana të pasqaruara mirë, Minxhozi u arrestua. I lidhur ai u detyrua të tregonte shtëpinë ku strehohej Stafa, e fejuara, Drita Kosturi, Kristo Themelko, Gjustina Sata, që ishte Flora Dishnica dhe kushërira e saj, Marie Lezhja. Në raportin e saj për këtë ngjarje, karabinieria nuk e përmend Themelkon.

Më 23 nëntor të viti 2000 vdiq Xhemail Mustafa. Ishte gazetar, politikan, publicist, shkrimtar shqiptar dhe këshilltar politik i kryetarit tp LDK-së, Ibrahim Rugova dhe antar i LDK-së. U vra në Prishtinë në hyrje të apartamentit të tij ku u qëllua për vdekje nga dy sulmues. Xhemail Mustafa lindi në fshatin Gllamnik të Komunës së Besianës. Shkollën fillore dhe atë të mesme e kreu në vendlindje, ndërsa diplomoi për gazetari në Universitetin e Prishtinës. Nga fundi i viteve 70-ta punoi në gazetën Rilindja si redaktor i kulturës dhe më pas në vitin 1992, punoi në Qendrën e Informimit të Kosovës (QIK) deri në fund të jetës se tij ku dha kontribut të jashtëzakonshëm.



Më 24 nëntor të vitit 1921 u lind në Tiranë, Prokop Murra, kuadër i lartë i Partisë komuniste shqiptare, më vonë i Partisë së Punës. Kreu studimet e larta për ekonomi dhe luftoi në Luftën e Dytë Botërore si partizan i Lëvizjes Nacional-Çlirimtare. Në 1943 iu bashkua Partisë Komuniste Shqiptare si funksionar i sektorit ekonomik dhe industrisë së Naftës. Në vitin 1956 u bë anëtar i Komitetit Qendror të Partisë. 6 vite më vonë, u zgjodh për herë të parë si përfaqësues në Kuvendin Popullor, pjesë e të cilit mbeti deri në fund të legjislaturës së pestë në 1966. Në vitet ’70 kreu përkohësisht funksionin e Sekretarit të parë të Partisë së Punës në Shkodër. Gjithashtu, u emërua Zëvendës Kryetar i Komisionit të Planifikimit Shtetëror, pozicion të cilin e mbajti përkohësisht nga 1980 deri në 1981. Vdiq më 9 shtator të vitit 2005, pasi ishte ndjekur e persekutuar nga regjimi i Salih Berishës.

Më 24 nëntor të vitit 1962, në fshatin Kodrali të Deçanit u lind Bylbyl Ferizaj, Familja e Salizekëve të Kodralisë, në të cilën u lind dhe u rrit Bylbyli, ka një histori të lavdishme në luftërat që i zhvilloi populli shqiptar për liri e pavarësi dhe për mbrojtjen e trojeve etnike. Edhe në luftën e fundit ka dhënë një kontribut të pashoq për lirinë e Kosovës, si me pjesëmarrjen në luftën frontale, si në aspektin e logjistikës. Mbi të gjitha, kjo familje ka dhënë katër dëshmorë të kombit: Bylbylin, Ismetin, Përparimin e Salihun. Më 13 prill 1999, në Kodrali, Bylbyli bashkë me kushërinjtë Ismetin, Bashkimin e Skënderin, u kap në befasi nga trupat policore dhe paramilitarët serbë, ish-kolonë të Lumbardhit, Ratishit e Dashinocit. Po atë ditë ishin arrestuar edhe Shaqë, Nijazi, Ramadan e Halit Ferizaj dhe Isë Hasaj, nga i njëjti fshat. Ishin dërguar në Stacionin Policor në Deçan, ku ishin torturuar barbarisht dhe pastaj ishin vrarë e më në fund kufomat e tyre u hodhën në ujë nga Ura e Demës (në magjistralen Deçan-Pejë) në Lumin e Bardhë të Deçanit, e disa prej tyre edhe në bunarët e fshatit Strellc i Poshtëm. Më vonë trupi i Bylbylit ishte gjetur në Llukë të Poshtme të cilin e kishte bartur uji i lumit dhe ishte varrosur si trupi i personit të paidentifikuar. Në vitin 2001 u bë zhvarrimi i eshtrave të tij, për t’u analizuar me metodën e ADN-së. Pas identifikimit, trupi i dëshmorit u rivarros me nderime ushtarake më 18 tetor 2002 në varrezat e dëshmorëve, në fshatin Kodrali.



Më 25 nëntor të vitit 1913 lindi Petro Marko, shkrimtar i njohur shqiptar, revolucionar e atdhetar

Petro Marko lindi në fshatin, Dhërmi të Bregut, nga prindërit Marko e Zoica. Pasi kreu filloren në fshatin e Lemjes më 1924, shkoi nxënës në Shkollën Tregtare në Vlorë të cilën e mbaroi më 1932. Në atë shkollë pati, ndër të tjerë, si drejtor arsimtarin e studiuesin Kolë Kamsi dhe si mësues Ernest Koliqin; shkollë në të cilen jepnin mësim dhe shumë mësues italianë, njëri prej të cilëve i prezantoi me “Manifestin komunist” të Karl Marksit. Pasi kreu shkollën i takon të sillet gjatë nëpër Tiranën e asaj kohe në kërkim të ndonjë pune, derisa takon Hilë Mosin e Asim Vokshin. Takohet me Migjenin para se të niset për në Itali. Nga bashkëveprimtarët internacionalistë caktohet kryetari i grupit prej 113 vetash që u nis për në Albacete të Spanjës ku ishte qendra e Brigadave Internacionale. Bashkohet me vullnetarët e brigadës “Garibaldi” në Spanjë. Ishte në mesin e luftëtarëve shqiptarë si Mehmet Shehu, Asim Vokshi, Xhemal Kada, Zef Hoti, Justina Shkupi e shumë të tjerë. Pasi largohet nga Spanja ktheht në Itali e më vonë në Shqipëri. Pas afër tri vitesh kthehet në atdhe sepse Kominterni kishte porositë t’i çonte legalisht ose jo, të gjithë komunistët në vendet e tyre. Gjatë pushtimi fashist harton trakte, shqip e italisht, kundra fashizmit. E burgosin në Vlorë, në Tiranë dhe në vitin 1942 e nisin për Itali, Palermo e Ustikë. Pas çlirimit te jugut të Italisë nga forcat aleate anglo-amerikane çan burgun së bashku me të burgosur të tjerë dhe kalon në zonat e çliruara Italiane. Ka qenë ndër shkrimtarët më të lexuar në kohën e regjimit komunist jo vetëm në Shqipëri por kudo në trohet shqiptare. Ka shkruar veprat: Hasta la vista, Qyteti i fundit, Një emër në katër rrugë, Ara në mal, Nata e Ustikës, Shpella e piratëve e shumë vepra të tjera artistike letrare dhe publicistike.

Më 25 nëntor të vitit 1919 lindi në Shkodër, Vehbi Ismaili. Babai i tij Haxhi Ismail Hakiu, ishte njëri prej dijetarëve të njohur të Shkodrës dhe i respektuar në tërë qytetin. Biblioteka e tij kishte mijëra libra në gjuhën arabe, turke dhe persiane. Katër klasa të para të fillores i kreu në Shkodër. Në Krujë kryen shkollën fillore, meqë nuk kishte shkollë të mesme dhe njëherësh nuk gëzonte shëndet të mirë, për dy vjet shkoi si praktikant në zyrën e tatimeve të financës në këtë qytet. Ndërsa në vitin 1933 regjistrohet në Medresenë e Naltë në Tiranë, e cila zgjaste tetë vjet. Gjatë kohës si nxënës në Medrese, filloi të shkruante në revistën Zani i Naltë, që ishte organ mujor, kulturor e fetar i Komunitetit Mysliman Shqiptar. Kjo u ndihmonte shumë, meqë drejtori I saj, Haki Sharofi, ishte edhe mësues i gjuhës shqipe. Po ashtu bashkëpunonte edhe me Vatrën e Rinisë, që ishte një e përjavshme për të rinjtë. Këtu botonte tregime të shkurtra. Nga fundi i vitit 1948 merr një letër nga Shoqëria Shqiptaro-Amerikane Myslimane në Detroit, Miçigan, të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, me të cilën ftohej të bëhej udhëheqës i tyre fetar. Ka shkruar veprën “Jeta Myslimane Shqiptare në gjuhën shqipe dhe në gjuhën angleze. Kjo vazhdoi të dalë për tetë vjet dhe u botuan gjithsej 32 numra. Shumica e artikujve ishin fetarë, por shkruheshin edhe artikuj letrarë e kombëtar, sikurse dhe lajmet e bashkësisë islame shqiptare. Vdiq më 19 maj të vitit 2008, në Amerikë.

Më 25 nëntor 1998 kanë rënë dëshmorët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës Isuf Olluri dhe Shkelzen Hasanaj

Më 25 nëntor të vitit 1997 forcat e UÇK-së në krye me Adem Jasharin, sulmuan forcat e policisë serbe në Vajanik të Skenderajt. Atë ditë forcat policore serbe kishin rrethuar lagjen Binakaj të fshatit Vajnik të Skënderajt, me qëllim për ta arrestuar luftëtarin e Adem Jasharit, Abedin Rexha, i njohur me nofkën e luftës, “Sandokani”. Abedin Rexha bashkë me vëllezërit: Afrimin, Brahimin dhe bashkëluftëtarë të tjerë u kishte dalë përballë forcave serbe duke iu kundërpërgjigjur me breshëri zjarri të automatikut. Gjatë luftimeve, serbët kishin plagosur 11-vjeçarin, Baki Krasniqi. Atë ditë policët serbë pasi kishin humbur dy pjesëtarë u tërhoqën me shpejtësi nga frika se do të pësonin edhe më keq.

 

[Lina]

Më 26 nëntor të vitit 1912, kadiu dhe kryetari i parë i Bashkisë së Durrësit, hafiz Ali Podgorica e ngriti flamurin kombëtar për shpalljen e mëvetësisë kombëtare. Patrioti i lindur në Podgoricë, në vitin 1855, i mbetur jetim në moshën 6 vjeçare, i rritur në Shkodër, e i shkolluar në Stamboll, ishte pajisur me dije fetare, juridike e politike, mbi të gjitha ishte i pajisur me ndjenja të mirëfillta kombëtare, të cilat e nxitën të punojë të për forcimin e kombit shqiptar. Në vitin 1909, bëhet kryetari i parë i Bashkisë së Durrësit. Roli i tij si kryetar bashkie ishte shumë i madh në kohën e shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë. Kur dështoi ngritja e flamurit në Durrës, me 24 nëntor të viti 1912, hoxha, Hafiz Ali Podgorica, organizoi patriotët shqiptarë dhe me datën 26 nëntor 1912, hoxha ngriti flamurin në Durrës.
Më 26 nëntor të vitit 1960 vdiq në Bruksel, Fiqri Dine. Ishte prijës i fisit të Dinejve të Dibrës, ushtarak shqiptar dhe kryeministër Shqipërisë, prej 18 korrik deri 29 gusht të vitit 1944. U lind në Maqellarë të Dibrës, më 28 mars të vitit 1898 ishte djali i parë i Dine Maqellarës. Shkollën e mesme e kreu në Dibër. Më 1914 dhe nis akademinë ushtarake në Wels të Austrisë. Me të mbaruar akademinë ushtarake më 1919, kthehet në atdhe. Në fillim punon për disa muaj në funksionin e nëntogerit, në Shkodër. Me formimin e qeverisë të dalë prej Kuvendit të Lushnjës, Fiqiriu inkuadrohet në radhët e xhandarmërisë së Ushtrisë Kombëtare Shqiptare, me gradën e togerit. Me vazhdimin e detyrës në Shkodër përballet me Luftën e Koplikut, ku vepron bindshëm. Pas dhjetorit të 1924 me fitoren e Legalitetit, Ahmet Zogu e emëron si njërin prej katër komandantëve që do të mbikëqyrnin Shqipërinë e Veriut.
Më 26 nëntor të vitit 1997 , forca të shumta të policisë serbe me autoblinda pizgauerë mitralozë të rëndë dhe me një helikopter që përcillte zhvillimet nga lartë, ishin nisur në relacionin Skenderaj-Llaushë-Rezallë e Re. Në vendin e quajtur “Klisyra”, në drejtim të Turiçecit, kishte zënë pritë komandanti, Adem Jashari me njëzet luftëtarët e tij. Atë ditë, forcat serbe, në këtë pritë, u sulmuan në befasi. Edhe pse ato kishin armatim të rëndë dhe ishin me numër të madh, që në fillim e humbën orientimin, meqë sulmi i rrufeshëm i çlirimtarëve të Adem Jasharit dhe i vetë Komandantit nuk u linte shteg për ti akorduar veprimet luftarake. Piloti i helikopterit, disa herë i goditur nga armët e luftëtarëve të lirisë nuk kishte guxim të lëshohej më poshtë për t’iu shkuar në ndihmë të plagosurve, meqë ndodhej në rreze të veprimit të armëve të luftëtarëve të Adem Jasharit. Gjatë tërheqjes së turpshme në drejtim të Skenderajt, forcat serbe, në shenj hakmarrjeje derdhin breshëri plumbash në shkollën e fshatit Llaushë, me ç’rast merr plagë vdekjeje mësuesi, Halit Geci, ndërsa plagoset edhe arsimtari tjetër, Shaban Rreci, nga Llausha.

Më 27 Nëntor 1878, autoritete të larta të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit miratuan një memorandum, të cilin ua dërguar fuqive të mëdha dhe trajtonte çështjen e autonomisë së trojeve të katër Vilajeteve shqiptare në një shtet autonom shqiptar në Ballkan.
Më 27 nëntor të viti 1972 vdiq Viktor Eftimiu, dramaturg i madh rumun me origjinë shqiptare. U lind në vitin 1889 në Boboshticë të Korçës. Ishte shkrimtar arumun i përmasave të mëdha, si poet me 60 mijë vargje të botuara, prozator me disa romane e vëllime me tregime, dramaturg me shumë pjesë të vëna në skenë, eseist, etj. Viktor Eftimiu shkroi në gjuhën rumune, botoi dhe i vuri në skenë veprat e tij në teatrin e Bukureshtit dhe më pas disa syresh u përkthyen në gjuhën shqipe, u botuan dhe u vunë në skenë edhe në Tiranë. Veprat e tij janë përkthyer edhe në gjuhë të tjera, dramat dhe komeditë e tij janë vënë në skenë edhe në kryeqytete të tjera të Evropës e më gjerë. Viktor Eftimiu nga Boboshtica e Korçës, që u bë figurë e rëndësishme e kulturës rumune, është edhe më tepër se përfaqësues i kulturës rumune dhe shqiptare. Fama e tij është mbarë evropiane, prandaj shqiptarë e rumunë kanë të drejtë të krenohen me emrin e tij.
27 nëntor të 1968 me rastin e demonstratave në Prishtinë u vra nga milicia serbe protestuesi, Murat Mehmeti, nxënës i shkollës së mesme. Në demonstratat e vitit 1968 rinia dhe inteligjecia shqiptare e asaj kohe kërkoi avansimin e pozitës kushtetuese të Kosovës, themelimin e Universitetit të Prishtinës, por edhe barazinë e Kosovës me republikat e tjera. Demonstrata e shtypën me dhunë ndërsa qindra demonstrues u arrestuan dhe u dënuan me burg.
Më 27 nëntor të vitit 1932 në Veleshtë të Strugës lindi, Zijadin Qira, atdhetar e veprimtar i njohur. Në vitin 1944, si pionier, iu bashkua brigadave shqiptare, të cilat, pas çlirimit të Shqipërisë, kishin kaluar në viset shqiptare këndej kufirit për të vazhduar luftën kundër fashizmit. Pas mbarimit të luftës regjistrohet në Shkollën Ushtarake “Skënderbej” në Tiranë. Pas Rezolutës së Informbyrosë në vitin 1948 dërgohet me “detyrë speciale” në Jugosllavi. Vazhdon mësimet në Akademinë Ushtarake të Këmbësorisë në Kragujevc dhe merr gradën nëntoger. Edhe pse i ri, duke i parë padrejtësitë që i bëheshin popullit shqiptar nga ana e regjimit komunist jugosllav, vendos që të luftojë për lirinë e tij, por edhe kundër komunizmit si sistem represiv në përgjithësi. Në nëntor të vitit 1949, arrestohet me akuzën se është vënë në shërbim të CIA-s amerikane dhe pas më se 13 muajsh qëndrimi në burg hetues. Më 31 maj 1956 arrestohet përsëri dhe pas hetimeve sfilitëse e torturave çnjerëzore, të cilat i përballon stoikisht, nxirret në gjyq. Prokurori i Gjyqit të Qarkut në Ohër kërkon dënim me vdekje për të akuzuarin Zijadin Qira. Dënohet me 15 vjet burgim, dhjetë prej të cilave i mban në burgun famëkeq të Idrizovës (pesë ia zbret Gjyqi Suprem i Maqedonisë në Shkup), kurse plot shtatë vjet e katër muaj i kalon në qeli – në qelinë më të keqe të burgut të Idrizovës, të cilën shokët e tij të burgut do ta quajnë “qelia e Zijadinit”. Vdiq më 5 tetor të vitit 2002, në Nju-Xhersi të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

Më 28 nëntor të vitit 1443 Gjergj Kastrioti-Skënderbeu, pasi ne krye të 300 ushtarëve besnikë ishte kthyer në atdhe, ai ngriti Flamurin shqiptar në Krujë. në fillim të nëntorit të vitit 1443, braktisi ushtrinë e Perandorisë Osmane gjatë betejës së Nishit dhe u bë sundimtar i Krujës, Sfetigradit dhe Modrisës. Në vitin 1444, ai u emërua prijës i Lidhjes së Lezhës, që konsolidoi fisnikërinë e trevave shqiptare të kohës. Përkundër vlerës së tij ushtarake, ai nuk ishte në gjendje të bënte më shumë se sa të mbante zotërimet e tij brenda një treve shumë të vogël në Shqipërinë e veriut, ku ndodhën pothuajse të gjitha fitoret e tij kundër osmanëve. Skënderbeu zhvilloi luftë mbrojtëse, dhe për 25 vjet, nga viti 1443 deri në vitin 1468, luftoi me sukses duke mbrojtur trojet stërgjyshore.
Më 28 nëntor të vitit 1912, Shqipëria u shpall shtet i pavarur nga Ismail Qemali. Shpallja e Pavarësisë ose Deklarata e Pavarësisë është shpallja e pavarësisë së Vilajetit shqiptar nga Perandoria Osmane. Në shpalljen e pavarësisë morën pjesë 83 delegatë nga të gjitha trevat shqiptare. Menjëherë pas shpalljes së pavarësisë, Asambleja e Vlorës formoi qeverinë e parë të Shqipërisë së Pavarur të drejtuar nga Ismail Qemali si dhe Pleqësinë. Njohja ndërkombëtare e pavarësisë si dhe përcaktimi i kufijve të Shqipërisë u bë pas një viti në Konferencën e ambasadorëve në Londër, vendim i së cilës qe shpallja e Principatës shqiptare sovrane nga Perandoria Osmane nën mbikëqyrjen e Komisionit Ndërkombëtar të Kontrollit dhe lënia e gjysmës së territoreve të shtetit të porsaformuar jashtë kufijve të tij administrativë, për shkak se kombi shqiptar ishte i rrezikuar nga vendet fqinje sepse kishte një vlerë të madhe gjeografike dhe strategjike. Shqiptarët ishin po aq të interesuar sa edhe popujt e tjerë të shtypur të Ballkanit për t’u çliruar nga zgjedha osmane. Përfaqësuesit e tyre bënë përpjekje për t’u lidhur me fqinjët në luftën e përbashkët kundër osmane, por këto përpjekje dështuan për faj të krerëve të Aleancës Ballkanike, të cilët nuk dëshironin t’i kishin shqiptarët si palë me të drejta të barabarta në këtë aleancë, sepse ishin marrë vesh ndërmjet tyre për copëtimin e Shqipërisë. Prandaj, shqiptarët nuk hynë në një aleancë, krerët e së cilës synonin t’i përdornin ata si mish për qentë në luftën kundër Perandorisë Osmane. Pjesëmarrja e shqiptarëve në këtë aleancë, pa u njohur zyrtarisht të drejtat e tyre, do të ishte një vetëvrasje.
Më 28 nëntor të vitit 1955 u lind, Adem Shaban Jashari. Adem Jashari ishte i biri i Shaban Jasharit dhe i Zahidesë. Ai lindi në ditën më të shënuar të historisë sonë kombëtare, më 28 nëntor, në datën e kthimit të Gjergj Kastriotit në Krujë dhe në datën tjetër të historisë, kur plaku Ismail Qemali shpalosi në Vlorë flamurin e pavarësisë të Shqipërisë. Ademi lindi në Prekaz, më 28 nëntor të vitit 1955, në dimrin që mbahet mend për acar dhe dhunë mizore që ndërmori regjimi jugosllav kundër shqiptarëve, më pretekst të kërkimit të armëve në mbarë Kosovën. Ishte koha e fillimit të aksionit famëkeq për çarmatosjen e shqiptarëve. Më 28 nëntor të vitit 1998 Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Adem Jasharin e shpall Komandant Legjendar të UÇK-së. Garda e Kosovës mban emrin e Adem Jasharit. Me rastin e një vizite në Prekaz, kryeadministratori i parë i Kosovës Bernard Kushner, ishte shprehur: Po të kishte çmim Nobel për liri, ai çmim do t’i takonte familjes Jasharaj të Prekazit. Për Adem Jasharin janë shkruar libra, drama, broshura dhe jetëshkrime të panumërta, nga shumë intelektualë shqiptarë dhe të huaj. Janë shkruar dhjetëra e qindra shkrime të autorëve të ndryshëm, në shtypin ditor dhe në atë periodik. Janë emërtuar shumë sheshe dhe rrugë qytetesh në Prishtinë, në Ti-ranë, në Gjirokastër dhe kudo në trojet e Shqipërisë Etnike. Është kryer Kompleksit memorial “Adem Jashari”, në Prekaz. Emri i Adem Jasharit, pa dyshim, është emri më i frekuentuar shqiptar në mediat shqiptare dhe botërore, qysh nga 5 marsi i vitit 1998. Pothuajse nuk ka familje shqiptare që nuk e ka portretin e Adem Jasharit.
Më Më 28 nëntor të vitit 1997, me rastin e varrimit të mësuesit dëshmor, Halit Geci në fshatin Llaushë, me miratimin e Adem Jasharit, tre luftëtarë të lirisë: Mujë Krasniqi, Rexhep Selimi dhe Daut Haradinaj, dalin publikisht të maskuar, por me uniformë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe me armë automatike. Ata shpalosin qëllimin e luftës çlirimtare, si alternativë të vetme për ta shporrur nga Kosova pushtuesin serb. Brohoritjet e mijëra pjesëmarrësve në varrim, për UÇK-në, konfirmonin plebishitin alternative të lëvizjes paqësore. Trimat dhe trimëreshat e komandantit Adem Jashari, tanimë lëviznin lirshëm në Drenicë dhe në Dukagjin.

Më 29 nëntor të vitit 1944 Shqipëria, pa ndihmën e askujt por me forcat e veta luftarake u çlirua nga pushtimi fashist. Prej 7 prillit të vitit 1939 e deri më 29 nëntor të vitit 1944, Shqipëria kishte qenë e pushtuar nga Italia fashiste dhe pas kapitullimit të saj, në vjeshtë të vitit 1943, Shqipëria pushtohet nga forcat gjermane. Në fund të nëntorit 1944, pas Çlirimit të Tiranës, më 17 nëntor dhe pjesës kryesore të Shqipërisë së Veriut, mbetej te çlirohej qyteti i Shkodrës dhe qarku i tij. Pa Shkodrën e çliruar nuk mund të kishte Shqipëri të çliruar. Shkodra nuk ishte vetëm një territor , ajo kishte qenë dhe ishte shpirti i Shqipërisë, kryqendra historike e Veriut te saj, kryeqyteti i lashtësisë së saj ilire .Shkodra ishte qendra e fundit në Shqipëri ku qenë grumbulluar rreth 3000-4000 gjermanë dhe 2500 bashkëpunëtorë të tyre. Informacionet e kohës japin të dhëna për bashkëpunëtorë të tjerë. Shkodra u çlirua më 29 nëntor të vitit 1944, datë kjo e cila shënon ditën e çlirimi të Shqipërisë nga pushtimi gjerman. Shqipëria është vendi i parë në Ballkan që u çliruan me forcat e veta, ndërsa të gjitha shtetet e tjera të Ballkanit u çliruan me ndihmën e Armatës së Kuqe.
Më 29 nëntor të vitit 1992, vdiq Andrea Skanjeti. Ishte regjisor dhe dramaturg i njohur shqiptar. U lind më 21 gusht të vitit 1906, në Shkodër. Në moshën 12-vjeçare shkroi dramën e tij të parë “Kusarët”, e cila tërhoqi vëmendjen e specialistëve. Në vitin 1946 u emërua regjisor në Shtëpinë e Kulturës, Shkodër. Ka vënë në skenë shfaqjen me tri akte “Dasma shkodrane”, e para në llojin e vet në Shqipëri, gjithashtu operën e parë shqiptare “Mrika” të Prenk Jakovës me Libret të Llazar Siliqit, e cila pati sukses të jashtëzakonshëm. Skanjeti njihet si themeluesi i Teatrit të Kukullave dhe ndër nismëtarët kryesorë të krijimit të Estradës së Shkodrës. Shkroi dramën “Andrra e 500 vjetëve” e cila është vënë në skenë për herë të parë në vitin 1937, me rastin e 25 vjetorit të Pavarësisë. Rolin e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut e ka luajtur Kolë Mirashi. Nxitjen për këtë dramë Autori e ka marrë nga Dom Ndre Mjeda. Po ashtu shkroi edhe dramën e ndarë në tri akte “Nora”.
Më 29 nëntor të vitit 1924 lindi në Gjakovë, Liza Vorfi, aktore dhe artiste e njohur shqiptare. Në 1932 familja e saj shpërngulet nga Gjakova në Tiranë. Aktivitetin artistik e ka filluar qysh në vitin 1939 si këngëtare në Radio “Tirana”. Gjatë viteve 1939-1943 vazhdoi studimet në Itali në konservatorin e Romës dhe më pas në Pizaro. Në vitin 1945 pas çlirimit të Shqipërisë nga fashizmi kthehet në atdhe dhe i kushtohet jetës kulturër yë vendit të shkatërruar gjatë luftë. Rolin e parë e interpreton në pjesën “Gjido”. Gjatë karrierës së sajë ka zhvilluar mbi mbi 60 role si: Elmira “Tartufi”, Dezdemona “Otello”, Dorina te “Borgjezi fisnik”, Beatriçja te drama “Shërbëtori i dy zotnive”, Dona Luçia në “Karnavalet e Korçës”, Marta në dramën “Cuca e maleve”, Mara në “Përmbytja e madhe” dhe shumë pjesë teatrale dhe filma. Ka interpretuar me sukses edhe në filmin artistik. vdiq në Tiranë më 30 janar 2011.

Më 30 nëntor të vitit 1943 u vra Tomorr Sinani. U lind në Elbasan në vitin 1921. Normalen e kreu në vendlindje, Iu bashkua radhëve të partizanëve që në fillim të luftës së armatosur antifashiste. Ishte sekretar i rrethit të Elbasanit. Më 30 nëntor të vitit 1943 u kap nga gjermanët dhe u pushkatua.
Më 30 nëntor 1998 vdiq në në Tiranë, Nikë Qafzezi. U lind në Korçë më 26 tetor të vitit 1914. Pas përfundimit të Liceut francez të Korçës , shkoi për të studiuar në Fakultetin e Bujqësisë në Perugjia të Italisë. Pasi u kthye në Shqipëri punoi si agronomi në Kosovë deri në vitin 1943. Nga viti 1943 deri më 1952 punoi në Ministrinë e Bujqësisë si Kryetar i Prodhimit Agrar. Menjëherë pas hapjes së Institutit të Lartë të Bujqësisë së Kamzës, sot ” Universiteti Bujqësor i Tiranës “, u emëruar si pedagog dhe punoi atje për rreth 20 vjet në Institut. Përveç mësimdhënies, Qafzezi do të shërbente si Shef i Departamentit dhe do të kryente eksperimente në Institut si dhe rrethe të vendit me fara të grurit të elitës në bashkëpunim me Profesorin Italian Çirilo Maliani . Shumë shpejt këto eksperimente çuan në rritjen e rendimentit të grurit në Shqipëri. Ai vdiq në 1998 në moshën 84 vjeç në Tiranë.
Më 30 nëntor të viti 1962, lindi Elvira Diamanti, aktore e njohur e teatrit dhe kinemasë. Roli i saj më i spikatur mbetet ai i Marigosë në filmin “Përrallë nga e kaluara”. Pas mbarimit te studimeve ne Institutin e Larte te Arteve, me 1986 filloi pune si aktore ne Teatrin Popullor. Interpretoi kryesisht role me kahe pozitive, vajza romantike e të dashuruara, jo rrallehere edhe me fund dramatik a tragjik; Luajti me sukses në pjesën tetrale, Kush e solli Doruntinen të Ismail Kadaresë. Ka luajtur me sukses edhe në 12 filma. Ne vitet 2000-2007 ishte drejtore e Teatrit Kombëtar të Kukullave në Tiranë. Pas nje periudhe te shkurter pune ne Presidencë, drejton prej vitesh Arkivin Qendror Shteteror te Filmit ku dhe fale punes se saj jane restauruar nje sere filmash e dokumentaresh me fonde kryesisht te huaja por edhe shqiptare.​

 

[Lina]

​

Kalendari kombëtar – muaji dhjetor​

Më 1 dhjetor të vitit 1885 lindi Eqrem Bej Vlora. Ai ishte nëpunës i Perandorisë Osmane, veprimtar i çështjes shqiptare, diplomat, politikan, shkrimtar dhe historian shqiptar. Familja e tij ishte një nga familjet më të pasura të trojeve shqiptare të jugut, familje e cila falë zotësisë së të atit në ekonomi e administrim, pasuria e familjes së tij në 25 vjet u gjashtëfishua. Në vitet1900-1906 kreu studimet në Akademinë Orientale mbretërore e perandorake në Vjenë, ku u specializua në çështje ballkanike. Në vitin 1906, u emërua Sekretar i gradës së III në Ministrinë e Punëve të Jashtme të Perandorisë Osmane, në Stamboll. 1907, Sekretar i gradës së III në Ambasadën e Perandorisë Otomane në Shën Petersburg për tre muaj. 1909, Sekretar i II në zyrën e përkthimeve Ministria e Punëve të Jashtme të Perandorisë Osmane-Stamboll. Hapën të parin klub “Bashkimi” në Stamboll më 1908 me miqtë e tij. Punonte të botonte gazetën e re “Shqiptari” bashkë me ikanakun nga Struga, Dervish Hima dhe shkodranin Hilë Mosin. Po atë vit merr mandat nga kolonia shqiptare e Stambollit që bashkë me Dervish Himën t’i përfaqësojë në Kongresin e Manastirit por pengohet nga shefi i tij. Gjatë Luftës së Parë Ballkanike ai shërbeu si komandant i batalionit territorial të Vlorës me gradën major në rezervë. Pas disa luftimesh të suksesshme me forcat greke në zonën e Bregut ai u thirr në Vlorë nga xhaxhai i tij, Ismail beu. Tek vëllimi “Kujtime” gjejmë deklaratën në një bisedë me Murad bej Toptanin se zotëronte 9 gjuhë të huaja, të vdekura dhe të gjalla. Në verën e vitit 1944, ai u bë ministër i Jashtëm dhe i Drejtësisë para se të shkonte në mërgim në Itali me ardhjen e komunistëve në pushtet. Qëndroi për 10 vite në Itali derisa u shpërngul në Austri. Vdiq në Vjenë, më 25 maj të viti 1964.

Më 1 dhjetor 1929 u lind në Shkodër, Alfred Mojsiu, djali i Spiro Moisiut. Gjatë viteve 1941 – 1945 ndoqi gjimnazin e Tiranës. Pastaj ndoqi shkollën e Inxhinierisë Ushtarake të Bashkimit Sovjetik. Në vitet 1949 – 1951 ishte instruktor në Akademinë Ushtarake “Skënderbej”. Në vitet 1958 – 1966 ishte oficer në Drejtorinë e Xhenios të Ministrisë së Mbrojtjes. Në 1966 – 1971 u caktua komandant i Brigadës së “Urave të Rënda” në Kavajë. Prej vitit 1971 deri në vitin 1981 ishte drejtor i Xhenios dhe i Fortifikimit në Ministrinë e Mbrojtjes. Pastaj zëvendësministër i Mbrojtjes dhe më pas komandant i Kompanisë së Xhenios në Burrel deri më 1984. Më 1985 deri më 1991 nxirret në pension. Më 1991 – 1992 u emërua ministër i Mbrojtjes. Në vitet 1992 – 1994 emërohet këshilltar i ministrit të Mbrojtjes, Safet Zhulali. Më vonë zëvendësministër për Politikën e Mbrojtjes. Nga viti 1994 deri në vitin 2002 ishte president i Shoqatës Shqiptare të Atlantikut. Ishte dhe ministër i Republikës së Shqipërisë që nga 24 qershori i vitit 2002 deri më 24 korrik të vitit 2007. Alfred Moisiu është autor i mjaft shkrimeve, artikujve dhe studimeve të botuara në shtypin shqiptar e të huaj, për problemet e artit ushtarak, të politikës së mbrojtjes e të sigurisë rajonale si dhe për zhvillimet në Kosovë.

Më 1 dhjetor të vitit 1941, në Gorishovë të Mallakastrës lindit aktori i njohur, Luftar Paja. Pas mbarimit të shkollës së mesme elektrike në vitin 1963, mbaron studimet për aktor pranë Teatrit Popullor, me pedagogë emra të shquar të artit skenik shqiptar. Talenti i tij spikati që në konkurrimin e tij parë, në vitin 1957, me një variete në të cilën fitoi çmimin e parë. Luftari është nderuar me medalje të çmimit të parë në vitin 1969, për kontributin e dhënë në grupet amatore, është nderuar me medaljen Naim Frashëri e klasit të parë. Ka marrë pjesë në rreth 15 filma artistikë, duke filluar nga filmi “Streha e re” “Këshilltarët”, “Guna mbi tela”. “Udha e shkronjave”, “Gurët e shtëpisë sime”, “Pas takimit të fundit”. Për kontribut cilësor është vlerësuar me tri çmime të para në konkurrime estradash, ndërsa në Festivalin e Humorit në maj të vitit 1996, që u zhvillua në Tiranë, u cilësua “Aktori më i mirë i karrierës”. Gjatë 45-vjetësh jetë artistike në skenë ka interpretuar në shumë gjini, kemi parasysh monologun, dialogun, pantomimën, parodinë, mikrokomedinë, komedinë, role në dramë, kinematografi etj. Ka marrë vlerësime shumë pozitive, por është dalluar në interpretimin e mjaft roleve të karaktereve. 700 role mbi supe dhe 130 premiera estrade janë vite pune që nuk e kanë lodhur pasionin e artistit për figurat e humorit.

Më 2 dhjetor të vitit 1987 vdiq në Pejë historiani i mirënjohur shqiptar, Ali Hadri. U lind më 3 mars të viti 1928 në Lushnjë. Shkollën fillore dhe të mesmen i mbaroi në Gjakovë. U diplomua në vitin 1956 në Fakultetin Filozofik të Beogradit dhe pastaj po aty magjistroi në vitin 1960. Disertacionin e doktoratës Lëvizja nacionalçlirimtare në Kosovë 1941-1945 e mbrojti në Fakultetin Filozofik të Prishtinës në vitin 1970. Ishte dekan i Fakultetit Filozofik të Prishtinës, profesor ordinar i Universitetit të Prishtinës dhe drejtor i Institutit të Historisë të Kosovës. Ishte drejtor i revistës “Përparimi”, kryeredaktor i revistës “Gjurmime albanologjike” (seria historike) dhe kryeredaktor i revistës “Kosova”. Për shumë vite i drejtoi studimet pasuniversitare dhe udhëhoqi shumë magjistrantë dhe doktorantë. Ishte kryetar i Lidhjes së Shoqatave të Historianëve të Jugosllavisë dhe bashkëpunëtor i një numri revistash historike. Në fushën e shkencës së historisë botoi, duke filluar nga viti 1957, qindra punime. Botoi dhjetë vepra monografike dhe shumë tekste të historisë së popullit shqiptar për shkollën fillore dhe për shkollën e mesme. Ka marrë pjesë me referate e koreferate në simpoziume dhe në tubime të tjera shkencore. Për shkak të qëndrimet të tij kombëtar në përkrahje të kërkesave për Republikën e Kosovës u persekutuar dhe u dënua me burg.

Më 2 dhjetor të vitit 1944, lindi Ibrahim Rugova, njëri ndër ideatorët e themelimit të Lidhjes Demokratike të Kosovës. U lind në fshatin Cerrcë, komuna e Burimit. Shkollën fillore e kreu në Burim, të mesmen e kreu në Pejë, më 1967. Fakultetin Filozofik – Dega Gjuhë e Letërsi Shqipe e kreu në Prishtinë. Doktoroi në fushën e letërsisë në Universitetin e Prishtinës, më 1984. Në vitin 1996 Ibrahim Rugova u zgjodh anëtar korrespondent i Akademisë së Arteve dhe Shkencave të Kosovës. Në vitin 1988 u zgjodh kryetar i Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës. Më 23 dhjetor të vitit 1989, u zgjodh në krye të LDK-së dhe që nga themelimi e deri në vdekje ishte kryetar i kësaj partie. Ibrahim Rugova u rizgjodh kryetar i Kosovës në zgjedhjet e mbajtura nën okupimin serb, në mars të vitit 1998. Vdiq me 21 janar të viti 2006, u varros me nderime te larta shtetërore dhe ushtarake.

Më 2 dhjetor të vitit 1998 kanë rënë, në Prishtinë, dëshmorët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës: Hyzri Talla, Afrim Maliqi dhe Ilir Durmishi.


Më 3 dhjetor të vitit 1901, vdiq në Shën Pali të Brazilit, poeti i madh arbëresh-shqiptar, Zef Serembe. U lind më 6 mars të vitit 1844 në Strigari, në San Cosmo Albanese të krahinës së Kozencës. Ka qenë poet lirik arbëresh. Studioi në Kolegjin e Shën Adrianit në Shën Mitrin ku pati mësues De Radën, me të cilin më vonë u bë mik. Varfëria dhe shëndeti i keq e detyruan Seremben të ndërpresë shkollën dhe të kthehet në fshatin e lindjes. I pushtuar nga humbja e bashkëshortes, meqë nuk pati fëmijë ai mori detin për në Brazil, në vitin 1874. Me ndihmën e një letre-porosi nga princesha rumune me origjinë shqiptare Dora d`Istria, ai u prit në oborrin perandorak të Dom Pedros së Dytë. U kthye në Evropë, i zhgënjyer e i pikëlluar nga jeta e oborrit. Me kthimin e tij më 1875 ai pësoi edhe një kthesë tjetër fati edhe më të keqe. Atij iu vodhën te gjitha paratë që kishte, me sa duket në portin e Marsejës. Iu desh të kthehej në këmbë nga Franca për në Itali dhe gjatë rrugës humbi shumë dorëshkrime. Në Livorno, arbëreshi Dhimitër Kamarda e pajisi me një biletë treni për pjesën e mbetur të rrugës për në Kozencë. Në vitin 1866 shkoi te arbëreshët në Sicili, duke u lidhur më tepër me zakonet, me folklorin. Po nuk gjeti asgjëkundi qetësinë e shpresuar. Shkroi shumë poezi dhe disa prej vjershave qarkulluan si poezi popullore. Në vitin 1893 udhëtoi për në Amerikë, ku jetoi për dy vite. Një vëllim i vargjeve të tija në italishte u botuan në vitin 1895 në Nju Jork. Në vitin 1897 ai emigroi nga Kalabria për në Amerikën e Jugut për herë të dytë dhe u përpoq të rifillonte një jetë të re në Buenos Aires Argjentinë. Në vitet që pasuan u sëmur dhe vdiq më 3 dhjetor të vitit 1901 në Shën Pali, të Brazilit.

Më 3 dhjetor të vitit 1924 lindi Eshref Pumo, inxhinier, gjeolog, profesor e pedagog. Eshref Pumo u lind në Gjirokastër më 3 dhjetor 1924. Këtu mori arsimin fillor dhe gjysmën e Gjimnazit, kurse pjesën tjetër e vazhdoi dhe e mbaroi në Tiranë më 1943. Duhet theksuar që në fillim, se Eshrefi bashkë me familjen e tij e përqafuan herët LANÇ. Kështu, vëllai i madh, Pertefi, u inkuadrua në radhët e Ushtrisë Nacionalçlirimtare, ndërsa Eshrefi, në moshë të re, u bë anëtar aktiv i Rinisë Antifashiste më 1942. Eshref Pumo ka marrë pjesë aktive në demonstratat e zhvilluara në Gjirokastër dhe, më vonë, në ato të organizuara në Tiranë me të rinjtë e gjimnazit. Për vendosmërinë dhe veprimtarinë e tij aktive kundër okupatorit, ai pranohet në radhët e PKSH që në dhjetor të vitit 1943. Bashkë me Qemal Xhangon e Reis Çanin ka shtypur komunikata, trakte, qarkore dhe këngë për brigadat partizane, ka realizuar shumëfishim të gazetave “Kushtrimi i lirisë” dhe “Zëri i Popullit”, që vinin nga Tirana, si dhe broshura të ndryshme me përmbajtje revolucionare. Falë kontributit që dha gjatë LANÇ, ai mban tri dekorata lufte, si dhe të tjera pune. Pas çlirimit të vendit ai shkoi për studime të larta në Poloni, ku, më 1952, në qytetin e Krakovit mbaroi Akademinë Minerare. Kur u kthye në atdhe, u emërua kryeinxhinier në Drejtorinë e Përgjithshme të Gjeologjisë. Më tej ai u ngarkua me detyra të rëndësishme shtetërore në sektorin e gjeologjisë. Nga viti 1965 dhe deri në fund të jetës, Eshref Pumo ka qenë Dekan i Fakultet të Gjeologjisë. Vdiq në vitin 2006.

Prej datës 3 dhjetor të vitit 1941 e deri më 4 janar të vitit 1943, në kohën e pushtimit italian të Shqipërisë, ka funksionuar Qeveria kuislingë e Mustafa Krujës. Ai në fillim të karrierës së tij ishte nacionalist dhe antifashist, por më vonë pranoi të qeveriste nën regjimin italian. Mustafa Kruja ishte kryeministër dhe sekretar shteti i Punëve të Brendshme., Hasan Dosti – ministër sekretar shteti i Drejtësisë, Shuk Gurakuqi – ministër sekretar shteti i Financave, Xhevat Korça – ministër sekretar shteti i Arsimi, Iljaz Agushi – ministër i Punëve Botore dhe ministër i Kosovës, Fuat Dibra, ministër sekretar shteti i Ekonomisë Kombëtare, Eqerem Vlora – ministër sekretar shteti i Tokave të Lirueme, Dhimitër Berati – ministër sekretar shteti i Kulturës Popullore. Jup Kazazi – ministër sekretar shteti i Partisë Fashiste.

Më 3 dhjetor të vitit 1998 ka rënë dëshmori i UÇK-së, Hysni Xhafer Duraku

Më 4 dhjetor të vitit 1912 shënon ditën e themelimit të qeverisë së parë shqiptare, pas kohës së Skënderbeut. Në 4 dhjetor 1912, Kuvendi i Vlorës zgjodhi qeverinë e parë me kryeministër Ismail Qemalin, i cili në atë kohë kishte edhe funksionin e Ministrit të Jashtëm. Kjo qeveri e re kishte në përbërje të saj 10 ministra, politikanë, aktivistë, njerëz të shquar të levizjes politike e patriotike, publicistikës e jetës fetare në Shqipëri: Zvkryeministri Dom Nikoll Kacorri, një personalitet i spikatur i kishës katolike, sekretar i Argjipeshkëvisë së Durrësit; Ministri i Brendshëm, Myfit Libohova, politikan i shquar shqiptar; Ministri i Arsimit, Luigj Gurakuqi, një nga figurat kryesore të lëvizjes sonë atdhetare dhe demokratike; Ministri i Drejtësisë, Petro Poga, botues i gazetës “Drita” të Stambollit; Ministri i Bujqësisë Pandeli Cele; Ministri i Financave Abdi Toptani; Ministri i Luftës, Mehmet Pash Dërralla, një ndër protagonistët e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit të vitit 1878; Ministri i Punëve Botore, Mit’hat Frashëri një tjetër figurë e spikatur në politikën shqiptare në gjysmën e parë të shekullit XX e deri tek Ministri i Postëtelegrafës, Lef Nosi, nënshkrues i Aktit të Pavarësisë.

Më 4 dhjetor të vitit 1912, vetëm 6 ditë pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë, u krijua Ushtria Kombëtare. Për herë të parë në historinë shekullore të vendit u krijua Ministria e Mbrojtjes Kombëtare, (Ministria e Luftës)ë e drejtuar nga Mehmet DRALLA (Tetova) dhe Shtabi i Përgjithshëm i drejtuar nga major Ali Shefqet SHKUPI. Strukturat kryesore përbërëse të saj ishin forcat aktive, rezervë ato vullnetare si edhe Xhandarmëria me 12000 veta.

Më 4 dhjetor, në Malet e Pashtrikut në përpjekje për të sjellë armatim për luftëtarët e lirisë së Kosovës kanë rënë dëshmorë: profesor Muhamet Malësori, pastaj Skënder Hameli, Hysni Duraku, Sedat Hoti, Isak Hoti, Ismet Hoti, Hida Hoti dhe Sinan Hoti.

Më 4 dhjetor të vitit 1998 ka rënë në altarin e lirisë, Myrvete Salih Maksutaj, në përpjekje për ta nxjerrë nga Spitali i Pejës të arrestuarit nga Policia serbe, Afërditë Zekaj dhe Naim Lushi, të cilët ishin plagosur dhe mbaheshin nën vëzhgim të policisë.


Më 5 dhjetor kalendari kujton Shën Pelinin, martir shqiptar nga Durrës. Shën Pelini lindi në Durrës rreth vitit 620. Ishte murg bazilian, opozitor i herezisë monotelite në Bizant. Kundërshtoi fuqishëm qëndrimet e Kostandinopojës e për këtë arsye, funksionarët e perandorisë Bizantine, më urdhër të basileusit e internuan në Korfinio të Abruços në Itali), ku u dënua me vdekje dhe u vra së bashku me dishepujt e vet, më 5 dhjetor të vitit 662.

Më 5 dhjetor të vitit 1942, në fshatin Grackë e serbëve, afër Lypjanit u vra, Emin Duraku, U lind në vitin 1917, në Gjakovë, ku edhe i mori mësimet e para. Në vitin 1932 së bashku me disa shokë kalojnë kufirin ilegalisht dhe shkojnë në Shqipëri me qëllim për të ndjekur mësimet në gjuhën amtare, meqë Jugosllavia monarkike jo vetëm që nuk lejonte shkollimin shqip por ndëshkonte çdo përpjekje për ta mësuar atë. Me të arritur në Tiranë, regjistrohet në shkollën e mesme të qytetit nga e cila më 1935 edhe përjashtohet për shkak të angazhimin e tij në grupet revolucionare, majtiste, që vepronin në kuadër të Lëvizjes komuniste të kohës. Në vitin 1939 kthehet në Gjakovë. Sërish kalon kufirin dhe kthehet në Shkodër ku merr pjesë në demonstratat antifashiste kundër pushtimit italian që u mbajtën më 28 nëntor të vitit 1939. Duke qenë se bie në sy si militant dhe i vendosur forcat fashiste e arrestojnë dhe e internojnë ishujt italian Ventotene. Në vjeshtë të vitit 1942, Emin Duraku kishte kontaktuar grupet komuniste në rrethin e Lypjanit, në fshatin Suhadoll, në një rreth aktivistësh serbë. Përcjellësi i tij serb, ishte kapur nga karabinieria dhe me qëllim për të shpëtuar kishte denoncuar vendin ku ndodhej Emin Duraku. Atë natë, në Kuesturë kishte ndodhur, në detyrë, Ismail Dragusha, i cili e kishte njohur Emin Durakun, dhe ishte përgatitur të nisej me qëllim për ta shpëtuar, por një ushtar italian e kishte goditur me armë. Emini ishte plagosur rëndë dhe Ismail Dragusha, kishte urdhëruar që sa më parë ta dërgonin në Spitalin e Prishtinës. Ai iu kishte lutur Ismajlit, të cilin e njihte dhe i besonte, që ta niste për në Spitalin e Prizrenit, ku do të ishte afër familjes. Ata ia kishin plotësuar dëshirën, por pa arritur në Spital kishte vdekur më 5 dhjetor të vitit 1942.

Më 5 dhjetor 1935 lindi Faslli Haliti, në fshatin Plug të Lushnjës. Ka mbaruar Liceun Artistik “Jordan Misja” për pikturë. Është diplomuar për gjuhë dhe letërsi shqipe në Universitetin e Tiranës. Ka punuar mësues vizatimi dhe letërsie në Lushnjë. Nga viti 1973 – 1983, për gabime ideore në krijimtari dhe veçanërisht në poemën Dielli dhe rrëkerat, ishte qortuar dhe ka punuar si kooperativist i thjeshtë në një kooperativë bujqësore të rrethit Lushnjë e në Komunale. Gjatë viteve 1998-2001 ka qenë deputet në Kuvendin e Shqipërisë. Që nga viti 1969 është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve, Është nderuar me çmime kombëtare e ndërkombëtare. Është përfshirë në disa antologji në gjuhë të huaja si italisht, anglisht, gjermanisht, greqisht. Është dekoruar me Urdhrin Naim Frashëri të klasit III, të klasit I si dhe me Urdhërin “Naim Frashëri” i Artë.

 

[Lina]

Më 6 dhjetor të vitit 1690, vdiq në Prishtinë, Pjetër Bogdani, prift katolik. Lindi në Gur të Hasit, mes fshatrave Gjonaj dhe Breg Drini në rrethinat e Prizrenit, në vitin 1625. Sipas njoftimeve nga nipi i tij, Dom Gjon Bogdani bëhet e ditur se ai qysh në moshë të njomë ishte shkolluar në kolegjin e françeskanëve në Çiprovec, sot në Bullgarinë veri-perëndimore. Dihet me siguri që më 1642 u përcoll nga ungji André në Romë. Vijoi studimet e larta në kolegjin e Loretos, ku gjeti edhe bashkëkombas të tjerë si Martin Kryeziu, Gjurë Gallata, Kolë Vladanji e Marin Spica. Më 1650 kreu studimet dhe u shugurua meshtar në Bazilikën e Loretos. Pranverën e 1651 mori doktoratën në teologji me brohoritje të të gjithëve. Pas një qëndrimi rreth nëntë vitesh në Itali, Bogdani u kthye në atdhe dhe pati si fushë veprimi misionin e Gashit në Ipeshkvinë e Pultit. Më 1656 u emërua ipeshkëv i Shkodrës, ku shërbeu për njëzetenjë vite, u emërua gjithashtu administrator i Arqipshkvisë së Tivarit deri më 1671. Gjatë viteve të trazuara të luftës Austro-Osmane, 1664-1669, u strehua në fshatrat e Rrjollit dhe Barbullushit në rrethinat e Shkodrës. Një shpellë në Rrjoll ku ka qëndruar, mban ende sot emrin e tij. U zu nga osmanët dhe u burgos në kalanë e Shkodrës. Ipeshkvi i Durrësit, Shtjefën Gaspri, i raportoi më vonë Propagandës Fide që Bogdanin e shpëtuan vëllezërit Nikollë e Pepë Kastori. Mori pjesë në mobilizimin e popullatës së krishterë në luftën e forcave austriake të Pikolominit në fund të vitit 1989, në Shkup dhe Kaçanik. Turqit e kishin dënuar me vdekje, edhe pse thuhet se ai vdiq nga murtaja.

Më 6 dhjetor të vitit 1797 u lind, Naum Veqilharxhi, i njohur si Naum Panajot Bredhi. Ai ishte ideologu i Rilindjes Kombëtare Shqiptare, mendimtar i shquar iluminist e veprimtar i shkollës shqipe. U lind në fshatin Vithkuq të rrethit të Korçës, Në vitin 1800, familja Veqilharxhi braktisi Vithkuqin. Babai i Naumit, Panajot Veqilharxhi, me familjen emigroi në Tara të Rumanisë. Naumi, i ndikuar nga idetë atdhetare arriti të bëhej një nga liderët e shqiptarëve të Rumanisë. Naumi atëherë luftonte për emancipimin e popullit të tij dhe për krijimin e një shteti kombëtar shqiptar Pas vitit 1829, familja Veqilharxhi ishte një nga më të pasurat dhe më të respektuarat në qytetin e Brailes, në Rumani. Më 1838, vit në të cilin të gjithë Veqilharxhët e deklaruan veten si grekë, Naumi nuk ngurroi të pranonte origjinën e tij e të regjistrohej si shqiptar pranë autoriteteve rumune. Po në këtë periudhë, ai arrin të finalizojë dhe punën e mundin e tij 20-vjeçare për krijimin e një abetareje, e cila ishte e para në llojin e saj për shqiptarët. Abetarja e parë e tij u shkrua dhe u botua në vitin 1844. Kjo abetare përmbante dhe një alfabet origjinal, por meqë ai ishte unik në llojin e tij, i vështirë për t’u shkruar dhe pa asnjë ngjashmëri me ndonjë gjuhë tjetër, nuk pati mundësinë për ta bërë popullore. Përveç abetares së tij, kishte dhe shumë libra të tjerë të shkruar në alfabetin e tij, që për fat të keq nuk kanë arritur të mbijetojnë. Kontributi i Naum Veqilharxhit kurorëzohet pas me krijimin e shoqërisë “Drita” pas vdekjes, në vitin 1848. Ai u bënte thirrje shqiptarëve për bashkim e ruajtje të identitetit të tyre qoftë fetar apo etnik, atëherë kur më shumë se kurrë perandoria osmane ushtronte presionet e fundit në trevat e banuara nga shqiptarët.

Më 7 dhjetor të viti 2015 vdiq Rrok Mirdita. Ka lindur në Këllezen të Ulqinit, më 28 shtator të vitit 1939. Shkollën fillore dhe të mesme e ka ndjekur në vendlindje. Ka kryer Liceun Klasik dhe studimet filozofike dhe teologjike në Zagreb, me rezultate të shkëlqyera U shugurua meshtar më 4 korrik 1965 nga Arqipeshkvi i Tivarit, Aleksander Tokic. Deri në 1973 ka zhvilluar veprimtarinë e vet baritore ndër famullitë shqiptare të dioqezës së Tivarit. Në këtë vit dërgohet nga Arqipeshkvi i Tij Në Nju York për t’u ardhur në ndihmë emigrantëve shqiptarë, pranë qendrës “Zoja e Këshillit të Mirë” në Bronks. Në vitin 1985 Kradinal O’Connor e emëron administrator të qendrave Katolike Shqiptare “Zoja e Këshillit të Mirë” dhe “Shën Pali”. Në 28 shtator 1989 emërohet nga i njëjti arqipeshkv, famullitar i famullisë së re “Zoja e Shkodrës”, e themeluar nga vetë Rrok Mirdita. Në 1991 viziton Shqipërinë, që e kishte njohur përmes emigranëve shqiptarë në Amerikë. Në 1992 Papa Gjon Pali i II e emëron Arqipeshkëv i Durrës – Tiranë. Pas këtij emërimi largohet për tu vendosur në Shqipëri duke u përkushtuar për ngritjen shpirtërore dhe promovimin njerëzor të popullit besuar kujdesit të tij baritor.

Më 7 dhjetor të vitit 1926 ka lindur Tish Daija, kompozitori i njohur shqiptar. U lind në Shkodër ku edhe mori mësimet e para. Krijimtarinë muzikore e filloi nën tingujt e fizarmonikës. Kompozimet e para janë këngët “Çik, o mori çikë”, “Ndal, bre vash”, “Me lule të bukura”, etj. Shkollën e mesme e kreu në vitin 1947 në qytetin e lindjes. Më 1956, Tish Daija kreu studimet në konservatorin “Çajkovski” të Moskës. Mbas studimeve emërohet në Ministrinë e Arsimit dhe Kulturës. Tish Daija është autor i shumë veprave të mëdha muzikore si, opereta “Lejlaja”, opera “Pranvera”, baleti i parë shqiptar “Halili dhe Hajria”, etj. Tish Daija ka vdekur në moshën 78 vjeçare në 3 tetor 2004.

Më 7 dhjetor të 1937 në Hoqë të Vogël të Komunës së Rahovecit, u lind shkrimtari, Sylejman Krasniqi. Shkollën fillore e kreu në vendlindje ndërsa gjimnazin në Prizren. Ka qenë e dënuar me burg për shkak të aktivitetit të tij kombëtar. Burgun e ka mbajtur në Rahovec, në Prizren dhe në Serbi në vitet 1952-1953. U arratis për në Shqipëri me përkushtimin për të bërë të pamundurën për çështjen kombëtare. “Shpëtimin” mendoi se do ta gjente në Shqipërinë nënë, kur më 1958 i dolën lot gëzimi teksa shkelte për herë të parë në Shqipëri. Fjala shqip e ushtarëve të kufirit teksa i thoshin “Ndal” iu duk si përshëndetja më e ëmbël në atë vend që akoma se kishte mirëpritur dhe nuk do ta mirëpriste edhe për një kohë të gjatë. Ka kryer studimet e larta pranë Universitetit të Tiranës, Fakulteti i Historisë dhe i Filologjisë, dega Gjuhë – Letërsi Shqipe, në vitet 1963 – 1967. Ka punuar si mësues i shkollave të mesme në Mat dhe në Tiranë deri në vitin 1982, kur iu dha titulli shkrimtar në profesion të lirë, Vdiq në Tiranë më 16 korrik 2011. Në jetën e tij letrare shkroi mbi 20 vepra historike dhe shumë artikuj e shkrime publicistike Ndër veprat më të njohura janë: Tri motra, tri histori, novelë, Qielli i përflakur, Prijësja e komitëve, Mic Sokoli, Besëlidhja shqiptare, Pushka top, Bajram Curri e të tjera

Më 8 dhjetor të vitit 1994 ka vdekur në Tiranë, Behar Shtylla, arsimtar, nëpunës, deputet, diplomat dhe ministër i shtetit shqiptar. U lind në Kolonjë më 11 mars të vitit 1918. Ndoqi liceun frëng të Korçës. Më 13 qershor 1940 përfitoi nga një ndihmë e Këshillit të Ministrave për të studjuar në Romë. Në nëntor-dhjetor 1942 u caktua mësues i gjuhës frënge në liceun e Korçës Nga prilli i 1944 e deri prillin pasardhës qe sekretar i Komitetit Antifashist për Korçën. Deri qershorin e 1945 qe sekretar i përgjithshëm i Ministrisë së Punëve të Brendshme. Më 1945 ishte sekretar i Sekretariatit të Frontit Demokratik, pastaj sekretar i përgjithshëm i Ministrisë së Punëve të Jashtme dhe vitin pasardhës drejtor politik i dikasterit. Më 1954 – 1982 qe deputet. Ishte ministër i shtetit shqiptar në Romë, pastaj ministër i Punëve të Jashtme, kryetar i Kuvendit Popullor dhe i shumë funksioneve të tjera shtetërore.

Më 8 dhjetor të vitit 1947 doli numri i parë i revistës së ilustruar “Shqipëria e Re“, e cila vazhdoi të dalë në dritë gjatë gjithë kohës së regjimit komunist në Shqipëri.

Më 8 dhjetor të vitit 1944 u lind, Vilhelme Vranari. Kreu studimet në degën Histori-Gjeografi, ku u diplomua me rezultate maksimale në vitin 1975. Punoi 25 vjet punëtore e vetëm më 1990-të rifilloi punë në arsim dhe u mor me publicistikë. Pas viteve 1990 ka punuar për emancipimin e gruas dhe demokratizimin e shoqërisë shqiptare. Ka botuar 35 vepër letrare, në mesin e tyre 18 romane. Ka qenë redaktore e Gazetës “Kanina”.


Më 9 dhjetor të vitit 1890 u lind, Zija Dibra, atdhetar e revolucionar i njohur shqiptar. Kreu një shkollë ushtarake në Stamboll dhe pati karrierë si ushtarak i lartë në ushtrinë osmane. Kthehet në Shqipëri më 28 mars 1921, ku emërohet ministër Punëve Botore në qeverinë Evangjeli. Qe ndër ministrat që provokuan krizën e dhjetorit për rrëzimin e kësaj qeverie. Radhitet në krahun e opozitës, në atë që u quajt “Lidhja e Shenjtë”. Spikati si njëri prej organizatorëve të kryengritjes së marsit të vitit 1922. Më 5 prill 1922 dënohet me vdekje në mungesë. Sipas një marrëveshjeje u ra dakord të lihej të dilte nga Shqipëria. Më 1923 ndodhej në Vienë me Hasan Prishtinën dhe Irfan Ohrin ku qe bërë pjesë e një organizate antizogiste të themeluar nga Aqif pashë Elbasani. Mbi bazën e një ujdie të bërë, lejohet të kthehet në Shqipëri. Falet më 2 qershor 1924 nga Kuvendi Kushtetues, kthehet në qershor të 1924. Përkrahu Lëvizjen e qershorit dhe qeverinë Noli të dalë pas saj. Me ardhjen e Zogut në pushtet arratiset për në Jugosllavi, por autoritetet e atjeshme e kthejnë. I akuzuar në atdhe për ide komunste më 20 janar vendos të internohej prej Durrësit në Berat, i shoqëruar nga një aspirant i vetëm. Në Harizaj të Kavajës, i iku aspirantit dhe u përpoq të arratisej me kalë. Pas thirrjeve të aspirantit, nuk u bind të kthehej dhe ai e goditi me një plumb në kokë më 20 janar të vitit 1925.

Më 9 dhjetor të vitit 1910, në fshati Duhle të Therandës u lind Sadri Sahit Çatani, luftëtar popullor, pjesëmarrës në luftime nga radhët e Lëvizjes Nacional-demokratike Shqiptare. I edukuar me ide atdhetare, luftoi kundër riokupimit serb të Kosovës, në vitin 1945. Ka qenë i plagosur rëndë në luftimet e 8 gushtit të vitit 1946 në Hoqë të Prizrenit. Ka qenë e dënuar dhjetë vjet burg për shkak të aktivitetit të tij atdhetar. Vdiq më 27 tetor të vitit 1987 në fshatin Krojishtë Lypjanit.

Më 10 dhjetor të vitit 1909 u lind, Osman Bunjaku, në fshatin Samadrexhë të Vushtrrisë, në një familje me tradita atdhetare. Duke qenë se familja ishte në shënjestër për shfarosje nga regjimi i Jugosllavisë monarkike, familja Bunjaku dhe katër familje të tjera nga ai fshat, në vitin 1924 shpërngulen dhe vendosen në Turqi. Për shkak të zënkave dhe vrasjes me një familje turke, në vitin 1926 kthehen dhe vendosen në Fier të Shqipërisë. Në prill të vitit 1941, Osman e Shaban Bunjaku së bashku me forcat italo-gjermane kthehet në Kosovë së bashku me një pjesë të familjes. Duke qenë se kishte kryer shkollim ushtarak në Shqipëri sistemohet në njësitë mbrojtëse të Kosovës në Zonën e Llapit. Ka qenë ndër personalitetet më të vendosura dhe emblematike të NDSH-së. Në kongresin e Lypovicës me 25 korrik të vitit 1946 ka kundërshtuar me forcë largimin e forcave nacionaliste nga Kosova dhe me bashkëmendimtarët e bashkëluftëtarët e tij formojnë, Divizionin Ibrit. Së bashku me Shaban Bunjakun, Hilmi Zariqin, Jetullah Zabelin, Azem Bellaçevcin Ajet Gërgurin e të tjerë ka ndihmuar organizimin e radhëve të NDSH-së. Më 1 shkurt të vitit 1947 me Shaban Bunjakun, Rrahman Selacin, Ajet Gjelin e Çirezit, Hajriz Klinakun, Qamil Pakashtivën e të tjerë bien në pritë të forcave jugosllave me ç rast pas një luftë dy ditore kanë rënë 15 luftëtarë të NDSH-së. Osmani me disa luftëtarë kishte çarë rrethimin dhe kishte vazhduar luftën. Kapet gjallë më 10 mars të vitit 1947, me qëllim për ta shpëtuar gjallë vëllanë 17-vjeçar, Rexhepin. Dënohet me vdekje dhe pushkatohet më 31 gusht të vitit 1947, në vendin e quajtur Strelishte në Prishtinë.

Më 10 dhjetor 1922 u themelua Biblioteka Kombëtare. Ajo fillimisht kishte 6000 tituj librash dhe drejtohej nga shkrimtari atdhetar, Hilë Mosi. Drejtori i parë i kësaj Biblioteke ka qenë Karl Gurakuqi

Më 10 dhjetor të vitit 1979, shqiptarja, Gonxhe Bojaxhiu e njohur në botë si Nënë Tereza ka marrë Çmimin Nobel për Paqen në Oslo të Norvegjisë. Dihet nga të gjithë se Nënë Tereza është me origjinë shqiptare, por ajo ishte indiane, italiane, amerikane, angleze, nga të gjitha vendet e botës, ku motrat e saj u shërbenin më të humburve, më të mënjanuarve, më të padashurve. E të gjithë e konsideronin të tyren këtë murgeshë të brishtë katolike, që kërkoi gjithë jetën Zotin në rrugët e mjerimit.

 

[Lina]

Më 11 dhjetor të vitit 1947 vdiq në Bukuresht, Aleks Stavri Drenova, Asdreni. U lind më 11 prill të vitit 1872 në Drenovë të Korçës. Shkollimin e mesëm e nisi në gjimnazin e qytetit. I mbetur jetim mërgoi në Rumani në 1885, por u rikthye në atdhe në vitet 1889, 1914, 1937. Kreu Akademinë Tregtare të Bukureshtit dhe më pas u regjistrua në Fakultetin e Shkencave Politike të Universitetit të atjeshëm, të cilin nuk arriti ta përfundonte. Asdreni ka qenë veprimtar i shquar i kolonisë shqiptare të Rumanisë dhe sekretar i saj për një periudhë mes viteve 1913-1925, ndërsa në periudhën 1922-1934 shërbeu, me disa ndërprerje, si sekretar i Konsullatës Shqiptare të Bukureshtit. Asdreni mori pjesë në mbledhjen e Bukureshtit të 5 nëntorit 1912, në të cilën u vendos të shpallet pavarësia e Shqipërisë. “Betimi mbi flamur” e vjersha të tjera me frymëzim atdhetar luajtën një rol të shënuar në forcimin e ndërgjegjes kombëtare në prag e pas Shpalljes së Pavarësisë dhe në periudhën e konsolidimit të shtetit shqiptar. I shqetësuar gjithnjë për fatet e Atdheut botoi artikuj në gazetat e kohës: “Albania”, “Drita”, “Shqipëria e Re” ku trajtoi probleme politike e shoqërore përmes një vargu artikujsh me orientim demokratik e frymë konstruktive. Idealist i përkushtuar, Asdreni e mbylli jetën në varfëri të plotë. Vepra e Asdrenit është studiuar dhe është nxjerrë në dritë nga profesori dhe akademiku Rexhep Qosja.

Më 11 dhjetor të vitit 1887 lindi Sotir Papahristo, studiues dhe hartuesve të teksteve të para të pedagogjisë dhe përkthyes i klasikëve të letërsisë antike greke. Lindi në Vëmbell, afër Follorinës, tani pjesë e Greqisë. Mësimet e para i mori në shkollën e vendlindjes, më pas të mesmen në gjimnazin e Korçës. Shkon tek disa të afërm në Manastir, ku vazhdoi gjimnazin e atjeshëm, por më pas u kthye në gjimnazin grek të Korçës – që e përfundoi më 1907. Mitropolia e Korçës i mundësoi bursë për të vijuar studimet në Fakultetin e Filologjisë të Universitetit të Athinës. U kthye në Korçë, ku nisi të japë mësim greqishten e vjetër, latinishten dhe historinë e përgjithshme deri në vitin 1922. Pas mbylljes së shkollave greke dhe dëbimit të mitropol, Jakovit, Sotir Papahristoja nisi t’i përkushtohej më tërë energjitë e tij arsimit shqip. Me Spiro Kondën u thirr delegat i gjimnazit grek në Kongresin Arsimor të Tiranës po atë vit dhe më tej u emërua kryeinspektorë i shkollave të prefekturës së Korçës. Në mars 1925, ai u ftua në Tiranë, për të marrë në dorë drejtimin e arsimit shqiptar në postin e drejtorit të Drejtorisë së përgjithshme të Arsimit shqiptar, që në atë kohë zëvendësoi Ministrinë e Arsimit, detyrë që e kreu për 6 muaj. Pas këmbënguljes së tij për t’u rikthyer në vendlindje, u caktua drejtor administrativ në Liceun e Korçës. Vdiq më 21 shtator të vitit 1979.

Më 11 dhjetor të vitit 1962 u hap Festivali i Parë i këngës në Radio. Kënga e parë quhej “Këndoj” shkruar nga Ismail Kadare, e kompozuar nga këngëtari, Avni Mula.


Më 12 dhjetor të viti 1939 vdiq Kolë (Nikollë) Idromeno. U lind në Shkodër, 15 gusht të viti 1860. Ai ka qenë artist, piktor, skulptor, fotograf, butaforist, skenograf, muzikant si dhe arkitekt. Konsiderohet si i pari përfaqësues i historisë së pikturës moderne shqiptare. Idromeno dha po ashtu të parat shfaqjet kinematografike në Shqipëri, qysh në vitin 1913. Si arkitekt projektoi dhe zbatoi planet e mbi 60 ndërtimeve kryesore, private dhe publike në qytetin e Shkodrës. Idromenot kishin prejardhjen nga Parga, asokohe në Vilajetin e Janinës, prej ku u larguan në kohën e Ali pashë Tepelenës për t’u vendosur në Korfuz. Prifti, Andrea Idromeno ishte mësues në Korfuz, ku përpiloi dhe botoi historinë e Pargës dhe të Sulit, e gjithashtu ndihmoi Grigor Gjirokastritin në përkthimin e Ungjillit sipas Matheut dhe Dhjatës së Re në gjuhën shqipe me alfabet grek. Në vitin 1884 Idromeno u martua me Gjuzepinën e Gaspër Muzhanit. Më 20 korrik 1886 u lindi djali, Zefi, i cili vetëm pas dy vjetëve më 15 korrik 1888, ndërroi jetë. Gjatë viteve 1902-1906 si mësues në shkollën italiane të artizanatit, pikasi e afroi në rrethin e vet të pikturës dhe përkrahu piktorin e ardhshëm, Simon Rrota. Më 1904 ndihmoi në pajimin e shkollës së Mati Logorecit. Më 1911 hartoi programin e karnavaleve të organizuar nga klubi «Gjuha shqipe». Në gusht të viti 1912 nënshkroi një kontratë me kompaninë austro-hungareze Jozef Shtauber për të importuar pajisje kinematografike dhe u bë njeriu i parë që hapi kinemanë e parë rudimentare ku u shfaqën pamjet e para filmike.

Më 12 dhjetor të vitit 1913 u lind, Abas Ermenji në fshatin Ermenj të Skraparit. Mësimet fillore i kreu në Berat, kurse studimet e mesme në gjimnazin e Shkodrës. Në vitet 1934-1938 kryen në Sorbonë të Parisit, Fakultetin e Letërsisë me specializim në Histori. Kthehet në Shqipëri në vitin 1938 dhe emërohet profesor në Liceun e Korçës ku jep mësim deri në muajin nëntor të vitit 1939. Arrestohet nga italianët si një nga organizatorët e rinisë korçare në manifestimet e 28 Nëntorit të viti 1939 kundër pushtimit fashist dhe internohet në ishullin e Ventotenes, prej ku lirohet në vitin 1941. Sapo kthehet në Shqipëri merr pjesë në organizimin e rezistencës së armatosur kundër pushtimit të huaj në zonën Skrapar-Berat dhe arrin ta mbajë Beratin të lirë prej italianëve. Ishte një nga organizatorët e Ballit Kombëtar dhe anëtar i Komitetit qendror të tij. Pas fitores së Luftës Nacionalçlirimtare në Shqipëri, detyrohet të largohet nga atdheu dhe të marrë rrugën e gjatë të mërgimit. Vendoset në Paris ku drejtoi Komitetin Kombëtar Demokrat, “Shqipëria e Lirë”, i cili ka lozur një rol të madh në përpjekjet për një Shqipëri të lirë dhe për çlirimin e Kosovës nga shtypja dhe tirania e Serbisë. Profesor Abas Ermenji u nda nga jeta më 10 mars 2003.


Më 13 dhjetor të vitit 1683 ka vdekur, Andrea Bogdani, kryeipeshkëv i Shkupit, personalitet i shquar i Kishës dhe i kulturës shqiptare të shekullit të XVII, i cili punoi shumë për arsimimin e popullit shqiptar. Hartoi një gramatikë të shqipes, shkroi shumë tekste për nevojat e mësimit shqip dhe u mor me mbledhjen e visarit gjuhësor popullor. Për këto vepra, siç shënon i nipi i tij, një tjetër prelat i madh i Kishës shqiptare, Pjetër Bogdani, i cili bashkë me selinë kryeipeshknvore, trashëgoi edhe arkivin e të unxhit, “u tretën si kripa në ujë”, gjatë peripecive të panumërta të jetës së autorit, “Çeta e Profetëve”. Veprat, pra humbën, ndërsa Pjetri ndiqej nga turku pushtues e fshihej bashkë me faqet më të rëndësishme të arkivit të trashëguar nga imzot Andrea Bogdani.

Më 13 dhjetor të vitit 1929 vdiq, Rexhep Demi, atdhetar, veprimtar çam. U lind në Filat të Çamërisë në vitin 1855. U shkollua në medresenë e Hoxhë Tahsinit, dijetarit të madh shqiptar të asaj kohe. U burgos nga Perandoria turke për shkak të veprimtarisë së tij atdhetar. Më 7 shtator 1908, në Filat, ishin hapur dyert e një shkolle fillore në gjuhën shqipe. Në një telegram, të dërguar nga Musa Demi, thuhej: “Me gaz të madh u japim një sihariq se sot çelmë këtu, me shumë lavdëri, një shkollë shqip dhe i bëmë disa fjalë mëmëdhetarisht. Afërsisht, po në atë kohë u hap një shkollë tjetër shqipe në Luros të Çamërisë. Mësuesit e parë të shkollës së Filatit ishin: Qamil Izet Çami, drejtor e mësues dhe Hamit Demi, mësues.

Më 13 dhjetor të vitit 1914, u lind Azem Bajram Jashanica, i njohur edhe si Azem Bellaçevci. Mësimet e para i mori në mejtepin e fshatit, më vonë u regjistrua në shkollën serbe, meqë regjimi i Pashiqit, nuk lejonte shkollimin në gjuhën shqipe dhe ndëshkonte me burg e me likuidim gjetjen edhe të një abetareje të vetme. Më vonë, aftësohet për teknik të hekurudhës. Gjatë qëndrimit në Shqipëri në vitin 1941 takohet me Ajet Gërgurin, pastaj edhe me krerët politikë e ushtarakë të kohës si, Hilmi Zariqi, Osman Bunjaku, Kadri Beba, Gjon Serreçi, Mulla Sadri Pestreshi e të tjerë. Ka qenë personalitet me rëndësi i NDSH-së dhe pjesëmarrës aktiv në të gjitha organizimet e saj. Më 21 shkurt të vitir 1947 ndodhej në Zonën e Prapashticës, së bashku me luftëtarin e atdhetarin Musli Dumoshi, i ndjekur këmba këmbës nga agjentët e OZN-së. Kapet pabesisht në shtëpinë e Maliq Kallpakut, në fshatin Prapashticë dhe vritet nga një milic shqiptar i OZN-së, pastaj i graduar në komandant policie.


Më 14 dhjetor të vitit 1965 vdiq Visarion Xhuvani, prift i parë i Kishës Autoqefale Ortodokse Shqiptare nga viti 1929 deri më 1937, bashkëpunëtor i ngushtë i Fan Nolit. Senator i Senatit të Dhomës së Këshillit Kombëtar të Shqipërisë nga 27 marsi i viti 1920 deri më 20 dhjetor të viti 1920. Përkthyes i “Mesharit” dhe “Jetës së Shën Jon Vladimirit Visarion Xhuvani u lind në lagjen Kala. Shkollën fillore e kreu në vendlindje, ndërsa të mesmen në Shkollën Priftërore, në Athinë. Kreu shkollën për Teologji ku u diplomua me gradën fetare të klerikut. U emërua prift i komunitetit grek në Sofje. Në vitin 1919, qytetaria elbasanase e priti mirë, shërbesën e parë fetare dhe e bekoi qytetin e tij. Më 1920 merr pjesë në Kongresin e Lushnjës ku u zgjodh senator i prefekturës së Elbasanit. Më 1922 Arhimandrit Xhuvani merr pjesë në Kongresin e Beratit, ku u shpall Autoqefalia. U dorëzua peshkop në Kotorr të Mbretërisë Jugosllave nga Peshkopi Viktor i Pejës dhe Kryepeshkopi Dhimitër i Kishës Ruse në mërgim. Më 1947 arrestohet dhe dënohet 20 vite burg, shumicën e të cilëve e kaloi në burgun e Burrelit, bashkë me Gjon Shllakun. U lirua nga burgu, në nëntor të vitit 1962, në moshën 76 vjeçare, duke përfituar 5 vjet amnisti. Vdiq në vitin 1965.

Më 14 dhjetor të vitit 1998, në vendin e quajtur “Likenet e Hasit”, një formacion luftarak i UÇK-së, në krye me komandantin, Mujë Krasniqi, kishte rënë në pritë të forcave policore dhe ushtarake serbe. Gjatë luftimeve krejtësisht të pabarabarta kanë rënë dëshmorë pjesëtarë të radhëve të UÇK-së, nga Zona Operative e Drenicës dhe e Pashtrikut, në mesin e tyre edhe Komandanti Mujë Krasniqi me bashkëluftëtarët e tij. Në mëngjesin e acartë të dimrit në Pashtrik, në relacionin “Lkenet e Hasit-Gorozhup”, me të rënë agu i parë mëngjesor, forcat serbe, të cilat paraprakisht kishin zënë pritë, godasin mu në mes të kolonës, me qëllim të krijimit të hutisë. Lufta nis nga të tri anët ku ishin pozicionuar forcat armike. Luftimet ishin zhvilluar fyt për fyt me forcat ushtarake e policore serbe. Breshëria e armës armike kishte përshkuar trupin e Mujë Krasniqit, të Beqir Gashit, Ali Krasniqit, Rifat Mëziut dhe luftëtarëve të tjerë të lirisë. Disa prej tyre kishin mbetur në dëborë dhe ishin ngrirë. Disa të tjerë ishin plagosur. Nëntë prej tyre, shumica të plagosur dhe gati të ngrirë nga acari, ishin zënë robër nga forcat armike. Edhe forcat armike kishin pësuar humbje të konsiderueshme në njerëz.

Më 14 dhjetor të vitit 1998, në vendin e quajtur Likenet e Hasit, gjatë luftimeve, në një pritë të forcave ushtarake e policore serbe në Gorozhup të Pashrikut kanë rënë dëshmorë: Mujë Krasniqi, Afrim Musliu, Agim Mziu, Agron Mehmeti, Ali Krasniqi, Arben Hyseni, Astrit Bytyçi, Bashkim Krasniqi, Bekim Bytyqi, Beqir Gashi, Besim Qarri, Enver Olluri, Fadil Rashiti, Faton Gjylani, Gani Elshani, Gani Zogaj, Hafir Bajrami, Haki Prokshi, Hazir Selimaj, Hysen Bujupi, Hysni Kajtazi, Ilir Asllani, Isa Morina, Isa Olluri, Kadri Ademaj, Kadri Gashi, Luljeta Shala, Mentor Ibriqi, Mevlan Hoxha, Muhamet Dervishi, Maliq Karaçica, Naser Kelmendi, Qamil Olluri, Ramadan Elshani, Rifat Mziu, Selim Selimi, Sylejman Elshani, Qenë Qenaj, Veli Ballazhi, dhe Xheladin Xheladini, Xhevat Thaçi, Avni Kutllovci.


Më 15 dhjetor të vitit 1879 lindi Kristo Luarasi, veprimtar i shquar i Rilindjes Kombëtare Shqiptare. Nxuri në shkollën e Hotovës, ku i dha mësim Petro Nini Luarasi. Si shumë bashkëkohës të tij vajti në mërgim, dhe posaçërisht në Rumani. U vendos në Bukuresht ku lëvizja çlirimtare e shqiptare po ecte përpara me botimin e librave në gjuhën amtare. Kristoja hyri në shkollën që kish hapur në Bukuresht atdhetari, Nikolla Naço ku njëkohësisht mësonte në një shtypshkronjë rumune mjeshtërinë e tipografit. Punon për traktatin teologjiko-filozofik, Fletoret e Bektashinjve të Naim Frashërit. Nga viti 1896 bashkë me Kosta Jani Trebickën shkoi në Bullgari dhe u vendos në Sofje, ku shqiptarët e mërguar në këtë qytet me 1893 kishin themeluar shoqërinë “Dëshira”. Në vitin 1922, Kristo Luarasi u transferua familjarisht dhe me te gjithë shtypshkronjën në Tiranë ku vazhdoi punën e tij të mëparshme. Vdiq me 7 korrik 1934 në Tirane. Në vitin 1937 Theodhori që administronte shtypshkronjën i ndërroi emrin asaj duke ia kthyer në shtëpia botuese “Kristo Luarasi”. Kështu ajo vazhdoi deri në vitin 1947 kur edhe u shtetëzua.

Më 15 dhjetor të vitit 1916 lindi Kolë Jakova, poet, shkrimtar, dramaturg dhe intelektual i njohur shqiptar. Kolë Jakova lindi në vitin 1916 në qytetin e Shkodrës. Në këtë qytet, Kola mbaroi shkollën fillore dhe u angazhua në Lëvizjen Antifashiste Nacionalçlirimtare. Ishin pikërisht këto vite, kur i riu nisi të shkruajë vjershat e para. “Kënga e tre heronjëve” dhe “Shqiponjat partizane” shumë shpejt nisën të këndoheshin si këngë. Pas çlirimit, në vitin 1953, Kola shkroi poemën “Heronjtë e vigut”. Fusha kryesore në të cilën Kolë Jakova ka dhënë kontribut të veçantë është dramaturgjia. Në vitin 1954 shkruan dramën “Toka jonë”, “Përkolgjinajt” në vitin 1965, “Lulet e shegës” në vitin 1970, “Bashkë me agimin” në vitin 1975 dhe dramën “Lugajanet” në vitin 1997. Këto i dhanë një ndihmesë të konsiderueshme zhvillimit të dramaturgjisë. Njëkohësisht, Kolë Jakova është autor i disa romaneve si, “Fshati midis ujërave”, “Përballë hekurave të kryqëzuara” dhe “Kulla buzë liqenit”. Vdiq më 15 nëntor të vitit 2004. Ka shkruar veprat: Bashkë me agimin, Fshati midis ujërave, Halili dhe Hajria, Heronjtë e vigut, Kulla buzë liqenit, Toka jonë, Garda krutane e shumë të tjera.

Më 15 dhjetor të vitit 1942 vdiq në Uashington. Faik Konica, publicist e shkrimtar, studiues i historisë kombëtare i gjuhës shqipe dhe botues. Lindi në Konicë, në oxhakun e bejlerëve të njohur si Zenelbejllinjtë. Mësimet e para i mori në vendlindje nga mësues të familjes. më 1883 shkoi të vizitonte të motrën, Xhevën, që në atë kohë banonte në Shkodër. Ndoqi Kolegjin Saverian të Jezuitëve në dy vite shkollore 1883-1885 ku mësoi italisht, latinisht, frëngjisht dhe gjermanisht. Kthehet në vendlindje dhe më pas vijoi shkollimin në Liceun Perandorak të Gallatasarajit në Stamboll, gjatë viteve 1886-1887. Pastaj studioi në Francë. Përfundoi studimet universitare me diplomën në Fakultetin e Letërsisë të Dizhonit. 16 Nëntor të vitit 1895, u pagëzua i krishterë katolik me emrin Domenik. Ka qenë intelektual kontrovers. Ka mohuar krijimtarinë e Naim Frashërit dhe të shumë autorëve të kohës së tij. Për një kohë ka botuar gazetën Albania. Në vitin 1926 u pajtua me Ahmet Zogun dhe ai e emëroi Konicën ministër fuqiplotë në Amerikë post që e ushtroi deri në vitin 1939, kur Italia e pushtoi Shqipërinë. Pas kësaj u shfuqizua nga Qeveria Amerikane ngaqë delegata e diplomacisë shqiptare ishte zhytur në borxhe. Prish raportet përfundimisht me Ahmet Zogun, Vdiq më 15 dhjetor 1942 në Uashington.

Më 15 dhjetor të vitit 1998 ka rënë duke luftuar kundër forcave pushtuese ushtarake e policore serbe, luftëtari i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Shkordan Fejza.

 

[Lina]

Më 16 dhjetor të vitit 1941 vdiq në Tiranë, Kristo Dako. U lind në Korçë më 24 dhjetor 1876, i biri i Anastas Dakos. Më 1887 Dako emigroi në Bukuresht, Rumani, ku mbaroi shkollën e mesme më 1898, dhe më 1902 Fakultetin e Matematikës. Nga ky vit u u aktivizua në shoqëritë Shpresa dhe Dituria të kryeqytetit rumun. Më pas shkoi në Shtetet e Bashkuara, ku ndoqi dhe mbaroi Fakultetin e Filozofisë në Universitetin e Oberlindit në vitet 1906-1913. Më 1908 u kthye në atdhe dhe më 1909 qe pjesëmarrës në Kongresin e Elbasanit. Më 1913 u zgjodh president dhe redaktor i gazetës Dielli, organ i Federatës Mbarëshqiptare Vatra. Dako mori më vonë pjesë në Konferencën e Paqes së Parisit në vitin 1919. Ai është takuar dy herë me presidentin e Shteteve të Bashkuara Wudrou Wilson, për t’i shpjeguar atij interesat kombëtare të Shqipërisë. Më 1921-1922 qe deputet i Partisë Përparimtare dhe më pas u bë pjesë e “Bashkimit të Shenjtë”. Më 1921 u caktua ministër i Arsimit në qeverinë disa ditëshe të Hasan Prishtinës gjatë krizës së dhjetorit. Më pas u tërhoq nga politika dhe iu përkushtua arsimit. Më 2 tetor 1922 hapet instituti “Qiriaz”, më 11 prill 1925 iu vendos guri i themelit në godinën e re në Kamëz.

Më 16 dhjetor të vitit 2000, vdiq Jashar Salihu, veprimtar dhe atdhetar i përkushtuar çështjes kombëtare shqiptare. Ai u lind në fshatin Batushë më 10 shkurt të vitit 1953. Shkollimin fillor e kreu në fshatin Molliq, ndërsa shkollën e mesme e mbaroi në Gjakovë. Ka kryer Fakultetin Filozofik-dega e gjuhës angleze, në Prishtinë. Prej viteve 70, në kohën kur studionte në Prishtinë Jashar Salihu ishte anëtar i Lëvizjes Nacionalçlirimtare të Kosovës dhe viseve Shqiptare në Jugosllavi. Ishte ndër anëtarët më aktiv të grupeve ilegale të asaj kohe që vepronte brenda organizatës ilegale të quajtur “Komiteti” për Deçan, në kuadër të lëvizjes së udhëhequr nga ideologu, veprimtari më i shquar i çështjes kombëtare, Jusuf Gërvalla. Bashkë me vëllanë e tij Hajdarin, ishin dalluar për guximin e tyre politik- atdhetar. Më 1 maj të vitit 1990, do ta drejtojë tubimin tek Verrat e Llukës, ku kishte më se 500 mijë të pranishëm nga të gjitha trevat shqiptare, ku do të arriheshin 106 pajtime; 62 gjaqe, 25 plagë dhe 19 ngatërresa. Që nga koha e themelimit, Jashar Salihu ka qenë kryetar i Këshillit për Administrimin e Fondit “Vendlindja thërret”. Vdiq më 16 dhjetor të vitit 2000, në spitalin kantonal të Araut të Zvicrës.


Më 17 dhjetor të vitit 1919 u lind Kristaq Tutulani, atdhetar, dëshmor i LANÇ-së. Më 6 korrik të vitit 1943 u pushkatua nga fashistë italianë, së bashke me motrën e tij, Margarita Tutulani.

Më 17 dhjetor të vitit 1916 lindi në Plavë, Esad Mekuli poeti i parë i Kosovës pas Luftës së Dytë Botërore. Esad Mekuli, shkollën fillore e kreu në Plavë, në gjuhën serbe. Shkollimin e mesëm-gjimnazin e filloi në Pejë, për ta vazhduar pastaj në Prizren e Sarajevë, ndërsa e përfundoi në Pejë në vitin 1936. Menjëherë pas kryerjes së shkollimit të mesëm u regjistrua në fakultetin e veterinarisë në Universitetin e Beogradit, të cilin e vazhdoi në pastaj në Zagreb e në Italia. Në këtë fushë, ai edhe doktoroi në Beograd në vitin 1959. Si nxënës i shkollës së mesme, por edhe si student dëshmoi se është përparimtar dhe çdo herë gjendej në rrethin e atyre që e kritikonin regjimin e kohës. Tri herë është dënuar me burg. Ishte kryetari i parë i Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, nismëtar, themelues dhe kryetar i parë i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës. Esad Mekuli ka meritë të veçantë për botimin e tregimeve dhe romanit, “Gjarpinjtë e gjakut” të Adem Demaçit, në revisten letrate “Jeta e Re”, të cilën e kishte redaktuar për shumë kohë. Ka përkthyer në shqip rreth 18 vepra të të gjitha gjinive lerare. Poezitë e Esad Mekulit janë përkthyer në gjuhën serbe, maqedone, hungareze, kroate, italiane e të tjera. Punimet e tij janë prezantuar në të gjitha antologjitë e poezisë shqipe, por edhe në shumë antologji botërore. Esad Mekuli ka shkruar edhe me pseudonimet Sat Nokshiqi dhe Sat Hoxha. Vdiq në Prishtinë me 6 gusht 1993.

Më 17 dhjetor të viti 1920, u lind në Stamboll, Kristo Frashëri, historiani ndër më të njohur të kohës së tij. Ishte djali i parë i patriotit dhe rilindasit Anastas Frashëri dhe i Evdhoksi Ogrenit dhe rrjedh kështu prej njërës nga dinastitë e familjeve të Frashërit. I pagëzuar në kishën e Shën Triadhës së Fanarit në Stamboll, pati si kumbar Dhimitër Nolin, vëllain e peshkopit Fan Noli. Më 1940 ka qenë pjesë në Grupin Komunist të të Rinjve. Më 19 prill 1943 figuron si ilegal në listën e të akuzuarve nga regjimi italian. Frashëri ka një prodhimtari shkencore që mbulon një periudhë 70-vjeçare. Që nga viti 1938, kur ka botuar shkrimin e parë Jeronim de Radën, ka botuar me dhjetëra artikuj studimorë, referate historike, vëllime dokumentare dhe monografi shkencore, që trajtojnë pa përjashtim ngjarje, personalitete dhe procese të historisë së Shqipërisë. Ka trajtuar temat nga historia politike, zhvillimi ekonomik, probleme shoqërore, mendimi filozofik dhe lëvizja kulturore shqiptare. Ndër to janë sprovat për të ndriçuar mjegullnajën shqiptare gjatë Mesjetës së hershme, rendin feudal mesjetar në viset shqiptare, formacionet shtetërore mesjetare, shqiptarët në Betejën e Kosovës (1389), figurën e errët të Musa Arvanitasit, tiparet e regjimit feudal turk në Shqipëri, jetën kulturore shqiptare gjatë shekujve të sundimit osman, Rilindjen Kombëtare Shqiptare, luftën çlirimtare të Vlorës, zhvillimin e ekonomisë së tregut gjatë shekujve XIX-XX, jetën dhe veprimtarinë e Pjetër Bogdanit, Sami Frashërit. Vdiq më 31 janar të viti 2016, në Tiranë. Botimet e tij shkencore janë: Lidhja e Prizrendit, Rilindja kombëtare shqiptare Tre vëllezër pishtarë : Abdyl Frashëri, Naim Frashëri, Sami Frashëri. Skënderbeu – jeta dhe vepra, Historia e Tiranës e shumë vepra të tjera.

Më 17 dhjetor të vitit 1998, kanë rënë duke luftuar trimërisht kundër forcave pushtuese serbe, luftëtarët e përkushtuar të luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Valon Osman Malaj dhe Dominik Pergegaj


Më 18 dhjetor të vitit 1888 lindi, Osman Haxhiu, veprimtar i njohur i Lëvizjes Kombëtare, atdhetar i njohur, përkrahës i Ismali Qemalit. Pas largimit të Ibrahim Avdullahut, u vendos që administrimin e Vlorës ta merrte Osman Haxhiu në emrin e prefektit. Ishte shumë aktiv që në fillim të shekullit, një nga mbështetësit kryesor të Ismail Qemalit. Më vonë do të ketë një karrierë të shkëlqyer, edhe si Kryetar i Komitetit “Mbrojtja Kombetare” të Luftës së Vlorës, delegat në Longresin e Lushnjës, deputet në parlamentin Shqiptar. Vdiq më 12 mars të vitit 1937.

Më 18 dhjetor të vitit 1981, vdiq Mehmet Shehu. U lind më 30 janar të vitit 1913, në Tiranë. Shkollën Teknike në Tiranë, të cilën e kreu më 1932. U regjistrua në Shkollën e Oficerëve në kryeqytet, por nuk u pranua për shkak të moshës. Më 1934 nis punë në fermën e Shkollës Teknike, me ndërhyrjen e miqve të familjes i mundësohet një bursë ushtarake për në Kolegjin e Napolit. Kthehet në atdhe dhe për shkaqe kundërshtie ndaj regjimit të Zogut, burgoset 2-3 muaj në Tiranë. Ndjek Shkollën e Plotësimit të Oficerëve, ku në vitin 1937 edhe gradohet. Në dhjetor 1937 shkon në Spanjë ku merr pjesë në brigadën, Garibaldi së bashku me Petro Markon, Asim Vokshin, Xhemal Kadën, Zef Hotin dhe shumë të tjerë. Kërkon të kthehet në Shqipëri në gusht të viti 1942, burgoset në Durrës dhe lirohet me ndërmjetësinë e Qazim Koculit dhe Ferid bej Vokopolës. Në Vlorë del në ilegalitet dhe bashkohet me Hysni Kapon, caktohet sekretar organizativ i Qarkut të Vlorës. Gjatë Luftës Nacional-Çlirimtare ka kryer një numër detyrash. Ishte komandant i Çetës Plakë të Mallakastrës. Prej gusht të vitit 1943 komandant i Brigadës I Sulmuese, pastaj komandant i Divizionit të parë Sulmues me gradën e kolonelit. Në tetor të 1944 i jepet grada gjeneral-major. Ishte bashkëpunëtori më i ngushtë i Enver Hoxhës gjatë dhe pas luftës Që nga viti 1948 deri në vitin 1981 ishte anëtar i Byrosë Politike. Fliste 5 gjuhë të huaja: anglisht, frëngjisht, italisht, spanjisht dhe rusisht. Versioni zyrtar i kohës tregon se kreu vetëvrasje në Tiranë më 18 dhjetor të viti 1981.

Më 18 dhjetor të vitit 2000 ka rënë aksidentalisht, luftëtari, veterani dhe invalidi i luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Lulzim Gani Morina


Më 19 dhjetor të vitit 1919 u lind në Elbasan, Murteza Peza, shkrimtar dhe gazetar i njohur. Pas kryerjes së shkollës normale në vendlindjen e tij, Myrteza Peza shkon në Firencë të Italisë për studime, por Lufta e Dytë Botërore ia ndërpret ato. Më vonë shpërngulet në Maqedoni, ku punon si mësues në disa fshatra dhe në qytetin e Gostivarit. Në fillim të vitit 1946 emërohet redaktor i emisioneve në gjuhën shqipe të radio Shkupit. Pas 7 muajsh të emërohet redaktor përgjegjës dhe drejtor i gazetës “Flaka e Vëllazërimit” në të cilin post mbetet deri nga mesi i vitit 1962. Në vitin 1962 themelon revistën, “Jehona” të cilën si drejtor e udhëheq deri në vitin 1968. Nga mesi i vitit 1968 kalon sërish në Radio Shkup dhe udhëheqë programet në gjuhën shqipe dhe turke. Që nga viti 1942, Murteza Peza është marrë me letërsi; ai është autor i pesë dramave, tre romaneve, 150 novelave, mbi 150 humoreskave dhe satirave. Vdiq më 1 dhjetor të vitit 1981.

Më 19 dhjetor të vitit 1954 u lind në Tetovë, Alajdin Demiri, profesor, gazetar dhe veprimtar. Nga 1973 deri në 1977 ka studiuar sociologjinë në Sarajevë. Nga viti 1977 deri më 1978 ka punuar si gazetar në Radiotelevizionin e Maqedonisë – redaksia në gjuhën shqipe. Prej vitit 1978-1983 dhe 1983-1988 ka qenë profesor i sociologjisë dhe filozofisë në një shkollë të mesme në Tetovë dhe më pas ka punuar në bibliotekën e qytetit. Prej viteve 1990-1995, ai ka studiuar frëngjisht në Lozanë, Zvicër, duke u kthyer në 1995 më vonë dhe duke u përfshirë në skenën politike në kuadër të PPD-së. Në vitin 1997 ai ishte zgjedhur kryetar i komunës së Tetovës, ndërsa në vitin 1998 ai ishte dënuar me dy vjet burg për vendosjen e flamurit kombëtar para komunës së Tetovës, ngjarje e njohur që kishte ndodhur paralelisht me komunën e Gostivarit, që kishte përfunduar me dhunë brutale të policisë së asaj kohe, që ka shkaktuar viktima dhe të arrestuar. Parlamenti Evropian kishte kërkuar lirimin e tij dhe ai ishte liruar sipas një Ligji mbi Amnistinë. Më pas, në periudhën e fund viteve të 90-ta, ai ishte emërohet ambasador i Maqedonisë së Veriut në Zvicër. Pas kthimit të tij, ai ishte angazhuar si profesor universitar në Universitetin e Evropës Juglindore në Tetovë. Vdiq më 13 prill të vitit 2019.

Më 19 dhjetor të vitit 2009, vdiq në Prishtinë, Avdyl Krasniqi, historian, veprimtar, atdhetar dhe luftëtar i lirisë. U lind më 1 maj të viti 1939 në Drenoc. Mësimet fillestare i mori në Carrallukë të Malishevës, ndërsa të mesmet në Normalen e Prizrenit. Studimet për histori-gjeografi i kreu në Shkollën e lartë Pedagogjike në Gjakovë, ndërsa Fakultetin e Historisë, në Tiranë. Për disa vite punoi mësimdhënës në Ujmir, Malishevë e në Drenoc. Arrestohet nga regjimi jugosllav për veprimtarinë atdhetare. Më 22 maj 1971, Avdyl Krasniqi kishte nxjerrë nga Shpella e Perçevës, të Klinës, eshtrat e kryetrimit të Drenicës, Azem Bejtë Galica, së bashku me dajën e tij Kadri Imer Berisha dhe xhaxhanë Sadri Krasniqi. Eshtrat u nxorën nga shpella në thellësi prej 73 metrash. Pas nëntë orë pune të pandërprerë, me shat e lopatë, me kujdesin më të madh u grumbulluan eshtrat e trimit të pavdekshëm, Azem Bejtë Galicës, të cilët u rivarrosen në vendlindjen e tij, në Galicë. Më 21 shtator 1971 iu dorëzua vendimi për largim nga puna, për shkak të aktivitetit që binte ndesh me pushtetin. Të gjithë bijtë e bijat e Avdyl Krasniqit kanë qenë pjesëmarrës në luftën e UÇK-së, në mesin e tyre edhe bija e tij, Xhevë Krasniqi, bashkëshortja e idealit dhe e jetës e Fehmi Lladrovcit. Avdyl Krasniqi ka qenë edhe publicist e poet.


Më 20 dhjetor të vitit 1832 u lind, Haxhi Zeka, atdhetar, veprimtar i njohur i kohës dhe udhëheqës i dalluar i Luftës për çlirim dhe bashkim kombëtar. Ishte djali i Mehmet Abedinit nga Shoshani dhe Zelfije Docit nga Deçani. Lindi, në fshatin Shoshan të Malësisë së Gjakovës, prej nga u shpërngul me familjen në Pejë. Ishte një nga organizatorët e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe një nga luftëtarët më të vendosur për autonominë e Shqipërisë dhe mbrojtjen e tërësisë së saj territoriale. Në Kuvendin e parë të Lidhjes, më 10 qershor 1878, u zgjodh anëtar i Komitetit Qendror të saj. Mori pjesë, si komandant ushtarak, në krye të forcave të Lidhjes në aksionin e Gjakovës, në shtator 1878 kundër Mehmet Ali Pashës. Në pranverën e vitit 1881 mori pjesë në betejat kundër ushtrisë së Dervish pashës. Udhëhoqi qëndresën e armatosur popullore që shpërtheu në Kosovë në vitin 1897 dhe themeloi “Besëlidhjen shqiptare”. Në bashkëpunim me Komitetin Shqiptar të Stambollit të kryesuar nga Sami Frashëri dhe atdhetarët e tjerë brenda dhe jashtë atdheut, Haxhi Zeka organizoi më 23-29 janar 1899 Kuvendin e Pejës ku u zgjodh kryetar i Komitetit të saj. Pa marrë parasysh kundërshtimet e Stambollit dhe pengesat e Fuqive të Mëdha e të qarqeve shoviniste fqinje, Haxhi Zeka i vazhdoi përpjekjet për forcimin e Lidhjes gjatë gjithë vitit 1900 derisa ushtria osmane e shtypi atë Më 21 shkurt 1902 Haxhi Zeka u vra në Pejë pabesisht nga, Adem Zajmi, një agjent i vënë nga qarqet shoviniste serbe, që patën edhe përkrahjen e autoriteteve osmane.

Më 20 dhjetor të vitit 1943 u vra Ali Demi, atdhetar, hero i Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare. Hero i popullit. Lindi më 28 janar të vitit 1918 në Çamëri, ishte anëtar i njësitit gueril të Tiranës, u vra në Vlorë gjatë luftimeve kundër forcave fashiste italiane.

Më 20 dhjetor të vitit 1966 vdiq në Tiranë, Ali Asllani poet, atdhetar dhe diplomat shqiptar. U lind në fshatin Vajzë të Vlorës më 28 nëntor të vitit 1884. Ngeli jetim në moshë të re, kur ishte ende 6 vjeç, Me ndihmën e të afërmve dhe miqve të të atit, mundi të ndiqte shkollën e mesme të Vlorës. Gjithashtu ndiqte shkollën greke. Në vitin 1898 nisi të studiojë në Janinë. Në Institutin e Lartë administrativ “Mylkije” në Stamboll, u diplomua në vitin 1906. Ai ishte një nga anëtarët e shquar të Klubit “Bashkimi”. Për mbështetjen që i dha Ismail Qemalit filloi të persekutohej nga organet qeveritare turke. Mundi t’i shpëtojë internimit, kaloi në Korfuz dhe prej andej në Vlorë. Mori pjesë në Kuvendin e Dibrës, si përfaqësues i Klubit “Bashkimi” të Janinës. Në vitin 1910 u kthye në Stamboll. U emërua sërish nënprefekt me ndërhyrjen e Shahin bej Kolonjës, por me kusht që të punonte në viset shqiptare. Pas shpalljes së Pavarësisë, Ismail Qemali, i besoi atij detyrën e Sekretarit të Përgjithshëm të Presidencës të Këshillit të Ministrave, ku qëndroi deri më 22 janar të vitit 1914. Nga 20 dhjetori i vitit 1918 gjer më 5 nëntor të vitit 1920 ishte kryetar i Bashkisë së Vlorës. Në vitet 1921 – 1922 ishte kryekëshilltar i qeverisë dhe më pas sekretar i përgjithshëm i kryeministrisë. Me vendosjen e regjimit komunist në Shqipëri ishte ndër të parët themelues të Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve. Ali Asllani është poet realist, i njohur për satirën e tij goditëse. Vdiq në Tiranë në 20 dhjetor 1966.